MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Alicja Jędrzejczyk
Przygotowanie materiałów stomatologicznych
322[01]Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr n. med. Małgorzata Figurska
mgr Katarzyna Zarębska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Alicja Jędrzejczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Halina Śledziona
Poradnik stanowi podstawę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01]Z1.02
 Przygotowanie materiałów stomatologicznych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Klasyfikacja materiałów stomatologicznych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Materiały do wypełnień czasowych 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 14
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Materiały podkładowe 16
4.3.1. Materiał nauczania 16
4.3.2. Pytania sprawdzające 17
4.3.3. Ćwiczenia 18
4.3.4. Sprawdzian postępów 19
4.4. Materiały do wypełnień stałych i u\
ywane w profilaktyce 20
4.4.1. Materiał nauczania 20
4.4.2. Pytania sprawdzające 22
4.4.3. Ćwiczenia 22
4.4.4. Sprawdzian postępów 23
4.5. Materiały u\
ywane w endodoncji, w protetyce i ortodoncji 24
4.5.1. Materiał nauczania 24
4.5.2. Pytania sprawdzające 25
4.5.3. Ćwiczenia 26
4.5.4. Sprawdzian postępów 27
4.6. Materiały sanitarne i implantologiczne 28
4.6.1. Materiał nauczania 28
4.6.2. Pytania sprawdzające 29
4.6.3. Ćwiczenia 29
4.6.4. Sprawdzian postępów 30
5. Sprawdzian osiągnięć 31
6. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej
przygotowania i zastosowania materiałów stomatologicznych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinieneś posiadać
przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności opanujesz po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
- materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby umo\
liwić
wykonanie ich w praktyce,
- pytania sprawdzające, które umo\
liwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz
wykaz materiałów do wykonania ćwiczenia, pomogą ukształtować umiejętności
praktyczne i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,
- sprawdzian postępów pomo\
e ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej
pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,
- wykaz literatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 322[01]Z1
Organizacja pracy
w gabinecie
stomatologicznym
322[01]Z1.01
Przygotowanie gabinetu
stomatologicznego do pracy
322[01]Z1.03
322[01]Z1.02
Przygotowanie aparatury
Przygotowanie materiałów
oraz instrumentów
stomatologicznych
stomatologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska,
- organizować pracę w gabinecie stomatologicznym,
- stosować wiadomości dotyczące budowy anatomicznej, fizjologii i patofizjologii narządu
\
ucia,
- przeprowadzać badania jamy ustnej,
- przeprowadzać wywiad chorobowy,
- opracować plan profilaktyczno-leczniczy, stosować zasady prowadzenia dokumentacji
medycznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dokonać klasyfikacji materiałów stomatologicznych,
- scharakteryzować materiały do wypełnień czasowych i określić zasady ich
przygotowywania,
- przygotować materiały do wypełnień czasowych,
- rozró\
nić materiały do wypełnień ostatecznych,
- scharakteryzować cementy fosforanowe, krzemowe, karboksylowe i wodorotlenkowo-
wapniowe,
- określić zasady przechowywania cementów,
- określić zasady przygotowywania cementów,
- zaplanować pracę i zorganizować stanowisko pracy,
- dobrać materiały stomatologiczne do rodzaju zabiegu i wypełnienia,
- przygotować cementy fosforanowe, krzemowe, karboksylowe, lecznicze i tlenkowo-
cynkowo-eugenolowe,
- rozró\
nić i określić zastosowanie materiałów zło\
onych,
- określić wady i zalety amalgamatu,
- określić zasady postępowania z resztkami amalgamatu,
- scharakteryzować materiały do wypełniania kanałów korzeniowych,
- przygotować materiały do wypełnień kanałów korzeniowych,
- scharakteryzować materiały stosowane w protetyce i ortodoncji,
- przygotować materiały do wykonania wycisków,
- dokonać oceny przygotowanych materiałów stomatologicznych,
- określić asortyment i zastosowanie implantów,
- scharakteryzować materiały pomocnicze,
- scharakteryzować materiały opatrunkowe stosowane w stomatologii,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Klasyfikacja materiałów stomatologicznych
4.1.1. Materiał nauczania
Materiałoznawstwo stomatologiczne znajduje się w programach nauczania jako osobna
dyscyplina naukowa. Zespół stomatologiczny realizuje świadczenia lecznicze w zakresie
stomatologii, dlatego wa\
ne jest, aby ka\
dy z członków zespołu posiadał gruntowną wiedzę
i umiejętności stosowania, przygotowania i doboru materiałów dentystycznych.
Dla u\
ytkowników materiałów stomatologicznych wa\
nymi informacjami o materiale
czy leku są:
1) charakterystyka biofizykochemiczna materiału czy leku,
2) wpływ miejscowy i ogólny na tkanki ustroju,
3) zastosowanie, wskazania do u\
ycia (szczególnie wa\
ne),
4) sposób przygotowania postaci u\
ytkowej (gotowy, ręczny, mechaniczny, automatyczny),
5) zasady przechowywania,
6) bezpieczeństwo dla personelu i pacjenta w czasie stosowania, np. amalgamat,
7) certyfikacja
Wa\
ne są tak\
e informacje o dostępności na rynku, zgodności z innymi materiałami, np.
podkładowymi i wypełnieniowymi oraz cena.
Wszystkie materiały i leki stomatologiczne stosowane w praktyce muszą mieć atesty
krajowe i międzynarodowe oraz uzyskać atest Zakładu Materiałów Medycznych Instytutu
Leków.
Od 1 maja 2004 r., czyli od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii
Europejskiej, obowiązuje Dyrektywa nr 93/583 EWO. Stosowanie jakichkolwiek materiałów,
będących wyrobami medycznymi, bez tego atestu jest bezprawne i ryzykowne.
Podstawowe wymagania u\
ytkowe, dotyczące wszystkich materiałów
stomatologicznych, sprowadzić mo\
na do następujących:
1) bezpieczeństwo biologiczne dla tkanek i całego ustroju,
2) neutralność chemiczna w środowisku ustrojowym - obojętność dla tkanek i obojętność
wobec aktywności biochemicznej tkanek,
3) wymagana dla danej grupy materiału odporność mechaniczna,
4) zespół właściwości fizycznych, odrębnych jakościowo dla ka\
dej z grup u\
ytkowych
omawianych materiałów, takich jak:
a) szczelność brze\
na, hermetyczność,
b) twardość i odporność na działanie sił \
ucia,
c) homogenność wewnętrzna i porowatość zewnętrzna,
d) rozszerzalność liniowa i objętościowa,
e) trwałość u\
ytkowa właściwa dla danej grupy,
f) aktywność leczniczo-profilaktyczna.
Cechy idealnego materiału do wypełniania ubytków twardych tkanek zęba
(wg Skawińskiego) to:
1) odpowiednią twardość i wytrzymałość na szkodliwe oddziaływanie wpływów
mechanicznych,
2) odporność na działanie czynników chemicznych i elektrochemicznych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
3) trwałość kształtu i objętości zarówno w okresie kondensacji, jak i po całkowitym
związaniu materiału,
4) minimalny stopień przewodnictwa cieplnego, wysoki stopień przylegania do ścian ubytku
zarówno w stanie plastycznym, jak i póz
niej po jego ostatecznym utwardzeniu,
5) odpowiedni, zbli\
ony do zęba naturalnego, połysk, wygląd i barwę,
6) łatwość obróbki i mo\
liwość usuwania bez znacznej szkody dla tkanek zębowych,
7) mo\
liwość oddziaływania przeciwbakteryjnego.
Wa\
ne przy wyborze materiału są praktyczne właściwości, np.:
1) łatwość i bezpieczeństwo stosowania w warunkach jamy ustnej,
2) łatwość przygotowania postaci u\
ytkowej,
3) plastyczność u\
ytkowa,
4) data produkcji i termin wa\
ności,
5) odporność na czynniki środowiska.
Ze względu na zastosowanie materiały stomatologiczne (z wyjątkiem materiałów
laboratoryjno-protetycznych i ortodontycznych) mo\
na podzielić na:
- podstawowe,
- pomocnicze
- leki do stosowania miejscowego.
W tradycyjnym podziale materiałów stomatologicznych, podawanych w większości
publikacji, wyró\
nia się:
1) materiały do wypełnień czasowych, zwane stomatologicznymi materiałami
opatrunkowymi,
2) materiały podkładowe, zwane cementami podkładowymi, w tym cementy lecznicze,
3) cementy glassjonomerowe  GI (glassjonomery),
4) konwencjonalne materiały do wypełnień ostatecznych - trwałych, stałych:
a) cementy krzemowe, tzw. porcelany,
b) amalgamaty,
5) materiały kompozycyjne, kompomerowe, ormocerowe i preparaty pomocnicze
(wytrawiacze, systemy wią\
ące)
6) materiały wypełnieniowe, np. stopy złota, tworzywa akrylowe,
7) materiały do leczenia endodontycznego,
8) laki i lakiery profilaktyczne,
9) masy wyciskowe.
Uwzględniając przeznaczenie u\
ytkowe, wyró\
nia się:
1) materiały do wypełniania zębów:
a) czasowe (opatrunkowe),
b) podkładowe,
c) do wypełnień stałych (trwałych),
2) materiały endodontyczne (pasty),
3) materiały wyciskowe (masy),
4) laboratoryjne materiały protetyczno-ortodontyczne,
5) leki stomatologiczne,
6) materiały i preparaty pomocnicze,
7) laki i uszczelniacze bruzd.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
W opracowaniu pod redakcją prof. Ilewicza -  Materiały do wypełnień we współczesnej
dentystyce odtwórczej" znajdujemy aktualny podział materiałów, w którym autorzy
wyró\
niają:
1. Materiały tymczasowe:
- dentyna wodna,
- eugenolan cynku,
- masy samoutwardzalne,
- cementy prowizoryczne.
2. Materiały podkładowe - materiały izolacyjne:
- cementy fosforanowe,
- cementy karboksylowe,
- cementy szkło-jonomerowe (glassjonomerowe),
- lakiery podkładowe,
- linery na bazie \
ywic polimerowych.
3. Materiały izolacyjno-lecznicze:
- eugenolan cynku/cementy cynkowo-eugenolowe,
- twardniejące preparaty na bazie wodorotlenku wapnia.
4. Materiały lecznicze:
- nietwardniejące preparaty na bazie wodorotlenku wapnia,
- biopreparaty.
5. Materiały do wypełnień stałych - materiały ceramiczne:
- cementy krzemowe,
- cementy krzemowo
- fosforanowe.
6. Materiały ceramiczno-organiczne:
- cementy szkło-jonomerowe (glassjonomerowe).
7. Materiały zło\
one na bazie \
ywic polimerowych:
- materiały kompozytowe,
- ormocery,
- kompomery.
8. Materiały organiczne:
- szybko polimeryzujące masy akrylanowe.
9. Stopy i roztwory metali:
- amalgamaty srebra,
- złoto kohezywne. Materiały do profilaktycznego wypełniania bruzd
międzyguzkowych/wypełniacze szczelin/laki szczelinowe:
- laki na bazie materiałów kompozycyjnych,
- laki na bazie kompomerów,
- laki na bazie cementów szkło-jonomerowych (glassjonomerowych).
Wszystkie preparaty nale\
przechowywać zgodnie z zaleceniami producenta.
Przestrzegać daty wa\
ności oraz unikać ekspozycji na światło, ciepło oraz wilgoci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są najwa\
niejsze informacje o materiale czy leku.
2. Jak dzielimy materiały ze względu na zastosowanie?
3. Jak dzielimy materiały ze względu na przeznaczenie u\
ytkowe?
4. Jaki jest aktualny podział materiałów do wypełnień?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj podziału materiałów stomatologicznych ze względu na zastosowanie
i przeznaczenie u\
ytkowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować artykuły piśmienne,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wykonać tabelę,
5) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
6) dokonać podziału,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.
Podział wg zastosowania Podział wg przeznaczenia
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania materiałów,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Ćwiczenie 2
Dokonaj podziału tabelarycznego materiałów podkładowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować artykuły piśmienne,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wykonać tabelę,
5) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
6) dokonać podziału,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania materiałów,
- poradnik dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać najwa\
niejsze informacje, jakie trzeba wiedzieć o materiale
stomatologicznym czy leku? 1
1

2) podzielić materiały stomatologiczne ze względu na zastosowanie?
1
1

3) podzielić materiały ze względu na przeznaczenie u\
ytkowe?
1
1

4) wskazać materiały do wypełnień wg aktualnego podziału?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Materiały do wypełnień czasowych
4.2.1. Materiał nauczania
Materiałami czasowymi zwanymi tez opatrunkami są:
1) gutaperka,
2) cement cynkowo-siarczanowy,
3) cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy,
4) materiały samotwardniejące:
a) chemoutwardzalne w warunkach jamy ustnej,
b) światłoutwardzalne,
5) cementy prowizoryczne.
Są to materiały stosowane czasowo, przed zało\
eniem materiału ostatecznego. Trwałość
tych materiałów określona jest na kilkanaście dni  do kilku tygodni.
Powinny być łatwe do zakładania i łatwe do usuwania z ubytku.
Wa\
ną praktyczną cechą tych materiałów powinna być neutralność wobec leków, które
stosujemy w leczeniu, oraz korzystne oddziaływanie na tkanki zęba i przyzębia, szczególnie
na miazgę.
Gutaperka
Jest to \
ywica roślinna o właściwościach termoplastycznych (w temperaturze 50-60oC)
i chemoplastycznych (w obecności eteru lub chloroformu). Stosuje się ją bardzo rzadko jako
opatrunek, głównym jej zastosowaniem jest uszczelnianie kanałów w leczeniu endodontycznym
w postaci pałeczek dokanałowych.
Cement cynkowo-siarczanowy
Potocznie zwany fleczerem. Jest to materiał wieloskładnikowy, produkowany do u\
ytku
stomatologicznego w postaci proszku i płynu.
Skład proszku: tlenek cynku, bezwodny siarczan cynku, tymol, mastyks, sproszkowana
guma arabska, dekstryna, magnezja.
Skład płynu: aqua destillata jako samodzielny składnik, często dodaje się fabrycznie
eugenol, fenol, boraks, gumę arabską.
Fleczer - bezpośrednio przed u\
yciem  zarabia się metalową szpatułką na matowej
powierzchni szklanej płytki, mieszając proszek z równą ilością płynu i dosypując porcjami
proszek do płynu.
Czas zarabiania, w zale\
ności od \
ądanej konsystencji masy, wynosi od 15 do 25 s. Czas
wiązania uzale\
niony jest od konsystencji masy, temperatury otoczenia, temperatury płynu
i od techniki mieszania. Cement cynkowo-siarczanowy poza przeznaczeniem opatrunkowym
znajduje zastosowanie do czasowego mocowania elementów protetycznych, np. koron;
zarabia się go wówczas do konsystencji zagęszczonej śmietany. Dla celów opatrunkowych
sporządza się pastę konsystencji kitu.
Multidentin, Tymodentin, Aquadentin,
FLECZER
Oxidentin, Fletscher, Providentin
Rys 1. Przykłady cementu cynkowo-siarczynowego [rysunek autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Do tej grupy nale\
ą równie\
pasty fleczerowe preparaty samotwardniejące. Wią\
ą one
pod wpływem temperatury i wilgoci w jamie ustnej. Materiały te nie wymagają
przygotowania, są w postaci gotowej do u\
ycia.
Chemiczne: Provident, Cavit G i M,
PASTY
Improvin, Temprit, Citodur, Coltosol,
FLECZEROWE
Provipast, Światłoutwardzalne: Clip F
Rys 2. Przykłady past fleczerowych [rysunek autora]
Materiały samotwardniejące
Są zbli\
one do past fleczerowych. W ich składzie znajduje się: tlenek cynku, dwutlenek
krzemu i składniki syntetyczne. Są w postaci gotowej pasty.
Cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy
Wśród materiałów stomatologicznych do czasowych wypełnień znaczące miejsce
zajmuje cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy. Podstawowy skład materiału to proszek
i płyn.
Proszek Płyn
tlenek cynku  60%, eugenol  37,5%,
dwutlenek krzemu  34% i kalafonia kwas ortoetoksybenzoesowy  62,5%.
Zaletami u\
ytkowymi cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego są:
1) działanie lecznicze  odontropowe, przeciwbólowe, wysuszające,
2) działanie bakteriobójcze (eugenol),
3) dobra adhezja do ścian ubytku, zapewniająca hermetyczność,
4) homogenność masy,
5) wiązanie w obecności śliny,
6) du\
a trwałość w jamie ustnej (sięgająca kilku tygodni),
7) długi czas plastyczności poza jamą ustną (jednorazowe zarobienie większej ilości
materiału).
Wadami są:
1) aktywność chemiczna z innymi materiałami, np. kompozycyjnymi,
2) mo\
liwość uszkodzenia miazgi przy niewłaściwym zarobieniu,
3) utrzymujące się zaburzenia smaku (goz
dzikowy).
Zarabianie: na matowej powierzchni płytki szklanej szpatułką metalową do odmierzonej
ilości płynu dodaje się porcjami proszek - nieustannie mieszając, a\
do uzyskania
jednorodnej, połyskliwej masy, o plastelinowej konsystencji. Efektywny czas zarabiania,
w zale\
ności od ilości materiału, wynosi od 60 do 90 s. Dobrze zarobiony materiał zachowuje
plastyczność u\
ytkową do 3 godzin, którą mo\
na przedłu\
yć przechowując go w zamkniętym
szczelnie słoiczku.
Głównym wskazaniem do stosowania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolo-wego jest
próchnica głęboka niepowikłana oraz zaopatrzenie czasowe ubytków w leczeniu planowym
próchnicy z wysokim wskaz
nikiem PUW.
Do tej grupy materiałów, nazywanych cementami cynkowo-eugenolowymi, zaliczamy
np.: Caryosan, Oxycinc, Vivat, Super EBA, Harvard Eugenat i inne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Cementy prowizoryczne
W poszukiwaniu materiałów trwalszych materiałów szczelniejszych od materiałów
opatrunkowych wprowadzono tzw. cementy prowizoryczne. Materiały te oparte są na
mieszaninie tlenków cynku i krzemu, zarabianych roztworem kwasu fosforowego techniką
analogiczną do techniki sporządzania cementów fosforanowych czy krzemowych.
Zastosowanie: długoterminowe opatrunki, czasowe wypełnienia.
Wskazaniami do stosowania cementów prowizorycznych są:
1) konieczność zało\
enia hermetycznego opatrunku leczniczego na pośrednie lub
bezpośrednie przykrycie miazgi preparatami wodorotlenku wapnia,
2) konieczność zało\
enia szczelnego, długoterminowego opatrunku w leczeniu
endodontycznym,
3) w trudnych warunkach dla retencji materiału typu fleczer lub podobnego,
4) w przypadku przewidywanych długich przerw w leczeniu (urlop, choroba),
5) w razie klinicznej potrzeby odroczenia ostatecznego wypełnienia.
Przykładami sa.: Multiplen, Plerodont, Harvard Verschluss-cement, Septo-Pack, Tem-
Pack, Ultraphos Temporary-Pack, Vonder-Pack.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz materiały do wypełnień czasowych?
2. Jaki jest skład i sposób zarabiania fleczeru?
3. Jaki jest skład i sposób zarabiania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego?
4. Jakie znasz materiały samotwardniejące?
5. Jakie znasz cementy prowizoryczne?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj cement cementowo-siarczanowy do czasowego zamocowania korony i do
opatrunku. Wska\
ró\
nice w konsystencji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie narzędzia i wypełnienia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) wykonać polecenie i zarobić preparat,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania preparatu,
- cement cynkowo-siarczanowy,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 2
Przygotuj cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy. Omów jego właściwości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie narzędzia i wypełnienia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) wykonać polecenie i zarobić preparat,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania preparatu,
- cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy,
- poradnik dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać materiały do wypełnień czasowych?
1
1

2) omówić skład i sposób zarabiania fleczeru?
1
1

3) omówić skład i sposób zarabiania cementu tlenkowo-cynkowo-
eugenolowego? 1
1

4) wskazać materiały samotwardniejące.
1
1

5) wskazać cementy prowizoryczne
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3. Materiały podkładowe
4.3.1 Materiał nauczania
Ta grupa materiałów stosowana jest jako zabezpieczenie miazgi zęba, leczonego
z powodu uszkodzenia twardych tkanek (ubytek), przed szkodliwym, toksycznym działaniem
materiałów u\
ywanych do wypełnień ostatecznych (stałych).Mo\
na je nazwać materiałami
izolującymi.
Cementy podkładowe, poza zastosowaniem wynikającym z ich nazwy, u\
ywane są
szeroko jako materiały mocujące elementy protetyczne, np. korony czy wkłady protetyczne.
Stosuje się je często jako materiał wypełnieniowy w zębach mlecznych, niekiedy
w endodoncji.
Do cementów podkładowych zalicza się;
1. Cynkowo-fosforanowe (fosforanowe), u\
ywane pod materiały wypełnieniowe, jakimi są
amalgamaty i cementy krzemowe.
Nale\
ą tu np.:Agatos   W" i  S", Adhesor, Harvard cement, Poscal, Elitę Cement,
Variofix.
Przygotowanie:
- na matowej stronie płytki szklanej, metalową szpatułką,
- bezwzględna czystość narzędzi (płytki i szpatułki),
- właściwa, 12 18�C, temperatura płynu i płytki,
- czas zarabiania: 30 45 s.,
- dokładne proporcje składników: proszek + płyn (wg zaleceń producenta),
- równomierne mieszanie, z dodawaniem proszku do płynu, bez zmiany proporcji,
- zakaz mieszania składników cementu od ró\
nych producentów.
2. Polikarboksylowe, stosowane są do cementowania koron protetycznych, oraz jako
materiały podkładowe. Nale\
ą tu np.: Harvard Cement CC, Adhesor.
Technika zarabiania:
- właściwe dla danego cementu, zgodne z instrukcją producenta proporcje, najczęściej
1,5 2,5części proszku na 1 część płynu,
- odpowiedni czas zarabiania, zale\
ny od przeznaczenia, ale nie dłu\
szy ni\
30 s do
uzyskania masy połyskującej,
- zarabianie na płytkach papierowych szpatułkami z tworzywa syntetycznego lub
metalowymi,
- umycie pod bie\
ącą wodą szpatułki i u\
ywanych instrumentów (nakładacz, upychadło),
póki materiał jest plastyczny, lub zamoczenie po jego stwardnieniu w 10% roztworze
ługu sodowego.
3. Wodorotlenkowo-wapniowe, u\
ywane głównie do bezpośredniego pokrycia miazgi oraz
w leczeniu endodontycznym. Uznawane są za cementy lecznicze, poniewa\
:
- silnie alkalizują środowisko  pH od 10 do 12,5,
- działają odontotropowo na miazgę, działają przeciwbakteryjne,
- nie działają dra\
niąco na miazgę. Nale\
ą tu np.: Biopulp, Calcipulpe, Roegan, Calxyl,
Dycal, Life, Ultra-Blend,Cavallite.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Mogą występować w postaci:
- jako dwie pasty,
- jako proszek i płyn (0,9% NaCl),
- jako pasta samoutwardzalna,
- jako liner światłoutwardzalny.
Przygotowanie:
Wymagające ręcznego zarabiania przygotowuje się z zachowaniem zasad aseptyki
(jałowa szpatułka i jałowa płytka). Konsystencja uzale\
niona jest od wykorzystania. Mogą
być w postaci dwóch past, które łączymy w równych proporcjach, w samomieszającej
strzykawce lub w postaci kapsułek do przygotowania w utrząsarce ewentualnie nakładamy
bezpośrednio ze strzykawki i utwardzamy lampą polimeryzacyjną.
4. Glassjonomerowe (GI) inaczej szklano-jonomerowe lub szkło-jonomerowe, stosuje się do
odbudowy ubytków twardych tkanek zęba niepróchnicowego pochodzenia, wypełniania
ubytków próchnicowych w zębach mlecznych, jako podkłady wielowarstwowe pod
wypełnienia konwencjonalne, a szczególnie kompozycyjne, jako podkłady linearne
w płytkich ubytkach, do uszczelniania bruzd, szczelin, rowków i dołków szkliwnych,
stanowiących miejsca i punkty zmniejszonej odporności na próchnicę, do cementowania
ćwieków okołomiazgowych, wkładów dokanałowych, oraz odbudowy koron na
wkładach dla celów protetycznych.
Cementy te wymagają ścisłego przestrzegania instrukcji określającej zasady
przygotowywania materiału do u\
ytku.
Technika przygotowania:
- u\
ywamy czystych narzędzi do zarabiania (najlepiej narzędzi jednorazowego u\
ytku, np.
szpatułka i płytka papierowa),
- przestrzegamy suchości narzędzi,
- właściwie dozujemy składniki: proszek + płyn,
- przechowujemy składniki w warunkach zalecanych przez producenta (temperatura,
suchość),
- zabezpieczamy materiały gotowych przed dostępem światła i eliminujemy naświetlenie
5. Cementy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe (omówione wcześniej).
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz materiały podkładowe?
2. Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów fosforanowych?
3. Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów polikarboksylowych?
4. Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów wodorotlenkowo  wapniowych?
5. Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów glassjonomerowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz do tabeli przykłady odpowiednich cementów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
3) zaplanować tok postępowania, wykonać tabelę
4) dokonać podziału cementów,
5) zaprezentować otrzymane wyniki.
Cementy
Cementy Cementy
wodorotlenkowo- Cementy GI
fosforanowe polikarboksylowe
wapniowe
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały cementowe,
- narzędzia do przygotowania materiałów,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wybierz i przygotuj cementy wodorotlenkowo- wapniowe. Zwróć uwagę na sposoby
zarabiania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
3) zaplanować tok postępowania,
4) dokonać podziału cementów wodorotlenkowo - wapniowych,
5) wykonać polecenie,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały cementowe,
- narzędzia do przygotowania cementów,
- poradnik dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać materiały podkładowe?
1
1

2) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów
fosforanowych? 1
1

3) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów
polikarboksylowych? 1
1

4) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów
wodorotlenkowo  wapniowych? 1
1

5) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów
glassjonomerowych? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.4. Materiały do wypełnień stałych i u\
ywane w profilaktyce
4.4.1. Materiał nauczania
Do wypełnień stałych jako wypełnienia ostateczne oprócz omówionych wcześniej
glassjonomerów zaliczamy:
1) cementy krzemowe i krzemowo-fosforanowe
2) amalgamaty (ortęcia).
3) materiały zło\
one (kompozycyjne),
4) materiały kompomerowe,
5) materiały ormocerowe.
Cementy krzemowe i krzemowo-fosforanowe
Składają się z płynu i proszku. Przykładem są tu: Achatit, Silicap, Keratit, Cristal.
Poniewa\
podczas mieszania proszku z płynem następuje uwalnianie wolnego kwasu
krzemowego, istnieje niebezpieczeństwo chemicznego uszkodzenia miazg (martwica
kwasowa). W związku z tym przy zakładaniu wypełnień tzw. krzemowych obowiązuje
zakładanie cementu podkładowego, np. fosforanowego, glassjonomerowego, z wodorotlenku
wapnia bądz
podwójnego.
Do zmieszania proszku z płynem stosujemy gładką powierzchnię płytki szklanej
i niemetalową szpatułkę. Mieszamy w proporcjach zalecanych przez producenta. Cementy te
występują tak\
e w postaci kapsułek.
Amalgamaty (ortęcia)
Podstawowymi składnikami amalgamatów stomatologicznych są rtęć i srebro.
Amalgamaty dzielimy na:
1) wysokosrebrowe,
2) niskosrebrowe,
3) wysokomiedziowe,
4) niskomiedziowe.
Techniki przygotowania amalgamatu:
1) kapsułkowane  wstrząsarki,
2) w mieszalnikach ze wstrząsarką - automatyczne dozowanie i wstrząsanie w kapsułce,
3) ręczne zarabianie  w moz
dzierzu i pistelem szklanym, po uprzednim dokładnym
odmierzeniu, wymaganych do wielkości wypełnienia, ilości składników: rtęci i opiłków
metali w proporcji wagowej 1:1.
Zaletami materiałów amalgamatowych, są:
- trwałość,
- tolerancja na warunki jamy ustnej podczas ich zakładania, szczególnie na wilgotność,
- łatwość i szybkość zakładania,
- nieszkodliwość dla tkanek zęba i przyzębia,
- działanie przeciwpróchnicowe (przez dodawanie fluoru w postaci fluorku cynawego),
- taniość materiału i jego dostępność.
Wady amalgamatów:
- niskie walory kosmetyczne, ograniczenie zastosowania do zębów bocznych,
- metaliczne przewodnictwo termiczne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- aktywność elektrochemiczna (elektrogalwamzacja jamy ustnej),
- konieczność wtórnego opracowywania (polerowanie).
Zalecenie bhp:
1) stosowanie bezpiecznych technik sporządzania amalgamatów, np. wstrząsarki,
mieszalniki z automatycznymi dozownikami,
2) stosowanie nowoczesnych materiałów, eliminujących ręczne zarabianie,
3) właściwe dozowanie materiału do wielkości ubytku, eliminujące powstawanie
szkodliwych resztek (kapsułki),
4) racjonalizowanie czynności usuwania amalgamatowych wypełnień  z maska ustno-
nosową, usuwanie na mokro, z u\
yciem spryskiwacza i chłodzenia wodnego,
5) przechowywanie składników (dotyczy rtęci i opiłków do ręcznego zarabiania)
w hermetycznych pojemnikach, w zamkniętych szafkach, dobrze oznakowanych,
6) przechowywanie odpadów amalgamatowych - nadmiaru wypełnienia, starych, usuniętych
wypełnień  w oznakowanych, hermetycznych słoiczkach szklanych lub porcelanowych,
wypełnionych 5% roztworem jodowym (Belladonny), traktujemy je jako
odpadyniebezpieczne,
7) obowiązkowe wietrzenie gabinetu lub stosowanie wymuszonej wentylacji.
Materiały zło\
one
Materiały kompozytowe, kompomerowe i ormocery mogą występować w postaci
rozrzedzonej tzw. flow oraz w postaci nierozrzedzonej.
Kompozyty  materiały estetyczne, polimeryzujące pod wpływem światła (np. Charisma,
Tetric, Te Econom, Miris, Enamel Plus) lub chemicznie (np. Isopast, Evicrol, Degufil) po
zmieszaniu bazy i katalizatora.
Kompomery  stanowią połączenie kompozytów z glassjonomerami, wiązanie ich następuje
dwufazowo pod wpływem działania światła oraz chemicznie, uwalniają fluor, np. Dyract
Extra, Twinky Star, Compoglass.
Ormocery  mają zdolność uwalniania fluoru, są alternatywą dla amalgamatów, np. Definite,
Admira.
Materiały pomocnicze
a) wytrawiacze,
b) systemy wią\
ące.
Nowoczesne systemy wią\
ące posiadają zdolność samowytrawiania, nie u\
ywamy wtedy
wytrawiaczy w \
elu.
Materiały stosowane w profilaktyce
Do profilaktyki stosujemy:
- laki szczelinowe do uszczelniania bruzd,
- lakiery do impregnacji szkliwa,
- glassjonomery do uszczelniania bruzd.
Laki słu\
ą do zabezpieczania zębów przed próchnicą w sposób mechaniczny
i chemiczny. Mechanicznie  blokują dostęp czynników kariogennych. Chemicznie 
impregnują szkliwo.
Lakiery stosujemy głównie do profilaktyki gładkich powierzchni szkliwa, wokół
aparatów ortodontycznych, remineralizacji, przy nadwra\
liwości szyjek zębów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz lakiery i laki szczelinowe stosowane w profilaktyce?
2. Jakie znasz cementy krzemowe?
3. Jakie znasz sposoby zarabiania i postępowania z resztkami amalgamatów?
4. Czym ró\
nią się materiały zło\
one: kompozyty, kompomery i ormocery?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj wypełnienie krzemowe. Podaj przykłady nazw fabrycznych dwóch preparatów
krzemowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przygotować wypełnienie,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania wypełnień,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj amalgamat do wypełnienia z u\
yciem wstrząsarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia i urządzenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przygotować wypełnienie,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania wypełnień,
- poradnik dla ucznia.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać lakiery i laki szczelinowe stosowane w profilaktyce?
1
1

2) wskazać cementy krzemowe?
1
1

3) scharakteryzować amalgamaty, sposoby zarabiania i postępowania
z resztkami? 1
1

4) wskazać materiały zło\
one: kompozyty, kompomery i ormocery?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.5. Materiały u\
ywane w endodoncji, w protetyce i ortodoncji
4.5.1. Materiał nauczania
Materiały do leczenia endodontycznego
1. Środki do dewitalizacji miazgi  działają mumifikująco na miazgę, obecnie stosuje się
pasty bezarszenikowe. Wystepują wpostaci gotowych past. Przykładem są: Parapasta,
Caustinerff, Depulpin, Devipasta.
2. Leki endodontyczne  słu\
ą do oczyszczania, poszerzania kanałów, leczenia stanów
zapalnych tkanek okołowierzchołkowych, stosujemy je w postaci wkładek lub płukanek.
Tabela 1. Przykłady leków endodontycznych
Nazwa leku Postać Zastosowanie
Odka\
anie kanałów korzeniowych
Antiforminum roztwór
w przebiegu zgorzeli miazgi zęba
proszek wodorotlenku Pokrycie miazgi, leczenie tkanek
Biopulp
wapnia okołowierzchołkowych
Camfenol roztwór Odka\
anie kanałów korzeniowych
Odka\
anie kanałów korzeniowych
Chakaem roztwór
W leczeniu zgorzeli miazgi
Chloraminum roztwór Oczyszczanie kanału
Przy\
eganie niedostatecznie
Chlorphenol roztwór
zdewitalizowanej miazgi
Endosal płyn Chemiczne opracowanie kanału
Eugenol płyn Do odka\
ania
Parapasta pasta Środek dewitalizacyjny
Tymol proszek Odka\
anie kanałów
Maści i pasty o działaniu
bakteriobójczym,
przeciwzapalnym,
przeciwbólowym: np.
Leczenie zgorzeli i stanów zapalnych tkanek
Dekadent maść
okołowierzchołkowych
Pulpomixine maść
Grinazol pasta
3. Wypełnienia endodontyczne  pasty uszczelniające stosowane razem z gutaperką.
Przykładem są: Caryosan, Diaket, AH Plus, Apexit, Endomethason, Resilon.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Materiały protetyczno-ortodontyczne
1) masy podścielające- czasowe i stałe,
2) materiały korekcyjne,
3) materiały do tymczasowych uzupełnień protetycznych,
4) kleje protetyczne,
5) cementy ortodontyczne,
6) zamki i pierścienie ortodontyczne.
7) materiały wyciskowe.
Masy wyciskowe dzielimy je na sztywne i elastyczne. Najczęściej stosowane są masy
elastyczne alginatowe, polisulfidowe, silikonowe i polieterowe. Mogą być mieszane
maszynowo w specjalnych mieszalnikach lub ręcznie wg. Instrukcji zarabiania.
*gips
* masy termoplastyczne
sztywne * woski wyciskowe
* masy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe.
Masy agarowe - odwracalne
wyciskowe.
hydrokoloidowe
alginatowe - nieodwracalne
elastyczne polisulfidowe
kondensacyjny
Elastomery silikonowe
addycyjny
polieterowe
Rys 3. Schemat materiałów podobierania wycisków
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz środki do dewitalizacji miazgi?
2. Jakie znasz leki stosowane w endodoncji?
3. Jakie znasz wypełnienia endodontyczne?
4. Jakie znasz masy wyciskowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj dwa wypełnienia endodontyczne o ró\
nym sposobie zarabiania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przygotować wypełnienia,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały wypełnieniowe,
- narzędzia do przygotowania wypełnień,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj masę alginatową do wycisku, wg zaleceń producenta.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednią masę wyciskową i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przygotować masę do wycisku,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- materiały alginatowe stosowane do wycisków,
- narzędzia do przygotowania masy wyciskowej,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić środki do dewitalizacji miazgi?
1
1

2) określić leki stosowane w endodoncji?
1
1

3) wskazać wypełnienia endodontyczne i opisać je?
1
1

4) określić masy wyciskowe?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.6. Materiały sanitarne i implantologiczne
4.6.1. Materiał nauczania
Materiały sanitarne  nale\
ą do podstawowych i niezbędnych artykułów podczas
wykonywania zabiegów stomatologicznych.
Bezpieczeństwo pracy zapewnia, stosowanie sprzętu i materiałów jednorazowego u\
ycia,
takich jak:
1) sterylne strzykawki i igły iniekcyjne,
2) tampony, gaziki, wałeczki, prostokąty,
3) rękawice ochronne,
4) maski, osłonki i okulary ochronne,
5) kubki, ślinociągi i ssaki,
6) śliniaki i serwety papierowo-foliowe,
7) ręczniki papierowe,
8) fartuchy, torebki i rękawy ochronne papierowo-foliowe,
9) opakowania zabezpieczające powierzchnie zabiegowe narzędzi itp.
Obecnie dostępne są fabrycznie przygotowane, sterylne i odpowiednio opakowane
materiały opatrunkowe i bielizna zabiegowa do jednorazowego u\
ycia.
Materiały opatrunkowe
Do wykonywania materiałów opatrunkowych wykorzystywanych do zabiegów
stomatologicznych stosuje się watę, gazę i ligninę.
Wata
Słu\
y do przygotowania kulek i kuleczek stosowanych do przemywania ubytków
próchnicowych, sączków do leczenia kanałowego zębów oraz wacików
Sposób przygotowania. Z odpowiedniej ilości waty dłońmi obu rąk formuje się luz
ne
kulki (ok. 1x1 cm) oraz kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki - kuleczki (ok. 1x1 mm).
Przygotowywanie sączków polega na nawijaniu, za pomocą kciuka i palca wskazującego,
małego paseczka waty na igłę Millera. Przygotowane materiały nale\
y poddać sterylizacji
w autoklawie, a najlepiej nabyć gotowe  sterylne, fabrycznie przygotowane.
Gaza
Gazy u\
ywa się do wykonywania gazików, tamponów, sączków (seto-nów), opatrunków
uciskowych, stosowanych w chirurgii stomatologicznej i periodontologii.
Sposób przygotowania. Gaziki wykonuje się z płatka gazy (ok. 8x8 cm lub 10x10 cm),
której brzegi składa się do środka, a następnie wpół, do uzyskania gazika wielkości ok. 4x4 cm
lub 5x5 cm.
Tampony wykonuje się z płatka gazy ok. 8x8 cm, przez zło\
enie górnego i dolnego
brzegu do środka. Potem zwija się gazę tak, aby jej końce były idealnie schowane do środka
(nie mogą wystawać strzępy).
Sączki robi się z wąskiego paska gazy (szerokości 2 3 cm). Brzegi nale\
y zło\
yć
z dwóch stron do środka, całość zło\
yć wpół i ciasno nawinąć na siebie.
Lignina
Stosuje się ją do wykonywania ró\
nej wielkości wałeczków (kwadracików,
prostokątów), mających na celu ochronę zębów przed dostępem śliny, oraz płatów do
przykrywania lub zawijania narzędzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Sposób przygotowania. Zwijając płatek ligniny w rulonik za pomocą np. łopatki
metalowej, a następnie tnąc go no\
yczkami otrzymuje się odpowiedniej wielkości wałeczki
(ok. 2x1 cm lub 3x1 cm). Zło\
enie kilku płatów ligniny i odpowiednie ich pocięcie pozwoli
uzyskać kwadraty (prostokąty) wielkości ok. 2x2 cm lub 3x4 cm. Materiały te mo\
na nabyć
gotowe, ró\
nej wielkości, z udogodnieniami, sterylne [2].
Implanty
W zale\
ności od tkanek do, których je wprowadzamy mo\
emy podzielić na:
- podokostnowe,
- śluzówkowe,
- endodontyczne,
- wewnątrzkostne.
Implanty wewnątrzkostne stanowią najbardziej rozpowszechnioną grupę. Wprowadza się
je do kości po wykonaniu tunelu frezem lub wiertłem. Implant składa się z części znajdującej
się w kości i z części znajdującej się w jamie ustnej. Po wprowadzeniu chirurgicznym
i okresie gojenia zaopatruje się go protetycznie. Nadbudowę stanowi łącznik protetyczny
i właściwe uzupełnienie. Implanty wykonane są z tytanu bądz
materiału ceramicznego, mogą
te\
być tytanowe pokryte ceramiką. Kształt implantów wewnątrzkostnych najczęściej jest
cylindryczny lub sto\
kowy, nagwintowanie przebiega na całej ich długości z pominięciem
szyjki. Do implantacji potrzebny jest specjalny zestaw narzędzi oraz fizjodyspenser.
W implantologii oprócz samych implantów stosuje się równie\
materiały kościozastępcze
oraz membrany do odbudowy wyrostka zębodołowego i kości.
4.6.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz materiały sanitarne?
2. W jakim celu stosujemy: watę, gazę i ligninę?
3. Co to są implanty?
4. Do czego słu\
ą materiały kościozastępcze?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj kuleczki z waty do zastosowania w leczeniu stomatologicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie materiały,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) wykonać ćwiczenie,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- odzie\
ochronna,
- wata,
- pojemniczek na kuleczki z waty,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj wałeczki z ligniny słu\
ące do izolacji od śliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić odpowiednie materiały,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) wykonać ćwiczenie,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- broszury i instrukcje,
- artykuły piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- lignina, łopatka,
- pojemniczek na wałeczki,
- poradnik dla ucznia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać materiały sanitarne?
1
1

2) określić cel stosowania: waty, gazy i ligniny?
1
1

3) zdefiniować implanty?
1
1

4) określić zastosowanie materiały kościozastępczych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zestaw zawiera 20 zadań.
5. Do ka\
dego zadania przyporządkowane są 4 mo\
liwości odpowiedzi, jedna odpowiedz

jest prawdziwa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak X. W przypadku
pomyłki zakreśl błędną odpowiedz
kółkiem i zaznacz x odpowiedz
prawidłową.
7. Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
otrzymujesz 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
0 punktów.
8. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW PYTAC
TESTOWYCH
1. Preparatem, który nie nale\
y do materiałów czasowych jest
a) fleczer.
b) ormocer.
c) tlenek cynku z eugenolem.
d) cement prowizoryczny.
2. Materiały kompozytowe nie mają w swoim składzie
a) eugenolu.
b) wypełniacza
c) \
ywicy.
d) substancji polimerycznej.
3. Przygotowanie amalgamatu wymaga
a) przygotowaniu płytki szklanej.
b) szpatułki metalowej.
c) utrząsarki.
d) a i b prawidłowe.
4. Usuwanie resztek amalgamatu polega na
a) wyrzuceniu do śmieci.
b) traktowania jako materiał łatwopalny.
c) traktowania jako materiał niebezpieczny.
d) wyrzuceniudo kanalizacji.
5. Do cementów fosforanowych zaliczamy
a) fleczer.
b) agatos.
c) adhesor.
d) amalgamat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
6. Preparatem nie zaliczanym do grupy cementów wodorotlenkowo-wapniowych jest
a) Agatos.
b) Biopulp.
c) Calxyl.
d) Calcipulpe.
7. Płytki papierowe słu\
ą do
a) przygotowania materiałów do wypełnień
b) podawania narzędzi
c) demonstracji higienicznych
d) sprawdzania działania wierteł.
8. Materiałem nie zaliczanym do opatrunków jest
a) wata.
b) gaza.
c) ręcznik.
d) lignina
9. Do wykonania wałeczków chroniących od śliny stosujemy
a) watę.
b) gazę.
c) włókninę.
d) ligninę.
10. Lakiery uszczelniające nale\
ą do
a) narzędzi chirurgicznych.
b) materiałów profilaktycznych.
c) materiałów izolacyjnych.
d) materiałów wyciskowych.
11. Fleczer to
a) materiał profilaktyczny.
b) podkład.
c) materiał endodontyczny.
d) cement cynkowo-siarczanowy.
12. Fluor nie jest uwalniany przez materiały z grupy
a) ormocerów.
b) kompomerów.
c) amalgamatów.
d) glassjonomerów.
13. W postaci tzw. flow mogą występować
a) kompomery.
b) cementy krzemowe.
c) fleczer.
d) środki do dewitalizacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
14. Ormocery mają właściwości
a) kompomerów i fleczeru.
b) amalgamatów i glassjonomerów.
c) cementów krzemowych.
d) kompozytów i i glassjonomerów.
15. Resilon to
a) materiał tymczasowy.
b) gutaperka.
c) masa wyciskowa.
d) materiał do wypełnień kanałowych.
16. Cementy wodorotlenkowo-wapniowe
a) uwalniają fluor.
b) nie działają odontotropowo.
c) alkalizują środowisko.
d) zakładamy je z formówkami.
17. Preparatem, którego nie mo\
emy zaliczyć do leków endodontycznych jest
a) Dikamfen.
b) Biopulp.
c) Agatos.
d) Kamfenol.
18. Parapasta jest preparatem do
a) endodoncji.
b) wypełnień czasowych.
c) stosowania w pracowni protetycznej.
d) wypełnień stałych.
19. Preparatem nie zaliczanym do uszczelniaczy kanałowych jest
a) ormocer.
b) Endomethason.
c) Apexit.
d) AH Plus.
20. Rtęć wchodzi w skład
a) ormocerów.
b) kompozytów.
c) amalgamatów.
d) podkładów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Przygotowanie materiałów stomatologicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. LITERATURA
1. Brandy H. H.:  Wprowadzenie do implantologii . Urban & Partner, Wrocław 1998
2. Jańczuk Z.:  Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych . PZWL,
Warszawa 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35