5833211534

DESTRUKCYJNA ROLA STEREOTYPÓW W ZAKRESIE FUNKCJONALNYCH I SPOŁECZNYCH DETERMINANTÓW REHABILITACJI OSÓB

0    UMIARKOWANEJ I ZNACZNEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ

Z problematyką społecznego funkcjonowania osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną wiążą się zagadnienia, takie jak: diagnozowanie, klasyfikacja, orzekanie, edukacja, terapia, rehabilitacja, doradztwo osobiste i zawodowe, itd. W związku z tym w obszarze nauk społecznych, zwłaszcza w psychologii i pedagogice, funkcjonuje bogaty i ewoluujący ku coraz bardziej nowoczesnym rozwiązaniom model wielospecjalistycznych oddziaływań. Mimo jednak bardzo wielu korzystnych zmian dokonujących się w szeroko rozumianym obszarze społecznego funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną, w wielu opracowaniach teoretycznych i metodycznych zwraca się uwagę na negatywny wpływ funkcjonujących stereotypów, i to zarówno wśród osób zajmujących się profesjonalnie wspieraniem tej grupy, samych niepełnosprawnych jak, i całego otoczenia.

Socjologiczną teorię stereotypu stworzył twórca tego terminu Walter Lippmann, polityk

1    myśliciel liberalny. Po raz pierwszy użył pojęcia stereotyp w książce pt. Public Opinion (1922), gdzie zdefiniował je jako uproszczone umysłowe obrazy rzeczywistości (obrazy w na-szych głowach - pictures in our heads) - bardzo niedokładne, odporne na zmiany, wytwarzane i przekazywane przez społeczeństwo.⁴¹

Cechy charakterystyczne stereotypu, to m.in.:

•    przedmiot - grupy ludzi (rasowe, narodowe, klasowe, polityczne, zawodowe, grupy płci, etc.)

•    społeczna geneza - jest przekazywany jednostce w trakcie wychowania, socjalizacji ma charakter wartościujący, skutkiem czego jest zawsze związany z określonym ładunkiem emocjonalnym (pozytywnym lub negatywnym)

•    całkowita sprzeczność z faktami, bądź częściowa zgodność, stwarzająca pozory rzekomo całkowitej prawdziwości swych treści; długotrwałość i odporność na zmiany, co wiąże się z niezależnością stereotypu od doświadczenia i z jego ładunkiem emocjonalnym; funkcja społeczna polegającą na obronie akceptowanych przez grupę lub społeczeństwo wartości i ocen, internalizacja których - jako obowiązującej normy społecznej -jest warunkiem integracji jednostki w grupie

•    nazwa, z którą wiąże się stereotyp, najczęściej służy również jako nazwa odpowiedniego pojęcia, co prowadzi do mistyfikacji stereotypu jako odmiany pojęcia, choć różni się od niego zasadniczo, zarówno pod względem funkcji społecznej i poznawczej, jak też pod względem leżącego u ich podstaw procesu tworzenia odpowiednich sądów.⁴²

Stereotypy stają się często swoistym dziedzictwem kulturowym, przekazywanym pokoleniowo. Nabywamy je w procesie uczenia się od wczesnego dzieciństwa, co skutkuje ich wielkim znaczeniem dla większości relacji społecznych. Skutki funkcjonowania stereotypów wobec i wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną powinny stawać się w związku

⁴¹    I. Kurcz: Zmienność i nieuchronność stereotypów. Warszawa 1994.

⁴²    Z. Benedyktowicz: Portrety obcego. Od stereotypu do symbolu. Kraków 2000.