5833211544

#

^ KAAITAŁLUDZKI

H

nerw.^{1 2 3} W takim rozumieniu normę należy uznać przede wszystkim za liczbę odpowiadającą wynikowi w danym teście. Porównywanie wyniku osoby badanej z odnośną normą statystyczną służy określeniu, na ile można jej przypisać status normalności w badanym obszarze. Oceniać w ten sposób można, np. poziom inteligencji, szybkość reakcji, poziom agresji itp. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na specyfikę tego typu oceniania normalności.

Normy ilościowe dają nam jedynie informację o popularności, powszechności danego zjawiska w określonej populacji oraz pozycji osoby badanej w rozkładzie normalnym badanej cechy. Taka informacja nie ma charakteru wartościującego, czyli umożliwiającego określenie osoby jako dobrej lub złej, lepszej lub gorszej, bo jeśli nawet dana cecha jest powszechna w danej populacji z punktu widzenia statystycznego, nie oznacza to a priori, iż cecha ta sama w sobie ma pozytywny lub negatywny charakter. Pomimo to, właśnie w odniesieniu do określania poziomu intelektualnego, norma o charakterze statystycznym - IQ - nabrała w odbiorze społecznym znaczenia wartościującego, co implikuje dalekosiężne konsekwencje w wielu obszarach funkcjonowania danej osoby, związane przykładowo z możliwościami kształcenia, podejmowania pracy czy zakładania rodziny.

Norma teoretyczna ściśle wiążę się z konkretną koncepcją teoretyczną odnoszącą się do danego zjawiska. Jest ona w kontekście danego paradygmatu (...) idealnym wzorcem, do którego odnosi się dane jednostkowe. W każdym z psychologicznych (i nie tylko) nurtów teoretycznych znaleźć możemy twierdzenia określające dane zjawisko jako normalne lub anormalne, tzn., jako zdrowe i przystosowawcze lub jako patologiczne i dysadaptacyjne.

Omawiając pojęcie normy, nie sposób pominąć jej rozumienia w aspekcie społeczno-kulturowym. Tak rozumiana norma obejmuje szerokie spektrum życia społecznego, co może stwarzać wiele problemów w obszarze jej precyzowania. Definiuje się ją, jako takie zachowanie jednostki, które jest zgodne z moralnymi, obyczajowymi, religijnymi, etycznymi, prawnymi, zwyczajowymi normami obowiązującymi w danym społeczeństwie.^{4 5} Pojmowanie normy w tym kontekście rozpatrywane jest głównie na gruncie socjologii i psychologii społecznej.

Zwrócić tu należy szczególną uwagę na przestrzeganie norm społeczno-kulturowych uspołecznionej kultury. Pozwoli to na oddzielenie kultury od przystosowania się do negatywnych, przestępczych, patologicznych grup takich, jak gangi, mafie czy sekty." Normy społeczno-kulturowe to pewne kulturowo ukształtowane pożądane wzorce zachowań ściśle powiązane z rolami społecznymi. Odzwierciedlają one obowiązujące w społeczeństwie wartości i określają zachowania jako odpowiednie (bądź nie) w danych sytuacjach.¹² Normalność wynikająca z tego typu norm ma charakter regulatywny. Określa ona ogólną formę sto-

1

   W. Kołodziej: Wielowymiarowość pojęć „upośledzenie" i „norma" w pedagogice specjalnej. W: Socjope-dagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Tom III. Red. T. Żółkowska, M. Wlazło. Uniwersytet Szczeciński. Szczecin 2008, s. 515.

2

   Tamże, s. 515

3

⁵ L. Cicrpialkowska: Psychopatologia. Wydawnictwo Naukowe Scholar Sp. Z o.o. Warszawa 2009, s. 23.

4

   Tamże, s. 23.

5

   W. Kołodziej: Wielowymiarowość pojęć „upośledzenie" i „norma” w pedagogice specjalnej ...