5981674922

Jerzy STAŃCZYK

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Istota współczesnego pojmowania bezpieczeństwa - zasadnicze tendencje'

W niniejszym opracowaniu zaprezentowano wybrane tendencje, jakie w ostatnich latach można obserwować w pojmowaniu istoty bezpieczeństwa, które - jako kategoria poznawcza - cechuje się dużą złożonością. Jego fenomen stwarza szerokie możliwości badawcze, skłaniając do poszukiwań wykraczających poza utarte schematy. Właśnie dlatego stanowi tak wielką fascynację dla badaczy z różnych dziedzin naukowego poznania. Jednocześnie rozległość owego pola badań uniemożliwia sformułowanie definitywnych. Złożoność definicyjna wymaga więc, by w badaniach nad problematyką bezpieczeństwa stosować podejście systemowe. Wskazane jest także łączenie różnych podejść teoretycznych, gdyż w ich analizach dostrzegamy splot różnorodnych poglądów. Zwrócić jednak należy uwagę na konieczność ich usystematyzowania, gdyż nie tworzą one wciąż spójnego paradygmatu naukowego.

Uwarunkowania współczesnej ewolucji bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo w głównej mierze zależy od rozwoju stosunków społecznych, dokonującego się w kontekście takich najważniejszych uwarunkowań, jak postęp naukowo-techniczny, determinanty kulturowo-cywilizacyjne oraz cechy stosunków międzynarodowych. Jego pojmowanie i konceptualizacja będą przebiegały w zależności od procesów zachodzących w środowisku międzynarodowym i wewnętrznym państwa, w tym w zależności od postrzeganych wyzwań, zagrożeń, ryzyka i szans^{1 2}.

Punktem wyjścia do zaprezentowanego tu zestawienia zasadniczych tendencji we współczesnym pojmowaniu bezpieczeństwa musi być wskazanie na najważniejsze cechy środowiska międzynarodowego. Można w tym kontekście zauważyć, że współcześnie obserwowana ewolucja bezpieczeństwa dokonała się w następstwie dwóch znaczących czynników (procesów). Jeden z nich związany jest z kresem „zimnej wojny”³, kiedy nastąpiło otwarcie paradygmatu wartości wspólnotowych i zaczęto formułować optymistyczne wizje

1

Tekst przygotowany w oparciu o wystąpienie na I Ogólnopolskim Kongresie Politologii „Demokratyczna Polska w globalizującym się świecie”. Warszawa, 22-24IX 2009.

2

   S. Koziej, Między piekłem a rajem: szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006, s. 11; A. Dawidczyk, Nowe wyzwania, zagrożenia i szanse dla bezpieczeństwa Polski u progu XXI wieku. Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2001, s. 39-50.

3

   Szerzej: J. Stańczyk, Kres „zimnej wojny”. Bezpieczeństwo europejskie w procesie zmiany międzynarodowego układu sił (na przełomie lat osiemdziesiątych, i dziewięćdziesiątych XX w.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.