Bezpieczeństwo
Urazy kończyn
Urazy kończyn
Według z
ródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy
Według z
ródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy
pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.
pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.
większości wypadków mających miejsce dopodobieństwem możemy założyć, że doszło do
Maja Grzanka
Ww przedsiębiorstwach odnotowano skręce- złamania.
członek zarządu
katowickiego oddziału
nia stawów i złamania kości. Ponieważ wszyscy
Maltańskiej Służby
pracownicy narażeni są na takie niebezpieczeń- DEFINICJA ZA
AMANIA
Medycznej
stwo, rzetelna wiedza na temat udzielania po- Złamanie najprościej zdefiniować można jako prze-
szkodowanemu pierwszej pomocy jest niezwykle rwanie ciągłości tkanki kostnej. Wszystkie kości
cenna. Pozwala przynieść ulgę cierpiącemu, mogą ulec złamaniu, ale najbardziej narażone są
a jednocześnie uniknąć nie tylko zbędnej paniki, tzw. kości długie, np. kość udowa, kość ramieniowa
ale także ewentualnych powikłań spowodowanych czy kość piszczelowa. Złamana kość i krwawienie
brakiem odpowiednio wcześnie udzielonej pomocy z niej podrażniają sąsiednie tkanki, wywołując ból,
lub wykonaniem niewłaściwych działań. Ważnymi obrzęk, a także deformacje.
czynnikami są również pomoc psychologiczna
i wsparcie współpracownika. RODZAJE ZA
AMAC

Złamania klasyfikuje się na podstawie towarzyszą-
OBJAWY ZA
AMANIA cych im uszkodzeń powłok, stosunku do stawu,
Złamanie należy podejrzewać, jeśli stwierdzi się przebiegu szczeliny złamania oraz wzajemnego
następujące objawy: położenia względem siebie odłamów kostnych. Te
" ból nasilający się przy ruchu, wszystkie informacje pozwalają dokładnie opisać
" obrzęk, uszkodzenie i zaplanować optymalne leczenie.
" wylew krwawy, zasinienie,
" zniekształcenie, nienaturalne ułożenie kończyny, Rodzaje złamań ze względu
" ograniczenie ruchomości kończyny, na towarzyszące uszkodzenie powłok
" tarcie odłamów  objaw, który można zauważyć, " Złamanie zamknięte to takie, w którym skóra
ale nie należy go wywoływać ani szukać na siłę, i tkanki miękkie nad złamaniem są nienaru-
" rana, z której mogą wystawać odłamy kostne szone. Może za to występować obfity krwiak
 w przypadku złamań otwartych. pourazowy.
Jeżeli osoba, która doznała urazu, ma któryś " Złamanie otwarte występuje, kiedy dochodzi do
albo kilka z powyższych objawów, z dużym praw- przerwania ciągłości skóry w miejscu złamania
www.promotor.elamed.pl 41
Bezpieczeństwo
(kość przebija skórę). Im większa jest rana nad w przypadku złamań opiera się na bardzo prostych
złamaniem, tym cięższe jest złamanie i poważ- zasadach  należy unieruchomić kończynę w moż-
niejsze w skutkach rokowanie dla pacjenta. liwie komfortowy i stabilny sposób oraz nie powo-
dować niepotrzebnych ruchów, wstrząśnień itp.
Rodzaje złamań Bezwzględnie należy zasięgnąć porady lekarskiej,
ze względu na stosunek do stawu ponieważ nawet proste złamania leczone są za
" Złamanie pozastawowe stwierdza się, kiedy pomocą unieruchomienia w opatrunku gipsowym
szczelina złamania nie przechodzi przez jamę lub szynie gipsowej, a te bardziej skomplikowane
stawową (nie obejmuje stawu). wymagają hospitalizacji, a nawet nastawiania
" Złamanie śródstawowe występuje wtedy, kiedy w warunkach sali operacyjnej w znieczuleniu
szpara złamania sięga do stawu. ogólnym. Jeżeli pacjent jest niestabilny, jego stan
jest niepokojący, pogarsza się lub odległość od
Rodzaje złamań najbliższego oddziału urazowo-ortopedycznego
ze względu na przebieg szczeliny złamania czy przychodni jest duża, należy wezwać karetkę
" złamanie poprzeczne  kiedy szczelina przebie- pogotowia.
ga prostopadle do kości,
" złamanie skośne  kiedy szczelina złamania Czasowe unieruchomienie
przebiega na skos, złamanej kończyny
" złamanie spiralne  szczególny przypadek Unieruchamianie przeprowadzamy delikatnie,
złamania skośnego, w którym następuje rotacja unikając zbędnych ruchów; wykonujemy je w takiej
szczeliny złamania wzdłuż długiej osi kości, pozycji, jaka jest najwygodniejsza dla poszkodowa-
" złamanie podłużne  kiedy szczelina złamania nego. Należy zapamiętać, że w przypadku złamania
położona jest równolegle lub prawie równolegle kości unieruchamiamy dwa sąsiadujące stawy,
do długiej osi kości, a w przypadku złamania w stawie  dwie sąsied-
" złamanie w kształcie motyla  powstaje, gdy na nie kości. Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem
kość działają dwie prostopadłe do siebie siły. otwartym, ranę trzeba zabezpieczyć jałowym opa-
trunkiem (najlepiej z gazy). Do unieruchomienia
Rodzaje złamań kończyny najlepiej stosować specjalnie przezna-
ze względu na położenie odłamów kostnych czony do tego sprzęt  druciane szyny Kramera lub
" Złamanie proste rozpoznaje się, kiedy w linii szyny próżniowe, które można łatwo dopasować
złamania występują tylko dwa odłamy kostne. do kształtu i położenia kończyny (szynę Kramera
" Złamanie wieloodłamowe to takie, w którym należy przybandażować do kończyny). Jeżeli jednak
stwierdza się więcej niż dwa odłamy kostne w linii nie dysponujemy odpowiednim sprzętem, możemy
złamania. Odłamy mogą być nieprzemieszczo- użyć każdej rzeczy, która znajduje się na miejscu,
ne, częściowo przemieszczone lub całkowicie jeśli tylko pozwoli ona na stabilizację kończyny
przemieszczone, co oznacza, że nie ma między (deski, kije, laski, koce, swetry). Jeżeli złamana jest
nimi żadnego kontaktu. kończyna górna, można zawiesić ją na temblaku,
wykonanym np. z chusty trójkątnej, lub przybanda-
SZCZEGÓLNE RODZAJE ZA
AMAC
żować do tułowia. Prostym i skutecznym sposobem
Złamanie patologiczne dotyczy kości osłabionej unieruchomienia złamanej kończyny dolnej jest
lub zniszczonej przez chorobę (najczęściej oste- przymocowanie jej do kończyny zdrowej (o ile stan
oporozę), która ulega złamaniu przy zadziałaniu pacjenta i ułożenie kończyny na to pozwalają  nie
niewielkiej nawet siły. należy wykonywać tego manewru na siłę) albo wy-
Złamanie zmęczeniowe wynika z powtarzających konanie tzw. opatrunku objętościowego  przymo-
się przeciążeń kości. Dotyczą one najczęściej cowanie do kończyny poduszek, koców itp. Podczas
kończyn dolnych i występują u wojskowych oraz unieruchamiania nie rozbieramy poszkodowanego
u sportowców (biegaczy, tancerzy). ani nie prostujemy złamanej kończyny. Nie podaje-
my także nic do jedzenia i picia, ponieważ może się
POST
POWANIE NA MIEJSCU WYPADKU okazać, że złamanie będzie wymagało nastawienia
Udzielenie pierwszej pomocy przez pracowników podczas zabiegu operacyjnego, który wiąże się
w sytuacji wypadku w przedsiębiorstwie to przede ze znieczuleniem ogólnym. Główną dolegliwością
wszystkim rutynowa ocena bezpieczeństwa miejsca pacjenta jest zwykle ból, potęgowany przez roz-
zdarzenia oraz czynności życiowych pacjenta (ABC). wijający się obrzęk. Prawidłowe unieruchomienie
Rzucające się w oczy i często groz
nie wyglądające zmniejsza ból (zapobiega również powstawaniu
urazy kończyn mogą bowiem odwrócić naszą uwa- wstrząsu pourazowego), a ponadto chroni przed
gę od możliwych współistniejących obrażeń, które dodatkowym uszkodzeniem mięśni i nerwów. Im
mogą mieć dramatyczne skutki. Pierwsza pomoc dłużej kończyna jest unieruchomiona, tym większe
42 Promotor 5/08
Bezpieczeństwo
prawdopodobieństwo powstania powikłań. Należy czasem potrzebna jest operacja. Ścięgna to struk-
także pamiętać, żeby ze złamanej kończyny możli- tury słabo zaopatrywane w krew, co sprawia, że
wie szybko usunąć wszelką biżuterię, szczególnie goją się długo, nawet do 8 tygodni.
pierścionki i bransoletki, gdyż jeżeli szybko doj- Zwichnięcia polegają na wzajemnym przemiesz-
dzie do obrzęku, po pewnym czasie może to być czeniu się względem siebie powierzchni stawo-
niemożliwe. wych kości. Niecałkowite zwichnięcie nazywamy
Należy zapewnić poszkodowanemu komfort podwichnięciem. Zawsze towarzyszy mu zerwanie
cieplny i wsparcie psychiczne oraz regularnie mo- więzadeł stawowych. W leczeniu stosuje się unie-
nitorować jego stan. ruchomienie w szynie lub w temblaku.
POWIKA
ANIA ZA
AMAC
PODSUMOWANIE
Powikłania po urazach wynikają z rodzaju złama- Urazy będące tematem tego artykułu są dosyć
nia, ciężkości obrażeń, ale także bywają wynikiem powszechne, dlatego warto zastosować pewną profi-
zaniedbań. Zaliczamy do nich: laktykę w postaci: stosowania ochraniaczy podczas
" brak zrastania się kości i wytworzenie tzw. stawu uprawiania sportu, zapinania pasów bezpieczeń-
rzekomego (zdarza się rzadko), stwa w samochodzie, zapewnienia bezpiecznych
" wstrząs pourazowy spowodowany utratą krwi, warunków w domu (bez śliskich dywaników, gład-
najczęściej w złamaniach otwartych, ale nie- kich podłóg, obluzowanych poręczy, stosowanie mat
bezpieczne są także złamania zamknięte gł. antypoślizgowych w wannie). Pacjenci, szczególnie
trzonu kości udowej lub miednicy, które łatwo starsi lub/i chorujący na osteoporozę, powinni sto-
mogą prowadzić do utraty tak dużej ilości krwi, sować się do zaleceń lekarzy oraz unikać sytuacji,
że rozwija się wstrząs, a nawet w konsekwencji w których łatwo o upadek. Jeżeli jednak dojdzie
może nastąpić śmierć, do urazu, trzeba podejść do problemu spokojnie,
" zatory tłuszczowe  krople tłuszczu ze złamanej z rozwagą i bez zbędnej zwłoki. Postępowanie
kości (wewnątrz kości długich znajduje się jama w urazach kończyn jest proste. Należy tylko zapa-
szpikowa, wypełniona w dużym stopniu tłusz- miętać podstawowe zasady i postępować według
czem) dostają się do krążącej krwi i zatykają dewizy lekarzy primo non nocere, czyli po prostu
drobne naczynia krwionośne, powodując objawy starać się nie zaszkodzić i jak najszybciej zapewnić
zatorowości płucnej lub udar mózgu, poszkodowanemu fachową pomoc.
" uszkodzenie przebiegających w pobliżu naczyń
krwionośnych i nerwów, czasami wymagające
długotrwałej rehabilitacji, a czasem trwałe.
INNE URAZY KOC
CZYN
Stłuczenie mięśnia wiąże się z wynaczynieniem
krwi do tkanki mięśniowej. Powoduje to obrzęk,
tkliwość oraz zaczerwienienie lub zasinienie skóry
nad mięśniem. Zwykle objawy ustępują samoistnie
i nie są groz
ne.
Naciągnięcie mięśnia powstaje w wyniku nad-
miernego rozciągnięcia lub skurczu wbrew oporowi.
Uszkodzenie waha się od utraty funkcji pojedyn-
czych włókien mięśniowych do przerwania całego
mięśnia  taki uraz wymaga unieruchomienia,
a nierzadko także interwencji chirurga.
Skręcenie to uraz aparatu więzadłowego stawu,
który spowodowany jest ruchem przekraczającym
fizjologiczny zakres w danym stawie. W mniej
poważnych przypadkach kończy się na łagodnych
zasinieniach i obrzękach z tkliwością punktową,
z zachowaniem stabilności stawu. W ciężkich
skręceniach, przebiegających z całkowitym roze-
rwaniem więzadeł, objawy początkowo mogą być
identyczne, jednak po ustąpieniu obrzęku staw
jest niestabilny. Leczenie obejmuje oszczędzanie
kończyny, zimne okłady lub unieruchomienie przy
Pierwsza pomoc w przypadku złamań to stabilizacja i unierucho-
lżejszych postaciach. W przypadkach poważnych mienie kończyny
44 Promotor 5/08
fot. Shutterstock