116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 1
Medycyna Sportowa
ARTYKUA
ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
� MEDSPORTPRESS, 2011; 4(4); Vol. 27, 309-320
Zaangażowanie Autorów
Tetyana Prystupa1(A,B,C,D,E), Bartosz Bolach2(F,G)
A  Przygotowanie projektu
1
Katedra Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych, Zakład Odnowy Biologicznej,
badawczego
Akademia Wychowania Fizycznego, Wrocław
B  Zbieranie danych 2
Katedra Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych, Zakład Sportu Osób Niepełnosprawnych,
C  Analiza statystyczna
Akademia Wychowania Fizycznego, Wrocław
1
D  Interpretacja danych Department of Physical Education of the Disabled, Sub-Department of Biological Restitution,
University School of Physical Education, Wrocław
E  Przygotowanie manuskryptu
2
Department of Physical Education of the Disabled, Sub-Department of Sport of the Disabled,
F  Opracowanie piśmiennictwa
University School of Physical Education, Wrocław
G  Pozyskanie funduszy
Author s Contribution
URAZY I PRZECI
ŻENIA W SPORCIE OSÓB
A  Study Design
B  Data Collection
NIEPEA
NOSPRAWNYCH UPRAWIAJ
CYCH
C  Statistical Analysis
D  Data Interpretation PA
YWANIE
E  Manuscript Preparation
INJURIES AND STRAINS IN SPORT OF THE DISABLED
F  Literature Search
PRACTICING SWIMMING
G  Funds Collection
Słowa kluczowe: sport niepełnosprawnych, urazy, przeciążenia, pływanie, odnowa
biologiczna
Key words: sport of the disabled, injuries, strains, swimming, biological restitution
Streszczenie
Wstęp. Pływanie jest jedną z najbardziej polecanych osobom niepełnosprawnym form rekreacji ru-
chowej. Celem pracy było zbadanie występowania urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
podczas trwania czynnej kariery zawodowej. Zebranie informacji zawartych w pracy było możliwe dzię-
ki analizie współczesnej literatury oraz przeprowadzeniu własnych badań i obserwacji zarówno w okre-
sie treningowym, jak i na zawodach sportowych mężczyzn i kobiet.
Materiał i metody. Metodą badań była ankieta, opracowana przez Zakład Odnowy Biologicznej
Katedry Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych, która miała określić, jakim przeciążeniom i ura-
zom ulegają zawodnicy w swojej karierze zawodowej podczas zawodów i treningów. Badania zosta-
ły przeprowadzone w czerwcu 2008 r. w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie odbywały się mistrzostwa
Polski w pływaniu. W badaniach wzięło udział 86 sportowców: po amputacji kończyn dolnych, skró-
tach kończyn, z paraplegią, porażeniem mózgowym oraz innymi dysfunkcjami, do których zaliczamy
skoliozę, zwyrodnienie stawu biodrowego, uraz mózgu, amputację przedramienia. Wszyscy sportow-
cy, którzy wzięli udział w badaniach, to zawodnicy klubów sportowych  Start .
Wyniki. Przeciążenia w pływaniu osób niepełnosprawnych występują częściej podczas treningów
niż zawodów. Pływacy niepełnosprawni doznają przeważnie kontuzji kończyny górnej (aż 84%), u 11%
zawodników kontuzja dotyczy urazów kręgosłupa, zaś nieliczni, (zaledwie 5%) ulegają kontuzji kończy-
ny dolnej. Leczenie sportowców w 81% podejmowane było bezpośrednio po wystąpieniu urazu lub prze-
ciążenia. Czas leczenia w większości przypadków wynosił 3 lub 4 miesiące, co stanowi 46%.
Wnioski. Uzyskane wyniki badań wskazują na to, że przeciążeniom i urazom zawodnicy ulegają
podczas całej swojej kariery zawodowej. Zdecydowanie częściej dochodzi do kontuzji w trakcie trenin-
gu (aż 89%), a podczas zawodów kontuzją zostaje dotkniętych 11% zawodników.
Summary
Background. Swimming is one of the most recommended forms of physical recreation for the disa-
bled. The purpose of the study was to examine the presence of injuries and strains of disabled swim-
mers during active professional career. Collecting information contained in the study was possible owing
to the analysis of contemporary literature and conducting the author's own research and observations
both during training period and on men and women's sports competitions.
Material and me thods. The research me thod is a su rvey prepared by the Sub -Department of
Biological Restitution, Department of Physical Education of the Disabled, which was supposed to spe-
cify which strains and injuries athletes are subject to in their professional career during competitions
and trainings. The research was carried out in June 2008 in Gorzów Wielkopolski where the cham-
pionship of Poland in swimming took place. 86 athletes took part in the research: after amputation of
lower limbs, with shor tened limbs, with pa raplegia, ce rebral palsy and other dys functions including
scoliosis, degeneration of the hip, brain trauma, forearm amputation. All athletes who participated in
the research are members of  Start sports clubs.
Results. Strains in swimming of the disabled occur more often during trainings than during com-
petitions. Disabled swimmers suffer mainly from upper limb injuries (as much as 84%), 11% of athle-
tes are affected by spine injuries, while only a few, 5%, are affected by lower limb injuries. In 81% of
cases athletes received treatment directly after the injury or strain. The time of treatment in most ca-
Word count: 7042
ses was 3 or 4 months, which constitutes 46%.
Tables: 10
Conclusions. The obtained research results suggest that athletes are subject to strains and injuries
Figures: 0
throughout the ir en tire pro fessional ca reer. In juries sustained du ring tra inings are de finitely much mo re
often (as much as 89%), and injuries sustained during competitions affect 11% of athletes.
References: 32
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Tetyana Prystupa
Katedra Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych, Zakład Odnowy Bio logicznej, AWF we Wrocławiu
51-617 Wrocław, ul. Paderewskiego 35, tel.: [phone], e-ma il: tetyanaprystupa@gma il.com
Otrzymano / Received 22.11.2010 r.
Zaakceptowano / Accepted 07.06.2011 r.
309
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 2
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
Wstęp Background
Zarówno w Polsce, jak i na świecie rośnie liczba The number of the disabled grows both in Poland
osób niepełnosprawnych. Stanowią oni istotną część and around the world. They are a significant part of
społeczeństwa. Dlatego też tak ważne jest umożli- the society. That is why it is so important to make it
wienie tym ludziom normalnego funkcjonowania possible for these people to function normally in the
w społeczeństwie, a co jest z tym związane  również society and, what follows  also to practice sports.
uprawiania sportu. Sport of the disabled is an important preventive
Sport inwalidów jest ważnym środkiem profilak- and therapeutic measure recommended by doctors
tycznym i terapeutycznym zalecanym przez lekarzy and accepted by the disabled. It helps the disabled in
i akceptowanym przez osoby niepełnosprawne. Po- integrating with the society, in overcoming mental
maga on niepełnosprawnym w zintegrowaniu się ze barriers, in believing in oneself [1,2].
społeczeństwem, w pokonywaniu barier psychicz- In the opinion of specialists, professional sport of
nych, w uwierzeniu w siebie [1,2]. the disabled evolves according to the same principles
Zdaniem specjalistów, sport wyczynowy osób nie- as professional sport of healthy people, although it has
pełnosprawnych rozwija się według takich samych special properties (the need to adapt the rules during
zasad co sport wyczynowy ludzi zdrowych, chociaż competitions, sports equipment to the functional ca-
ma szczególne właściwości (konieczność adaptacji pabilities of the disabled, applying special systems of
zasad zawodów, sprzętu sportowego i wyposażenia diagnosing in order to classify, select and create start
do możliwości funkcjonalnych osób niepełnospraw- groups and classes in various sport disciplines and
nych, wykorzystanie specjalnych systemów diagno- events, etc.) [3,4].
zowania w celu klasyfikacji, doboru i tworzenia grup A sports success of a disabled person is preced-
i klas startowych w różnych dyscyplinach i konkuren- ed by, it can be assumed, effort twice as great as that
cjach sportowych itd.) [3,4]. of a fully fit athlete. A classification based on the so-
Sukces sportowy osoby niepełnosprawnej po- called principle of equality is made for all sport dis-
przedzony jest, można przyjąć, wysiłkiem dwukrotnie ciplines, which guarantees the disabled athletes equal
większym od tego, jaki wkłada w swój sukces sporto- opportunities to achieve maximum high results and to
wiec w pełni sprawny. Dla wszystkich dyscyplin spor- use the maximum of their own capabilities [5,6,7].
towych dokonuje się klasyfikacji na podstawie tzw. A sports classification of the disabled consists of
zasady równości, która gwarantuje niepełnospraw- dividing disabled athletes, which is aimed at including
nym sportowcom równe możliwości osiągnięcia mak- people with identical or similar degree of motor
symalnie wysokich rezultatów oraz maksymalne wy- dysfunctions in groups and classes, which creates
korzystanie własnych możliwości [5,6,7]. equal opportunities of sports rivalry for participants.
Klasyfikacja sportowa niepełnosprawnych polega Classification systems are commonly used in sports
na podziale zawodników niepełnosprawnych, który to encourage more people to participate. Athletes are
ma na celu ujęcie w grupy i klasy osób o identycznym divided according to age, weight, sex etc.
lub zbliżonym stopniu dysfunkcji ruchowej, co stwa- Classifications are created on the basis of analy-
rza uczestnikom w miarę równe szanse we współza- tical balance (testing muscle coordination and scope
wodnictwie sportowym. of movement in joints, specifying the amputation le-
Systemy klasyfikacyjne są powszechnie stosowa- vel, testing coordination, specifying the field and
ne w sporcie, aby zachęcić więcej osób do udziału sharpness of vision) and functional balance (specific
we współzawodnictwie. Zawodnicy podzieleni są ade- tests for each sport discipline).
kwatnie do wieku, wagi, płci itp. Disabled athletes compete in the same events as
Klasyfikacje tworzone są na podstawie bilansu fully fit athletes: freestyle, backstroke, breaststroke,
analitycznego (badanie koordynacji mięśniowej i za- butterfly stroke and medley swimming. The blind and
kresu ruchów w stawach, określenie poziomu ampu- the partially sighted (three classes) and other disab-
tacji, badanie koordynacji, określenie pola i ostrości led persons compete separately.
widzenia) i bilansu funkcjonalnego (specyficzne testy Athletes start from start posts or directly from
dla każdej dyscypliny sportu). water depending on the type and degree of disability.
Zawodnicy niepełnosprawni walczą w tych samych In the case of blind athletes, the participation of
konkurencjach co pełnosprawni sportowcy: stylu assistants who inform them about approaching the
dowolnym, grzbietowym, klasycznym, motylkowym end of the swimming pool is permitted [8].
i zmiennym. Osobno rywalizują osoby niewidome Swimming training of the disabled in a natural way
i niedowidzące (trzy klasy) oraz pozostałe osoby nie- connects typical training forms with elements of kine-
pełnosprawne. siotherapy (corrective exercises, individual and special
W zależności od rodzaju i stopnia niepełnospraw- related to the athlete's functional condition) [4,9].
ności zawodnicy startują ze słupków startowych lub Swimming is one of the most important paralym-
bezpośrednio z wody. W przypadku zawodników nie- pic disciplines not only because it is practiced by so
widomych dozwolony jest udział w zawodach asy- many athletes. Swimming was the first sport intensi-
stentów, którzy informują ich o zbliżaniu się do końca vely practiced by the disabled owing to its rehabilitation
basenu [8]. properties. Swimming has been a paralympic disci-
Trening pływacki osób niepełnosprawnych łączy pline since the games held in Rome in 1960 [6,10].
w sposób naturalny typowe formy treningowe z ele- Using measures and methods of complex effi-
mentami kinezyterapii (ćwiczenia korekcyjne, indywi- ciency restoration is a significant factor of the growth
dualne i specjalne związane ze stanem funkcjonal- in the effectiveness of rivalry among disabled athle-
nym zawodnika) [4,9]. tes. Along with increasing training and rivalry loads
and using extra-training factors strengthening effect-
310
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 3
Prystupa T. et al., Presence of injuries and strains of disabled swimmers
Pływanie jest jedną z najważniejszych dyscyplin iveness, it increases the organism's adaptive capabi-
paraolimpijskich nie tylko dlatego, że jest uprawiane lities and finally allows to achieve an optimum high
przez tak wielu zawodników. Z uwagi na właściwości level of sports condition, allowing to establish a world
rehabilitacyjne pływanie było pierwszym sportem upra- record. An optimum combination of training and riva-
wianym intensywnie przez osoby niepełnosprawne. lry loads with elements of condition regeneration and
W spisie dyscyplin paraolimpijskich występuje od za- rehabilitation of disabled athletes enables, apart from
wodów rozgrywanych w Rzymie w 1960 r. [6,10]. the increase in rivalry results, also a significant exten-
Ważnym czynnikiem wzrostu skuteczności rywali- sion of the time of their participation in great sports.
zacji sportowców niepełnosprawnych jest wykorzy- For example, a USA swimmer with vision dysfunc-
stanie środków i metod kompleksowego przywróce- tion, Trisha Zorn, won 42 medals during five paralym-
nia wydajności. To, na równi ze zwiększeniem obcią- pic games [6].
żeń treningowych i rywalizacyjnych, jak również wy- Swimming is considered to be the least injury-
korzystaniem czynników pozatreningowych wzmac- prone sport  athletes do not have direct contact with
niających efektywność, zwiększa możliwości adapta- the opponent. Water qualities (e.g. uplift pressure
cyjne organizmu i ostatecznie pozwala zdobyć opty- force) when the body becomes lighter, are highly
malnie wysoki poziom formy sportowej, umożliwiają- significant for the disabled but also for rehabilitative
cej ustanowienie rekordu świata. Optymalne połącze- progress in healthy people. Thanks to the relief, per-
nie obciążeń treningowych i rywalizacyjnych z elemen- sons with reduced muscle strength can move on their
tami odnowy formy i rehabilitacji sportowców niepeł- own and persons with lower limb injuries or spine
nosprawnych zezwala również w istotny sposób, oprócz injuries can start earlier rehabilitation in water. A per-
wzrostu rezultatów współzawodnictwa, na przedłuże- son with motor dysfunction, moving about in a wheel-
nie czasu ich udziału w wielkim sporcie, na przykład chair, moves on their own in water, without the assis-
pływaczka z dysfunkcją narządu wzroku z USA, Tri- tance of other people [9,11,12].
sha Zorn, na pięciu igrzyskach paraolimpijskich zdo- In the opinion of Garlicki and Kuś, the following
była 42 medale [6]. should be mentioned among the reasons for injuries
Pływanie uważa się za najmniej kontuzyjny sport when practicing professional sports:
 zawodnicy nie mają bezpośredniego kontaktu " injuries resulting from direct sports combat,
z przeciwnikiem. Walory wody (np. siła wyporu), kie- " injuries resulting from organism strains caused by
dy ciało staje się lżejsze, mają duże znaczenie dla improper sports training,
osób niepełnoprawnych, jak również dla postępów " injuries resulting from hasty return to trainings
rehabilitacyjnych u ludzi zdrowych. Dzięki odciążeniu after an injury that was not completely healed.
osoby o zmniejszonej sile mięśniowej mogą samo- The basis for injury formation are also: improper
dzielnie wykonywać ruch, a osoby z urazami stawów psychophysical fitness, bad health condition (fatigue,
kończyn dolnych czy kręgosłupa zacząć wcześniej- overwork, overtraining), improper conduct of classes,
szą rehabilitację w wodzie. Osoba z dysfunkcją ruchu, training errors, lack of discipline and non-compliance
poruszająca się na wózku inwalidzkim, w wodzie poru- with hygiene principles during training [13].
sza się samodzielnie, nie potrzebując pomocy innych The literature emphasizes the fact that the most
[9,11,12]. frequent types of injuries for athletes are dislocations,
Zdaniem Garlickiego i Kusia, wśród przyczyn po- fractures and, first of all, damages of the so-called
wstawania urazów podczas uprawiania sportu wy- soft components of motor organs [13,14,15]. Injuries
czynowego należy wymienić: which athletes sustain during swimming are located,
" urazy wynikające z bezpośredniej walki sportowej, first of all, in upper limbs, namely shoulders, elbow
" urazy będące wynikiem przeciążenia organizmu, joints and in lower limbs. However, some authors
spowodowane niewłaściwym treningiem sporto- believe that swimming is one of the least traumatic
wym, sport disciplines (trauma ratio 0,28). The following
" urazy wynikające z pośpiesznego powrotu do tre- injuries are sustained during swimming: abrasions
ningów po niewyleczonej kontuzji. and wounds (27.84%), bruises (25.38%), stretching
Podłożem powstawania urazów są także: niewła- of ligaments (24.2%) and damage to muscles and
ściwa sprawność psychofizyczna, zły stan zdrowia tendons (6.39%) [16].
(zmęczenie, przemęczenie, przetrenowanie), niewła- The purpose of the study was to examine the
ściwe prowadzenie zajęć, błędy treningowe, brak dys- occurrence of injuries, [17,18,19], (Tab. 1), and strains
cypliny oraz nieprzestrzeganie zasad higieny podczas in disabled swimmers throughout their entire active
treningów [13]. professional career. Collecting information contained
W literaturze podkreśla się, że najczęstszymi ty- in the study was possible owing to the analysis of
pami urazów sportowców są zwichnięcia, złamania contemporary literature and conducting the author's
oraz przede wszystkim uszkodzenia tzw. miękkiej own research and observations both during the
komponenty narządu ruchu [13,14,15]. Urazy, których training period and during sports competitions for
sportowcy nabawiają się podczas pływania, umiejsco- men and women with amputation of bottom limbs,
wione są przede wszystkim w kończynach górnych, shortened limb, paraplegia, cerebral palsy and other
czyli barkach, stawach łokciowych oraz w kończynach illnesses.
dolnych. Niemniej jednak niektórzy autorzy uważają, The following research questions were raised:
że pływanie jest jedną z najmniej urazowych dyscy- 1. Do disabled athletes practicing swimming sustain
plin sportowych (wskaz
nik urazowości 0,28). W pły- injuries or strains during competitions and train-
waniu dochodzi do następujących kontuzji: otarcia ings?
i rany (27,84%), stłuczenia (25,38%), rozciągnięcie 2. Does the occurrence of injuries or strains depend
więzadeł (24,2%) oraz uszkodzenie mięśni i ścięgien on the training?
(6,39%) [16]. 3. Which injuries or strains occur most often?
311
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 4
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
Tab. 1. Definicje urazów według  Słownika języka polskiego ,  Słownika wyrazów obcych i  Encyklopedii PWN
Tab. 1. De finitions of in juries according to  Dic tionary of Po lish language ,  Dic tionary of fo
reign words and  PWN
Encyclopedia
Celem pracy było zbadanie wystąpienia urazów, 4. What type of dysfunctions do swimmers who
[17,18,19], (Tab. 1) i przeciążeń u niepełnospraw- mostly sustain injuries or strains are subject to?
nych pływaków podczas całej czynnej kariery zawo- 5. Which type of treatment (pharmacological, con-
dowej. Zebranie informacji zawartych w pracy było servative, operational) turned out to be effective
możliwe dzięki analizie współczesnej literatury oraz and at what stage?
przeprowadzeniu własnych badań i obserwacji za- 6. Do biological restitution procedures play an im-
równo w okresie treningowym, jak i na zawodach portant role in professional sports?
sportowych u mężczyzn i kobiet z amputacją koń-
czyn dolnych, skrótami kończyn, paraplegią, poraże-
niem mózgowym i innymi schorzeniami.
Postawiono następujące pytania badawcze:
1. Czy u niepełnosprawnych sportowców uprawiają-
cych pływanie występują urazy lub przeciążenia
w trakcie zawodów i treningów?
2. Czy wystąpienie urazów lub przeciążeń zależy
od wytrenowania?
3. Jakie urazy lub przeciążenia występują najczę-
ściej?
4. Jaki rodzaj dysfunkcji mają pływacy, u których
najczęściej występują urazy lub przeciążenia?
5. Jaki rodzaj leczenia (farmakologiczne, zacho-
wawcze, operacyjne) okazał się skuteczny i na ja-
kim etapie?
6. Czy zabiegi odnowy biologicznej odgrywają wa-
żną rolę w sporcie zawodowym?
Materiał i metody Material and methods
Metodą badań zastosowaną w pracy była ankie- The research method used in the study was a sur-
ta, opracowana przez Zakład Odnowy Biologicznej vey prepared by the Sub-Department of Biological
Katedry Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych, Restitution, Department of Physical Education of the
która miała określić, jakim przeciążeniom i urazom Disabled which was supposed to specify which strains
ulegają zawodnicy w swojej karierze zawodowej, and injuries athletes are subject to in their profes-
podczas zawodów i treningów. sional career during competitions and trainings.
Badania zostały przeprowadzone w czerwcu The research was carried out in June 2008 in Go-
2008 r. w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie odbywały rzów Wielkopolski where the championship of Poland
się mistrzostwa Polski w pływaniu. W ankiecie wzię- in swimming took place. 86 disabled athletes pro-
ło udział 86 niepełnosprawnych sportowców, zawo- fessionally practicing swimming took part in the
dowo uprawiających pływanie. Badani zawodnicy to survey. The respondents are people after amputation
osoby po amputacji kończyn dolnych, ze skrótami of lower limbs, with shortened limbs, with paraplegia,
kończyn, z paraplegią, porażeniem mózgowym (CP) cerebral palsy (CP) and with other dysfunctions in-
oraz z innymi dysfunkcjami, do których zaliczamy cluding, among others, scoliosis, degeneration of the
m.in. skoliozę, zwyrodnienia stawu biodrowego, uraz hip, brain trauma, forearm amputation.
mózgu, amputację przedramienia. All athletes participating in the research are mem-
Wszyscy sportowcy biorący udział w badaniach bers of "Start" sports clubs. These clubs are placed
to zawodnicy klubów sportowych  Start . Kluby te within larger cities throughout Poland.
rozmieszczone są na terenie większych miast w ca - The respondents were athletes aged from 15 to
łej Polsce. 55. The athletes were divided into two groups: the
312
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 5
Prystupa T. et al., Presence of injuries and strains of disabled swimmers
Tab. 2. Charakterystyka grupy badanej z podziałem na płeć i wiek: 15-24 lata i 25-55 lat
Tab. 2. Characteristics of research group with breakdown into sex and age from 15-24 and from 25-55
Badani sportowcy byli w wieku od 15 do 55 lat. first group are athletes aged 15 to 24, which included
Zawodnicy podzieleni zostali na dwie grupy: pierw- 49 men and 15 women, the second group are athle-
sza grupa to zawodnicy od 15 do 24 lat, w której by- tes aged 25 to 55  9 men and 13 women. The per-
ło 49 mężczyzn i 15 kobiet, druga grupa to zawodni- centage specifications show that men were 67% and
cy od 25 do 55 lat  9 mężczyzn i 13 kobiet. Z zesta- women only 33% of the surveyed population. Table 2
wień procentowych wynika, że mężczyz
ni stanowi- presents the characteristics of the research group
li 67%, a kobiety zaledwie 33% badanej populacji. with breakdown into sex and age groups.
Charakterystykę grupy badanej z podziałem na płeć Most of the participants taking part in the study
i grupy wiekowe przedstawia Tab. 2. were high-school pupils but also students. Few
Wśród uczestników biorących udział w badaniu persons were white-collar employees and persons
przeważali uczniowie liceów, jak również studenci. living on disability benefits.
Nieliczne osoby to pracownicy umysłowi oraz osoby
utrzymujące się z renty inwalidzkiej.
Metody statystyczne opracowania danych Statistical methods for data preparation
Pytania zawarte w ankiecie miały charakter zmien- The questions included in the survey were ca-
nych skategoryzowanych. Charakterystyka statystycz- tegorized variables. The statistical characteristics in-
na obejmuje obliczenia dwudzielczych tabel kontyn- clude calculations of double-division contingency ta-
gencji i zestawień procentowych. Powiązania między bles and percentage specifications. Relations be-
rodzajami urazów a rodzajem dysfunkcji oceniono te- tween types of injuries and the type of dysfunctions
2 2
stem � Pearsona [20]. were evaluated using Pearson's test � [20].
Wyniki Results
Charakterystyka występowania urazów Characteristics of presence of injuries
i przeciążeń podczas treningów i zawodów and strains during training and competitions
u niepełnosprawnych pływaków in disabled swimmers
Na podstawie analizy zestawień procentowych mo- On the basis of percentage analysis, we can state
żemy stwierdzić, że najwięcej przeciążeń i urazów wy- that the most strains and injuries are sustained by
stępuje u sportowców z dysfunkcjami  skolioza, athletes with dysfunctions i.e. scoliosis, degeneration
zwyrodnienie stawu biodrowego, uraz mózgu, ampu- of the hip, brain trauma, forearm amputation (34%).
tacja przedramienia (34%). Kolejną grupę stanowią The next group are athletes with cerebral palsy (23%)
zawodnicy z porażeniem mózgowym (23%) i zawod- and athletes with amputations of lower limbs (21%).
nicy z amputacjami kończyn dolnych (21%). Skróty Shortened limb are 13%, paraplegia  9%. Athletes
kończyn stanowią 13%, paraplegia 9%. Zdecydowanie sustained strains (as much as 36) and injuries (13)
częściej zawodnicy doznawali przeciążeń (aż 36) i ura- during trainings much more often. Injuries and strains
zów (13) w trakcie treningów. Podczas zawodów urazy sustained during competitions occur much less
i przeciążenia występują znacznie rzadziej (Tab. 3). frequently (Tab. 3). The analysis of conducted re-
Z analizy przeprowadzonych badań wynika, że rodzaj search shows that the type of dysfunction has no
dysfunkcji nie ma wpływu na wystąpienie urazów lub effect on the occurrence of injuries or strains.
przeciążeń. There were much more strains than injuries in
W obu grupach wiekowych przeciążeń było znacz- both age groups. In the first group, aged 15 to 24,
nie więcej niż urazów. W pierwszej grupie, od 15 do 24 42% were strains and 19% were injuries, while in the
lat, 42% stanowiły przeciążenia i 19% urazy, nato- group aged 25-55  52% were strains and 24% were
miast w grupie wiekowej 25-55 lat  52% przeciąże- injuries. Table 4 presents the percentage specifica-
nia i 24% urazy. Zestawienie procentowe urazów tion of injuries and strains with breakdown into age
i przeciążeń z podziałem na grupy wiekowe przed- groups.
stawia Tab. 4. Due to a great discrepancy with regard to years
Ze względu na dużą rozbieżność, jeśli chodzi devoted to swimming, athletes were divided into two
o lata poświęcone pływaniu, zawodnicy zostali po- groups with training practice from 1 to 5 years and
dzieleni na dwie grupy, ze stażem treningowym od with training practice from 6 to 21 years, which will
1 do 5 lat i ze stażem treningowym od 6 do 21 lat, co facilitate further analysis. No statistically significant
313
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 6
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
ułatwi dalszą analizę. Nie zaobserwowano zależno- dependencies between the occurrence of injuries or
ści istotnych statystycznie między wystąpieniem ura- strains and the number of training years were ob-
zu lub przeciążeniem a liczbą lat treningu. Częstotli- served. Table 5 presents the frequency of the occu-
wość wystąpienia urazów lub przeciążeń i lata trenin- rrence of injuries or strains and years of training in
gu niepełnosprawnych pływaków przedstawia Tab. 5. disabled swimmers.
Zarówno w trakcie treningów, jak i na zawodach Injuries and strains occur both during trainings
dochodzi do wystąpienia urazów i przeciążeń. Z prze- and competitions. The conducted research shows
prowadzonych badań wynika, że zdecydowanie czę- that injuries are sustained much more often during
ściej dochodzi do kontuzji w trakcie treningu (89%), trainings (89%) and 11% of athletes sustain injuries
Tab. 3. Ogólna charakterystyka wystąpienia urazów i przeciążeń według rodzajów dysfunkcji podczas treningów i za-
wodów
Tab. 3. General characteristics of occurrence of injuries and strains according to types of dysfunctions during training
and competitions
Tab. 4. Zestawienie procentowe urazów i przeciążeń z podziałem na grupy wiekowe
Tab. 4. Percentage specification of injuries and strains with breakdown into age groups
Tab. 5. Charakterystyka wystąpienia urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
Tab. 5. Characteristics of occurrence of injuries and strains in disabled swimmers
314
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 7
Prystupa T. et al., Presence of injuries and strains of disabled swimmers
a 11% zawodników zostaje dotkniętych kontuzją during competitions. Table 6 presents the division of
na zawodach. Tab. 6 przedstawia podział doznanych sustained injuries and strains during training and
urazów i przeciążeń podczas treningu i zawodów spor- sports competitions.
towych. There are very many reasons for most strains,
Przyczyn powstawania większości przeciążeń jest among others, excessive muscle tension conditions,
bardzo wiele, m.in. nadmierne stany napięcia mięśni, ischemia, water-electrolyte disturbance, overgrowths
niedokrwienie, zaburzenie wodno-elektrolitowe, prze- and deficiencies in muscle development harmony
rosty i braki harmonii rozwojowej mięśni [21]. Prze- [21]. The conducted research shows that from the
prowadzone badania wskazują na to, że z grupy ba- group of 20% of the examined swimmers sustained
danych pływaków urazów doznało 20%, a 45% do- injuries and 45% sustained strains. 35% of athletes
świadczyło przeciążeń. U 35% sportowców nie do- did not sustain any injury. The shoulder joint was
szło do żadnych kontuzji. Najczęściej dotknięty kon- most often affected by injuries  55% of respondents,
tuzją był staw barkowy  55% badanych, 11% osób 11% of persons from the whole group had spine
z całej grupy miało kontuzję kręgosłupa, a 15% koń- injuries and 15% had upper limb injuries, including
czyny górnej, w tym stawu łokciowego. Pozostałe 6% the elbow joint. The remaining 6% sustained lower
doznało kontuzji kończyny dolnej (stawu kolanowego limb injuries (knee and ankle joint). Table 7 presents
i skokowego). Doznane urazy i przeciążenia z po- the sustained injuries and strains with breakdown
działem na grupy wiekowe przedstawia Tab. 7. into age groups.
Zarówno u zawodników z grupy wiekowej 15-24 Conservative treatment was most often used by
lata, jak i zawodników z grupy 25-55 lat leczenie za- both athletes from the age group 15-24 and athletes
chowawcze było leczeniem częściej stosowanym. from the group 25-55. Generally, conservative treat-
Ogólnie leczenie zachowawcze podjęto u 60% pły- ment was taken by 60% of swimmers. Pharmaco-
waków, leczenie farmakologiczne u 36%, a u 4% spor- logical treatment  36%, while 4% of athletes did not
towców nie podjęto leczenia. Rodzaj leczenia według undertake any treatment. Table 8 presents the type of
grup wiekowych przedstawia Tab. 8. treatment according to age groups.
Zabiegi fizykalne stosowane w odnowie biologicz- Physical procedures used in biological restitution
nej są bardzo powszechną formą wykorzystywaną are a very common form used in sports both by fully
w sporcie, zarówno ludzi pełnosprawnych, jak i nie- fit people and the disabled.
pełnosprawnych. The conducted research shows that 76% of the
Z przeprowadzonych badań wynika, że z odnowy surveyed athletes use biological restitution. The most
biologicznej korzysta 76% badanych zawodników. frequently used treatments include sports massage
Do najczęściej stosowanych zabiegów zaliczamy and Finnish sauna (26%), the next procedure fre-
masaż sportowy i saunę fińską (26%), kolejnym czę- quently used is whirlpool massage (10%). To sum up,
sto stosowanym zabiegiem jest masaż wirowy (10%). we can state that 81% of athletes from the group 15-
Tab. 6. Podział doznanych urazów i przeciążeń podczas treningów i zawodów sportowych
Tab. 6. Division of sustained injuries and strains during training and sports competitions
Tab. 7. Występowanie przeciążeń i urazów w poszczególnych częściach ciała u pływaków
Tab. 7. Occurrence of strains and injuries in particular body parts of swimmers
315
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 8
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
Podsumowując, możemy stwierdzić, że 81% spor- 24 uses physical procedures and 20% of athletes
towców z grupy wiekowej 15-24 lata stosuje zabiegi from the age group 25-55 does not use biological re-
fizykalne, a spośród zawodników z grupy wieko- stitution. Table 9 presents types of physical procedures
wej 25-55 lat 20% nie korzysta z odnowy biologicz- used by disabled athletes practicing swimming.
nej. Tab. 9 przedstawia rodzaje zabiegów fizykalnych The largest group of disabled swimmers are per-
stosowanych przez niepełnosprawnych zawodników sons who started treatment directly after an injury
uprawiających pływanie. (81%), 6% are persons who started treatment within
Największą grupę pływaków niepełnosprawnych 2-3 days. The latter group includes persons who
stanowią osoby, które podjęły leczenie bezpośrednio started treatment after week and later, they constitute
po wystąpieniu kontuzji (81%), 6% stanowią osoby, 13% of the whole group. Conservative treatment was
które podjęły leczenie w ciągu 2-3 dni. Do ostatniej chosen by the majority of athletes (60%) including 8
grupy zaliczane są osoby, które podjęły leczenie persons after injuries and 24 persons after sports
po tygodniu i więcej  stanowią one 13% całej grupy. strains. Pharmacological treatment was used by 20
Najwięcej zawodników leczyło się zachowawczo athletes (i.e. 36%) including 9 swimmers after injuries
(60%), z tego 8 osób po urazach i 24 osoby po prze- and 10 after strains. None of the athletes underwent
ciążeniach sportowych. Leczenie farmakologiczne operational treatment in the researched group and
podjęło 20 zawodników (tj. 36%), z tego 9 pływaków only in two cases (i.e. 4% of athletes with strains) no
po urazach i 10 po przeciążeniach. W badanej grupie treatment was undertaken. Table 10 presents the
żaden z zawodników nie poddał się leczeniu opera- division into age groups and treatment dates after an
cyjnemu, a tylko w dwóch przypadkach (tj. 4% za- injury in disabled swimmers.
wodników z przeciążeniem) leczenia nie podjęto.
Tab. 10 przedstawia podział na grupy wiekowe i termi-
ny leczenia po wystąpieniu kontuzji u niepełnospraw-
nych pływaków.
Tab. 8. Zestawienie procentowe leczenia według grupy wiekowej i rodzaju leczenia
Tab. 8. Percentage specification of treatment according to age group and type of treatment
Tab. 9. Rodzaje zabiegów fizykalnych stosowanych przez niepełnosprawnych zawodników uprawiających pływanie
z podziałem na grupy wiekowe
Tab. 9. Types of physical procedures used by disabled athletes practicing swimming with breakdown into age groups
316
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 9
Prystupa T. et al., Presence of injuries and strains of disabled swimmers
Tab. 10. Podział na grupy wiekowe i terminy leczenia, po wystąpieniu kontuzji u niepełnosprawnych pływaków
Tab. 10. Division into age groups and treatment dates after injuries in disabled swimmers
Dyskusja Discussion
Uprawianie sportu wywołuje u inwalidów trwalsze Practicing sports causes a more durable interest in
zainteresowanie aktywnością ruchową niż inne formy movement activity in the disabled than other forms of
ćwiczeń fizycznych. Ze względu na natężenie ćwi- physical exercises. Owing to the intensity of exercises
czeń i siłę pobudzeń emocjonalnych, sprzyja szyb- and the strength of emotional stimulation, it is favou-
szemu wyrównaniu ograniczeń sprawności fizycznej rable for faster levelling of physical fitness constraints
spowodowanych chorobą lub urazem. Inwalidzi caused by illness or injury. The disabled emphasize in
w swoich wypowiedziach podkreślają, że głównym their comments that the main motive for practicing
motywem uprawiania sportu były dla nich względy sports for them were health and recreational reasons.
zdrowotne i rekreacyjne. Niezależnie od tego, jak pa- Regardless of how we see sport of the disabled, it
trzymy na sport inwalidów, podkreślić należy, że jego should be emphasized that its essence is rivalry which
istotę stanowi współzawodnictwo, które ewidentnie clearly increases the attractiveness of sports [22].
zwiększa atrakcyjność sportu [22]. Today, sport of the disabled is at the same level
Dzisiejszy sport osób niepełnosprawnych jest na with regard to athletes' commitment, as sport of fully
tym samym poziomie, jeśli chodzi o zaangażowanie fit people. Both the former and the latter want to
zawodników, co sport osób pełnosprawnych. Zarów- achieve a better sports result at any price. Very often,
no jedni, jak i drudzy chcą za wszelką cenę osiągnąć they do not pay attention to health costs which they
lepszy wynik sportowy, bardzo często nie bacząc have to sustain for that. They exhaust their organism
na koszty zdrowotne, jakie muszą za to ponieść. Wy- to the limits of capabilities, they use means pharma-
czerpują swój organizm do granic możliwości, wspo- cological and dietary means which involves the dete-
magają się przy tym środkami farmakologicznymi rioration of their health condition in later life [23,24].
i dietetycznymi, co z czasem wiąże się z pogorsze- It is important to remember that professional sports
niem stanu zdrowia w póz
niejszym życiu [23,24]. means a toilsome sports training which involves
Należy pamiętać, że sport wyczynowy to mozolny devoting one's own private life for sports. The training
trening sportowy, który wiąże się z poświęceniem ży- has to be well-conducted and training loads selected,
cia prywatnego na rzecz sportu. Trening musi być do- first of all, individually for each athlete so as to avoid
brze przeprowadzony, a obciążenia treningowe do- unnecessary injuries and strains frequently sustained
brane przede wszystkim indywidualnie dla każdego by professional athletes. One should also remember
sportowca, tak aby uniknąć niepotrzebnych urazów about the type and size of the dysfunction, proper
i przeciążeń często występujących u zawodowców. training intensity which, to a large extent, also in-
Należy pamiętać również o rodzaju i wielkości dys- fluences the occurrence of injuries or strains [4].
funkcji, o właściwej intensywności treningu, który According to many authors, trauma ratio very
również w dużej mierze ma wpływ na powstanie ura- often results from insufficient training or overtraining.
zu lub przeciążenia [4]. Insufficient training mainly applies to young people
Według wielu autorów urazowość bardzo często who frequently have very high ambitions concerning
ma podłoże w niewytrenowaniu lub przetrenowaniu the practiced sport discipline, they do not take into
organizmu. Niewytrenowanie dotyczy przeważnie lu- account their adaptation and compensatory capabi-
dzi młodych, którzy często ambicjonalnie podchodzą lities. Chronic damage leads to incorrect operation of
do uprawianej dyscypliny sportowej, nie liczą się ze the motor organ [25,26,27].
317
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 10
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
swoimi możliwościami adaptacyjnymi i kompensacyj- The research conducted for this study shows that
nymi. Uszkodzenie przewlekłe prowadzi do nieprawi- athletes sustained injuries much more often during
dłowego eksploatowania narządu ruchu [25,26,27]. trainings than during competitions. Disabled swim-
Z przeprowadzonych w niniejszej pracy badań wy- mers sustained injuries more often in the age range
nika, że zawodnicy zdecydowanie częściej doznawali between 15-24. Shoulder injuries were most often 
kontuzji w trakcie treningu niż podczas zawodów. as much as 55%, 15% related to upper limb damage,
U pływaków niepełnosprawnych częściej dochodziło including the elbow joint. A small percentage related
do kontuzji w przedziale wiekowym 15-24 lata. Najczę- to spine damage  6%. There is also lower limb
ściej dochodziło do kontuzji barku, aż 55%, 15% doty- damage in swimming (ankle joint damage  4 and
czyło uszkodzenia kończyny górnej, w tym stawu łok- knee joint damage  2%).
ciowego. Niewielki procent dotyczył uszkodzenia krę- According to Lewandowski and Świerczyński, the
gosłupa (6%). W pływaniu występuje również uszko- most frequent injuries during swimming include
dzenie kończyn dolnych: uszkodzenie stawu skokowe- abrasions and wounds  28%, bruises  25%, stretch-
go (4%) i uszkodzenie stawu kolanowego (2%). ing of ligaments  24% and muscle and tendon
Zdaniem Lewandowskiego i Świerczyńskiego, pod- damage  6% [16].
czas pływania najczęstszymi urazami są otarcia i rany On the contrary, Pytel and Tomaszewski believe
(28%), stłuczenia (25%), rozciągnięcia więzadeł (24%) that the basic types of injuries and strains sustained
oraz uszkodzenia mięśni i ścięgien (6%) [16]. Nato- during professional swimming include shoulder loads
miast Pytel i Tomaszewski uważają, że do podstawo- and knee joint injuries. They acknowledge that shoul-
wych rodzajów urazów i przeciążeń w pływaniu wy- der pain is currently experienced by half of profes-
czynowym należą obciążenia barku oraz urazy stawu sional swimmers [9].
kolanowego. Uznają, że ból barku występuje współ- The mental aspect very significant in sport of the
cześnie u połowy pływaków wyczynowych [9]. disabled. People training regularly both swimming and
Bardzo ważnym aspektem w sporcie osób niepeł- other sport disciplines have a better outlook on life, and
nosprawnych jest aspekt psychiczny. Osoby regular- thereby on their physical disability when staying with
nie trenujące zarówno pływanie, jak i inne dyscypliny people, travelling to training camps and participating in
sportu, przebywając z ludz
mi, wyjeżdżając na zgru- competitions. Sport has psychotherapeutic properties,
powania i uczestnicząc w zawodach, mają lepsze it improves motivation to work and the desire to fight
spojrzenie na życie, a co za tym idzie  na swoje ka- one's physical disability but also motivates to increased
lectwo. Sport ma bowiem właściwości psychoterapeu- work to achieve a sports success [24].
tyczne, poprawia motywację do pracy i chęć walki ze Such authors as Garlicki and Kuś believe that the
swoim kalectwem, jak również motywuje do zwiększo- basis for injury formation are also: improper psycho-
nej pracy, aby odnieść sukces sportowy [24]. physical fitness, bad health condition, fatigue, over-
Garlicki i Kuś uważają, że podłożem powstawania work, overtraining, improper conduct of classes, train-
urazów są także: niewłaściwa sprawność psychofi- ing errors, lack of discipline and non-compliance with
zyczna, zły stan zdrowia, zmęczenie, przemęczenie, hygiene principles during training [13].
przetrenowanie, niewłaściwe prowadzenie zajęć, błę- Physical and balneologic methods should be used
dy treningowe, brak dyscypliny oraz nieprzestrzega- to prevent strain changes. The research shows that
nie zasad higieny podczas treningów [13]. conservative treatment was the treatment most often
Aby nie dochodziło do zmian przeciążeniowych, used among 60% of the surveyed swimmers with
należy korzystać z metod fizykalnych i balneologicz- various dysfunctions. 36% underwent pharmacolo-
nych. Z badań wynika, że leczenie zachowawcze by- gical treatment and 4% of athletes did not undertake
ło leczeniem częściej stosowanym wśród 60% bada- any treatment.
nych pływaków o różnych dysfunkcjach. Leczeniu far- An athlete's effective performance during a com-
makologicznemu poddało się 36%, a u 4% sportow- petition is primarily determined by proper selection
ców nie podjęto leczenia. and implementation of training loads [3,4,28]. Swim-
Skuteczny występ sportowca na zawodach zale- ming disciplines and swimming training itself very
ży przede wszystkim od właściwego doboru i realiza- strongly affect the swimmer's organism's physiolo-
cji obciążeń treningowych [3,4,28]. Konkurencje pły- gical parameters. In the case of disabled swimmers,
wackie i sam trening pływacki bardzo mocno wpływa- training effort is intensified by overcoming difficulties
ją na parametry fizjologiczne organizmu pływaka. resulting from the dysfunction. Sports training results
W przypadku pływaków niepełnosprawnych wysiłek in a number of physiological changes in the athlete's
treningowy spotęgowany jest pokonywaniem trudno- muscle system. Heavy training stimulates the in-
ści wynikających z dysfunkcji. Trening sportowy wy- crease of muscle system rigidity which may lead to
wołuje szereg fizjologicznych zmian w układzie mię- muscle microinjuries which in total may lead to a
śniowym sportowca. Ciężki trening powoduje wzrost serious injury. Therefore, it is important to implement
sztywności układu mięśniowego, w wyniku czego mo- a biological restitution cycle in the training schedule
że dochodzić do mikrourazów mięśniowych, których in order to regenerate the athlete's organism [27].
sumowanie może doprowadzić do powstania powa- According to numerous authors, athletes more and
żnego urazu. Istotne jest zatem wdrożenie w harmo- more often use biological restitution procedures so
nogram treningu cyklu odnowy biologicznej, celem as not to lead to chronic fatigue conditions. Biological
regeneracji organizmu sportowca [27]. Według licz- restitution, properly used by athletes, gives a chance
nych autorów zawodnicy, aby nie doprowadzić do to level the negative effects of fatigue and strains as
stanów przewlekłego zmęczenia, coraz częściej się- well as prepare the organism for subsequent train-
gają po zabiegi odnowy biologicznej. Właściwie sto- ings. Controlling biological restitution processes and
sowana przez sportowców odnowa biologiczna daje supporting them is currently one of the basic parts of
szansę zniwelowania negatywnych skutków zmęcze- the athlete's training work [28,29].
318
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 11
Prystupa T. et al., Presence of injuries and strains of disabled swimmers
nia i przeciążeń oraz przygotowania organizmu do Physical procedures used in biological restitution
kolejnych treningów. Sterowanie procesami odnowy are a very common form used in sports. The conduct-
biologicznej i ich wspomaganie jest obecnie jedną ed research showed that 76% of respondents used
z zasadniczych części pracy treningowej sportowca physical procedures. The most frequently used pro-
[28,29]. cedures include sports massage and Finnish sauna.
Zabiegi fizykalne stosowane w odnowie biologicz- Owing to a complex combination of training with
nej są bardzo powszechną formą stosowaną w spo- restitution, we can better control the course of the
rcie. Przeprowadzone badania wykazały że, z zabie- training cycle and, most importantly, we can influence
gów fizykalnych korzystało 76% badanych. Do naj- the improvement of the results achieved by the athlete
częściej stosowanych zabiegów zaliczamy masaż [28]. Focusing physical exercises only on sports
sportowy i saunę fińską. specialization without considering the prophylactic-
Dzięki kompleksowemu połączeniu treningu z od- health aspect is a mistake. Each physical exercise
nową możemy lepiej kontrolować przebieg cyklu tre- should be a reasonable measure aiming at increas-
ningowego, a co najważniejsze  możemy wpłynąć ing the disabled person's efficiency and physical
na poprawę osiąganych wyników zawodnika [28]. fitness [4,22,30,31,32].
Ukierunkowanie ćwiczeń fizycznych wyłącznie na
specjalizację sportową, bez uwzględniania aspektu
profilaktyczno-zdrowotnego, jest błędem. Każde ćwi-
czenie fizyczne powinno być racjonalnym środkiem
zmierzającym do podnoszenia wydolności i sprawno-
ści fizycznej osoby niepełnosprawnej [4,22,30,31,32].
Wnioski Conclusions
Przeprowadzone badania dają możliwość sfor- The conducted research allows to formulate the
mułowania następujących wniosków: following conclusions:
1. Przeciążenia w pływaniu występują częściej pod- 1. Strains in swimming occur more often during
czas treningów niż zawodów sportowych. trainings than sports competitions.
2. Sportowcy niepełnosprawni uprawiający wyczy- 2. Disabled athletes practicing professional swim-
nowo pływanie częściej powinni planować trening ming should plan sports training in combination
sportowy w połączeniu z zabiegami fizykalnymi. with physical treatments more often. The imple-
Realizowanie podstawowych procesów restytu- mentation of basic restitution processes proceeds
cyjnych odbywa się przez prawidłowe żywienie, through proper nutrition, medical care, using phy-
opiekę medyczną, korzystanie w pełnym zakresie sical and balneologic methods to the full extent.
z metod fizykalnych i balneologicznych. Odpowied- Appropriate use of these measures regulates re-
nie stosowanie tych środków normuje procesy re- stitution processes and prevents the occurrence
stytucyjne i zapobiega występowaniu zmian prze- of strain changes.
ciążeniowych. 3. Focusing physical exercises only on sports specia-
3. Ukierunkowanie ćwiczeń fizycznych wyłącznie na lization without considering the prophylactic-health
specjalizację sportową, bez uwzględniania aspektu aspect is a mistake. Each physical exercise should
profilaktyczno-zdrowotnego, jest błędem. Każde be a reasonable measure aiming at increasing the
ćwiczenie fizyczne powinno być racjonalnym środ- disabled person's efficiency and physical fitness.
kiem zmierzającym do podnoszenia wydolności
i sprawności fizycznej inwalidy.
Piśmiennictwo / References
1. Bolach E. Przepisy obowiązujące w dyscyplinach sportu inwalidów. AWF Wrocław 1982.
2. Maszczak T. Rola aktywności ruchowej w pomnożeniu szans życiowych niepełnosprawnych. Wychowanie Fizycz-
ne i Sport 1997; 1-2: 225-232.
3. Perkowski K, Śledziewski D. Metodyczne podstawy treningu sportowego. COS Warszawa 1998.
4. Siewierski M, Słomiński P, Białecki R. Kontrola stanu wytrenowania a dobór obciążeń treningowych. Przyczynek
do optymalizacji obciążeń treningowych na przykładzie kadry narodowej i olimpijskiej w pływaniu. Kultura Fizycz-
na 2006; 9-12: 48-52.
5. Kosmol A, Molik B, Morgules N, Maniak M. Ruch paraolimpijski na początku XXI wieku  oczekiwania i zagroże-
nia. Sport Wyczynowy 2004; 5-6: 105-115.
6. Prystupa E, Prystupa T, Bolach E. Developmental trends in sports for the disabled. The case of Summer Paralym-
pics. Human Movement 2006; 1: 77-83.
7. Maniak M. Letnie Igrzyska Paraolimpijskie Osób Niepełnosprawnych Atlanta. Kultura Fizyczna 1996; 2: 8-12.
8. Sawicki R. (opracowanie wersji polskiej) Ogólna Klasyfikacja Medyczna w Sporcie Inwalidów. Polski Związek
Sportu Niepełnosprawnych  Start . Warszawa 1999.
9. Pytel A, Tomaszewski W. Zespół cieśni stawu podnaramiennego u pływaków wyczynowych. [W:] Kabsch A (red.)
Przeciążenia narządów ruchu w pracy zawodowej i w sporcie. T. 2. Etiopatogeneza. AWF Warszawa 1990; 171-174.
10. Davis RW. Organization and administration of the classification process for the Paralympics. New Horizons in
Sport for Athletes with a Disability 2001.
11. Priest EL. Aquatics. Adapted Physical Education and Sport Human Kinetics 1995.
12. Patyk Cz. Profilaktyka i leczenie urazowych uszkodzeń narządów ruchu w sporcie wyczynowym. Warszawa 1989;
32-33.
319
116 Prystupa1:Layout 1 2012-01-16 17:34 Strona 12
Prystupa T. i wsp., Występowanie urazów i przeciążeń u niepełnosprawnych pływaków
13. Garlicki JM, Kuś W. Traumatologia sportowa. Warszawa 1988; 13.
14. Bartkowiak E. Pływanie sportowe. COS Warszawa 2008.
15. Moskwa J. Urazy i ich następstwa w wychowaniu fizycznym. Warszawa 2004.
16. Lewandowski Z, Świerczyński Z. Zapobieganie urazom w sporcie. Sport i Turystyka. Warszawa 1970; 11.
17. Szymczak M. Słownik języka polskiego. PWN Warszawa 1992.
18. Jarosz M, Cichoń-Siudzińska M. Słownik wyrazów obcych. Wrocław 2001.
19. Encyklopedia PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2003.
20. Stanisz A. Przystępny kurs statystyki w oparciu o STATISTICA PL na przykładach
z medycyny StatSoft Polska Sp. z o.o. Kraków 1998.
21. Gieremek K, Dec L. Zmęczenie i regeneracja sił. Odnowa biologiczna. Wyd. II. Katowice 2000.
22. Sozański H, Witczak T. Trening siły mięśniowej inwalidów. Warszawa 1979.
23. Bolach E. Analiza techniki pływania jednostronnie amputowanego w obrębie uda. Fizjoterapia 1995; 4: 36-42.
24. Kikolski W. Sport niepełnosprawnych  wyczyn czy rehabilitacja? Kultura Fizyczna 2000; 7-8: 28-30.
25. Dziak A, Tayara S. Urazy i uszkodzenia w sporcie. Kraków 2000.
26. Dziak A, Nazar K (red.) Medycyna sportowa. Warszawa 1991; 105.
27. Dziak A. Urazy i uszkodzenia sportowe narządu ruchu. [W:] Jegier A, Nazar K, Dziak A (red.) Medycyna Sporto-
wa. Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej 2005; 247-376.
28. Zimmer K. Najczęstsze urazy sportowe. [W:] Mędraś M (red.) Medycyna Sportowa. Warszawa 2004; 455-480.
29. Karpiński R. Pływanie. Podstawy techniki. Nauczanie. Wyd. V. Katowice 2006.
30. Awanisow WU, Tałyszew FM. O potrzebie systemowego stosowania środków odnowy w treningu sportowym.
Sport Wyczynowy 1977; 9: 22-30.
31. Prystupa E, Migasiewicz J, Seidel W, Prystupa T, A
abuz O, Szczegielniak J. Wpływ treningu sportowego niepeł-
nosprawnych zawodników uprawiających pływanie na poziom spastyczności. Annales Universitatis Mariae Curie-
-Skłodowska 2006; (suppl. 16), 6: 184-187.
32. Nielsen A. The epidemiological aspects of anterior cruciate ligament injuries in athletes. Acta Orthopaedica Scan-
dinavica 1991; 243.
320