Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 1
ROZDZI AA

Wprowadzenie do materiałów
1
odtwórczych stosowanych w stomatologii
CELE NAUCZANI A
Po przeczy t
aniu tego rozdzia łuczytelnik powinien umieć: 4. Zdefiniować różni ce między odbudową bezpośrednią
1. Wyja śnić,dlacze go stosu jesię materiały odtwórcze i dla- i pośrednią oraz podać ich przykła dy.
czego są one tak ważne dla ogólnego zdrowia pacjenta. 5. Opisać przebieg lecze niaendo dontyczne go, podać wska-
2. Opisać najwa żniej sze u en-
jednost kichorobowe prowa dzą ce zania oraz wymie nićmateriały stosowa new lecze ni
do zniszcze nia twardych tkanek zęba i wyja śnić, w jaki dodontycznym.
sposób materiały odtwórcze przyda ją się do ich odtwa - 6. Wyja śnić,które materiały odtwórcze i jakie rodza jeuzu-
rzania oraz zapobiega jązniszcze ni pełnień są powszechnie stosowa nedo odtworze niafunk-
u.
3. Wyja śnićróżni cemiędzy uzupełnie nia mi
śródkorono wy- cji brakują cych zębów. Wymie nićzale tyi wady poszcze -
mi i zewną trz krono wymi, wymie nić,które proce sycho- gólnych rodza jów uzupełnień.
o
robowe stwarza ją zapotrze bowa nia na każdy z tych ro- 7. Opisać rolę materiałów odtwórczych w zapobiega ni
u
dzajów uzupełnień oraz jakie materiały odtwórcze są chorobom jamy ustnej i urazom.
powszechnie stosowa new tych uzupełnie niach.
S A
OWA KLUCZOWE
Implanty śródkostne Proteza ruchoma częściowa Odbudowy śródkoronowe
Most Próchnica Odbudowy zewnątrzkoronowe
Most Maryland Przęsła Zęby filarowe
Proteza całkowita Stała proteza częściowa
ateriały odtwórcze wykorzy st
uje się do zapobiega nia Uszkodzenia zębów mogą być wynikiem choroby zakaz
-
Muszkodze niom lub naprawy uszkodzeń zębów spowo- nej, urazu, nabytej choroby systemowej lub choroby wro-
dowa nych choroba mi jamy ustnej lub uraza mi !dzonej. Personel dentystyczny odgrywa istotną rolę w za-
. Rekon-
strukcja zębów ma funda men t
alne znacze niedla optymal - pewnieniu opieki mającej na celu naprawę uszkodzonych
nego funkcjono wa nia u. Zniszcze niezębów, zębów materiałami odtwórczymi.
całe go orga ni zm
ich utrata lub dysfunkcja przyczy nia ją
się do niedo ży wie nia,
zaburzeń mowy, pogarsza niakondycji stawu skronio wo-żu -
chwowego oraz kości wyrostka zębodo ło wgo i mogą być CHOROBY Z
BÓW I MATERIAA
Y ODTWÓRCZE
e
przyczy nąznaczne go bólu. Co więcej, uzębienie jest domi -
nują cym elemen t
em wyglądu twarzy i brakują cealbo znisz- Próchnica
czone zęby często obni ża jąsamo ocenę człowie ka, a także Pomi moogromnych nakła dów na zapobiega niepróchni cy,
pogarsza jąjakość jego kontaktów socjalnych. Wzrasta licz- pozo staje ona nadal powa żnym global nym problemem we
na danych wskazu ją c zdrowia jamy ust- wszystkich krajach i prowa dzido znacznej destrukcji zębów,
ych na powią za nie
nej z choroba misystemo wymi, taki mijak choroby serca, cu- bólu, zaka żeńsystemo wych i utraty zębów (ryc. 1-1).
krzyca, zapa le nie y przebieg ciąży.
stawów czy nieprawi dło w
Zatem denty styczne materiały odtwórcze stosowa neprzez Próchnica zębów pozostaje problemem we wszystkich
denty st
ów do zapobiega nia chorobom, łagodze nia bólu, krajach, szczególnie w populacji dziecięcej. Koszty zdro-
znosze niastanu zapal ne g spowodo wa neo !wotne wynikające ze zniszczenia zębów przez próchni-
o oraz zaka że nia g
chorobą wpływa jąna poprawę ogólne go stanu zdrowia pa- cę są zatrważająco wysokie.
cjenta. Personel denty styczny odgrywa ważną rolę w opie-
ce mają cejna celu naprawę uszkodzeń uzębienia spowodo - Przyczy ną rozwoju próchni cy jest płytka bakteryjna
wanych chorobą lub urazem. Uszkodze niazębów mogą być groma dzą casię na powierzchni zębów, zwłaszcza w tych
wyni kiemchoroby zakaz
nej
, urazu, nabytej choroby syste- obszarach, w których pacjent nie mo że jej usu nąć (patrz
mowej lub choroby wrodzo nej ryc. 1-1). Złożo naflora bakteryjna bytują caw płytce przy-
.
1
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 2
2 MATERIAA
Y STOMATOLOGICZNE
Początkowa zmiana próchnicowa Zmiana próchnicowa Zmiana osiąga
w bruz
dzie na powierzchni okluzyjnej rozprzestrzenia się do zębiny miazgę
Zakażenie obejmuje Zakażenie zajmuje system
tkanki okołowierzchołkowe kanału korzeniowego
RYCINA 1-1 Próchnica jest zakażeniem bakteryjnym, które niszczy strukturę zęba. Może występować na każdej powierzch-
ni zęba, ale najczęściej rozwija się w bruzdach na powierzchniach okluzyjnych, tak jak tutaj pokazano. Początkowo proces
jest ograniczony do szkliwa, ale w ciągu tygodni i miesięcy szerzy się na bardziej miękką zębinę. Po zajęciu zębiny próch-
nica rozprzestrzenia się na boki i w głąb, prowadząc do zakażenia tkanki miazgowej. Na tym etapie pacjent zazwyczaj do-
świadcza jakiegoś rodzaju dolegliwości lub bólu zęba. Pozostawione bez leczenia zakażenie szerzy się dalej i poprzez sys-
tem kanału korzeniowego obejmuje tkanki okołowierzchołkowe. W niektórych przypadkach powstający wysięk szuka ujścia
i penetruje kość wyrostka zębodołowego w kierunku językowym lub policzkowym, czemu zazwyczaj towarzyszą bardzo sil-
ny ból, obrzęk, złe samopoczucie i gorączka. W skrajnych przypadkach nieleczone zakażenie może doprowadzić nawet
do śmierci. Dentystyczne materiały odtwórcze stosuje się do leczenia wszystkich form uszkodzeń spowodowanych przez
próchnicę.
wiera do powierzchni zębów i wytwa rzakwasy oraz enzy - a najczęst sząjego konsekwencją jest utrata zęba z powodu
my rozpuszcza ją ceszkliwo, zębinę i cement korze nio w. koniecz no ś
y ci jego ekstrak cji. Denty styczne materiały od-
Zmiany próchni co w
e mogą występować na każdej po- twórcze są stosowa ne na każdym etapie lecze nia proce su
e
wierzchni zęba, ale najczę ściej rozwi ja jąsię w tych miej- próchni co wgo w celach zapobiegawczych albo do napra-
scach, w których pytka zale gaw sposób niekontrolo wa n, wy powstałych uszkodzeń (co omówio nodalej).
y
tj. w dołkach i bruzdach, wzdłuż li nii dziąsła oraz na po-
wierzchniach sztucznych. Próchni carozwi jasię również na Choroby przyzębia
u od próchni cy choroby przyzę bia doty czą
powierzchniach korze nia u osób starszych, u których W odróżnie ni
w krótkim czasie powoduje zniszcze niebardziej miękkie - tkanek podporowych zęba, do których nale żądziąsło, ozęb-
go cemen t zębiny korze nio w miarę jak proces na, cement korze nio w kość wyrostka zębodo ło wgo (ryc.
u i ej. W y i e
próchni co w
y postępuje w ciągu miesię cy i coraz większe 1-2). Przyczy nątych chorób jest również płytka bakteryjna,
części korony zęba ulega jązniszcze ni za nie szczepy bakterii są inne niż
u, bakterie powodu- chociaż odpowie dzial ne
ją zaka że niemiazgi zęba, a w konsekwencji również tkanek szczepy, które powodują próchni cę, a progresja choroby
około wierz c pozo stawi się następuje raczej przez lata, a nie miesią ce. Początkowo tok-
hołkowych. Jeśli takie zaka że nie
bez lecze nia, może być potencjalnie fatalne w skutkach, syny wydzie la neprzez bakterie w płytce powodują stan za-
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 3
ROZDZIAA
1 Wprowadzenie do materiałów odtwórczych stosowanych w stomatologii 3
Proces zapalny dotyczy Zapalenie obejmuje Proces zapalny niszczy
jedynie dziąsła kość wyrostka zębodołowego kość wyrostka zębodołowego
Nastąpiła utrata zęba Stan zapalny obejmuje furkację;
ząb staje się ruchomy
RYCINA 1-2 Choroba przyzębia jest przewlekłym zakażeniem bakteryjnym. Płytka bakteryjna adheruje do zębów w po-
bliżu dziąsła. Toksyny bakteryjne powodują stan zapalny tkanek przyzębia, początkowo obejmując tylko dziąsło (zapale-
nie dziąseł  gingivitis). Z czasem zakażenie z towarzyszącym procesem zapalnym obejmuje kość wyrostka zębodołowe-
go (zapalenie przyzębia  periodontitis). Bez leczenia zakażenie powoduje utratę kości wyrostka zębodołowego i ostatecznie
obejmuje furkację, zwiększając ruchomość zęba. Na tym etapie ryzyko utraty zęba jest wysokie. W przeciwieństwie do próch-
nicy choroba przyzębia jest niemal zawsze bezbolesna, chociaż niektórzy pacjenci doświadczają wrażliwości zębiny z po-
wodu odsłoniętych powierzchni korzeni. Te odsłonięte powierzchnie czasem wymagają procedur odtwórczych mających
na celu likwidację nadwrażliwości zębiny. Zaawansowana choroba przyzębia zwiększa ryzyko próchnicy korzenia oraz po-
wikłań miazgowych; obecnie uważa się, że przyczynia się do systemowego procesu zapalnego na przykład śródbłonka na-
czyń krwionośnych. Inne z kolei choroby systemowe, takie jak cukrzyca, zwiększają ryzyko choroby przyzębia poprzez pod-
wyższenie stężenia glukozy w lokalnych tkankach, co wyzwala stres oksydacyjny. Do uzupełniania zębów utraconych
z powodu choroby przyzębia wykorzystuje się rozmaite materiały i strategie odtwórcze.
palny w dziąśle (zapa le niedziąsła  gingivitis), natomiast roby przyzę bia zwiększa jąryzy ko próchni cy i zaka żeńmia-
twarde tkanki (cement korze nio w, kość wyrostka zębodo - zgi poprzez stworze nie dostępu bakteriom kariogennym
y
hołkowych. Ma-
łowego) nie są nim obję te. W miarę trwania przewlekły do korze nizębów lub struktur około wierz c
uje się mię-
proces zapal ny indukowa ny przez bakterie powoduje nieod- teriały odtwórcze w periodontolo giiwykorzy st
wracal nądestrukcję kości wyrostka zębodo ło wgo, ozębnej dzy innymi do ograni cza nia
e ruchomo ści zębów lub do od-
i cemen t przyzę bia  periodonti ti sił
u (zapa le nie s). Destrukcja tworze niafunkcji zębów utraco nych poprzez rozło że nie
tych tkanek prowa dzi do powstania głębokich kieszo nek okluzyj nych na pozo stałe uzębienie, będą cew lepszej kon-
od-
wokół zębów, w których groma dzi się płytka zawie ra ją cą dycji, a także do zmniejsza niawrażli wości towa rzy szą cej
u powierzchni korze ni
jeszcze bardziej zjadli we szczepy bakterii bytują cew środo - słonię ci .
wisku beztleno wym (lub z niską zawartością tlenu). W mia-
rę utraty tkanek podporowych ząb staje się ruchomy, a po- Urazy, choroby systemowe i zaburzenia genetyczne
wierzchnia korze niai okoli cafurka cji ulega jąodsło nię ci Uraz może powodo waćrozma i powa żnezniszcze niaza-
u. te i
Odsło nię t jest często bardzo wrażli wa równo zębów, jak i innych struktur w jamie ustnej. W napra-
a zębina korze nio wa
(nadwra żli w ych istotną rolę odgrywa jąmateria-
ość zębiny) na bodz
ce zimne, szczotkowa nielub wie uszkodzeń poura zo w
bodz
ce słodkie, co prowa dzido jeszcze gorsze go oczyszcza - ły odtwórcze. Uraz może powodo waćzłama nieograni czo ne
nia. Ostatecznie podparcie zęba i jego utrzyma niew zębo- do szkliwa lub zębiny, ale także może być przyczyną złama-
dole zostaje tak osłabione, że dochodzi do jego utraty. Cho- nia zęba, które obejmuje miazgę lub kość wyrostka zębodo -
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 4
4 MATERIAA
Y STOMATOLOGICZNE
Śródkoronowe Zewnątrzkoronowe
łowego. Czasem zęby ulega ją całkowi t u 
emu zwichnię ci
wybiciu (awulsji) lub zostają przemiesz czo ne różnych kie-
w
runkach. Materiały odtwórcze wykorzy st
uje się do naprawy
zębów, ale także do ich stabili za c
ji do czasu wygoje nia tka-
nek podporowych lub do wykona niauzupełnie nia.
Niektóre choroby systemo we również powodują uszkodze -
nia zębów i tkanek jamy ustnej. Materiały odtwórcze wykorzy -
stuje się do naprawy także tych uszkodzeń. Nowotwory zło-
śliwe w rejo niegłowy i szyi mogą wyma gaćusunię ciadużych
segmen tów kości szczęki lub żuchwy wraz z otacza ją cmi
y
tkanka mi
, co warunkuje przeży ciepacjenta. U tych pacjentów
protezy odtwa rza ją estety kę. Osteoporoza powodu-
funkcję i
je utratę podparcia kostne go zębów, prowa dząc do bezzę bia
i potrze by rozle głych rekonstrukcji. Cukrzy ca przyspiesza
i zaostrza chorobę przyzę bia. U osób starszych choroba syste-
RYCINA 1-3 Uzupełnienia odbudowujące zniszczoną strukturę zę-
mowa często potęgu je chorobę jamy ustnej. Na przykład ba dzieli się na dwie podstawowe kategorie. Każda z tych katego-
rii wymaga zastosowania innych materiałów oraz innych strategii
u wielu starszych osób występuje zmniejszo newydzie la nie
śli-
odtwórczych. Retencję odbudowy śródkoronowej (po lewej) zapew-
ny, co ograni czaodpowiedz
immuno lo gicz ną jamie
ustroju w
nia przede wszystkim pozostała struktura zęba. Uzupełnienia ze-
ustnej i sprzyja zarówno próchni cy, jak i chorobom przyzę bia.
wnątrzkoronowe (po prawej) są utrzymywane przez siły tarcia,
Fluoroza, wyni ka ją ca natural ne g
z o lub jatrogenne go nad-
a przynajmniej część uzupełnienia jest tak wykonana, aby była do-
miaru fluoru w okresie rozwoju zębów, powoduje przebarwie - pasowana do zewnętrznego konturu zęba. Odbudowy zewnątrzko-
ronowe wykonuje się w przypadku rozległego zniszczenia lub utra-
nie szkliwa, a niekie dy hipoplazję szkliwa i wyma ga lecze nia
ty struktur zęba.
estetyczne go, a czasem uzupełnień protetycznych.
Kolej nąistotną przyczy nąchorób jamy ustnej są zaburze -
nia gene tyczne, które wyma ga ją
stosowa niamateriałów od-
twórczych. W wielu chorobach gene tycznych występuje wro-
dzony brak niektórych zębów. Inne z nich, np. niecał kowi ty Uzupełnienia zewnątrzkoronowe
rozwój szkliwa (amelo ge nsis imper f
e ecta) lub niecał kowi ty
rozwój zębiny (dentinoge nesis imper f
ecta), charakteryzu jąsię Uzupełnienia zewnątrzkoronowe są stosowane do odbu-
znaczną utratą struktury zęba z powodu wadli wego szkliwa, dowy bardziej rozległych zniszczeń korony, których nie
zębiny lub połą cze niapomię dzy zębiną a szkliwem. U tych !można odbudować za pomocą uzupełnień śródkorono-
pacjentów niemal każdy ząb wyma gaodbudo wy. wych.
W przypad ku rozle głe g
o zniszcze niakorony zęba uzupełnie -
ODBUDOWA USZKODZONYCH Z
BÓW nia śródkorono we są niewykonal ne i rekonstrukcja zęba
wymaga zastosowa nia uzupełnie nia zewną trz krono wego
o
Nieza le żnieod przyczy n zęba pod takie uzupełnie niejest
y uszkodze nia, zęby odbudo wu je (patrz ryc. 1-3). Opraco wa nie
się za pomo cą dwóch podstawowych rodza jów uzupeł- znacznie bardziej agresywne (mniej zachowawcze) niż pod
nień: śródkorono wych i zewną trz krono wych (ryc. 1-3). Je- uzupełnie niaśródkorono we (patrz ryc. 1-4) i niemal zawsze
o
śli uszkodze nie obejmuje miazgę lub tkanki około wierz - uzupełnie nie jest wykonywa ne pośrednio (poza jamą ustną
chołkowe, wówczas dodatkowo przeprowa dzasię lecze nie pacjenta). Przykła da mi
takich uzupełnień są korony, nakła -
endo dontyczne. dy  onlaye i licówki (ryc. 1-6).
Uzupełnie nia zewną trz krono we wyma ga jązazwyczaj
o
u opraco wa ne gzęba. Model musi być wy-
Uzupełnienia śródkoronowe wykona niamode l o
y w
Uzupełnienia śródko rono we są stosowa ne do naprawy jątkowo dokład n zakresie rozmia ru, odwzo rowa niaszcze-
uszkodzeń ograni czo n i
ych do wewnętrz nych części korony zę- gółów oraz rela cji z zęba mi sąsied ni mi przeciwstawnymi.
u obejmuje pobranie wyci sków (roz-
ba (patrz ryc. 1-3). Uszkodzenia takie są niemal zawsze spo- Przygotowa nie mode l
wodo wa nepróchni cą, chociaż czasami ich przyczy ną może dział 8) i odlanie ich w gipsie lub innym materiale (rozdział
być uraz. W przypad ku uzupełnień środkorono wych ząb 9). Ostatnio mode lezęba można uzyski waćmetodą cyfrową,
najpierw musi być opraco wywa ny, co określa się jako prepa - chociaż ta techno lo giadopiero się rozwi ja.Wykona nieuzu-
u gipsowym często obejmuje wykona nie
rację ubytku (ryc. 1-4). Opraco wywa nieubytku usuwa zmie- pełnie niana mode l
nione chorobowo tkanki twarde i stwarza miejsce dla uzupeł- mode lipróbnych z wosku (rozdział 10), odla niestopów me-
nienia, umożli wia jąc ów (rozdzia ły4
jego stabilne utrzyma nie. Na sposób tali (rozdzia ły11 i 12), zastosowa niepoli me r
(rozdział 14) lub kombina cji tych materiałów.
opraco wa niaubytku wpływa wiele czynni ków, jednak szcze- i 13), cera mi ki
góło we omówie niezasad opraco wywa niaubytków przekra - Do wykonywa niauzupełnień pośrednich można wykorzy sty -
cza ramy tego podręczni ka.Opraco wa n
y ubytek może zostać wać również techni ki obróbki wspoma ga nejkomputerowo
wypełnio ny (ryc. 1-5) amalga ma t
em (rozdział 5), żywi ca mi (computer-aided machining, CAM). We wszystkich przypad-
kompozy t ji oraz kształt odbudo wy będą zale ża ły
owymi  kompozy tami (materiała mi złożo nymi) kach sposób prepa ra c
(rozdział 4), stopa mi metali (rozdzia ły 11 i 12), cera mi ką od zdolno ści materiału odtwórcze go do przeciwstawie nia
(rozdział 14) lub rzadziej złotą folią (rozdział 11). się funkcjonal nym siłom żucia (rozdział 2).
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 5
ROZDZIAA
1 Wprowadzenie do materiałów odtwórczych stosowanych w stomatologii 5
A
C B
Śródkoronowe preparacje zębów
RYCINA 1-4 Strategia odtwórcza przyjęta podczas leczenia eliminującego zmiany spowodowane próchnicą, chorobą sys-
temową lub urazem (czerwone strzałki) jest zdeterminowana przez zasięg uszkodzenia struktur zęba. Jeśli uszkodzenie ogra-
nicza się do wewnętrznych części korony zęba (A C), opracowanie modyfikuje kształt ubytku na potrzeby uzupełnienia śród-
koronowego, a pozostająca część struktur zęba zapewnia jego retencję. W przypadku bardziej rozległego zniszczenia
preparacja zęba musi obejmować również zewnętrzne powierzchnie (D H). W tych bardziej rozległych preparacjach czę-
sto stosuje się materiały ochraniające i odbudowujące najgłębsze obszary (podkłady i linery, niebieskie strzałki). W celu uzy-
skania lepszej retencji odbudów zewnątrzkoronowych niekiedy wykonuje się otworki i szczeliny (zielone strzałki). Jeśli uzu-
pełnienie zastępuje utracony ząb (H), preparacja zewnątrzkoronowa musi być tak zaprojektowana, aby uzupełnienie było
jednocześnie dopasowane do utrzymujących je zębów (filarów). (Zgoda na publikację: A, C G  Richard V. Tucker, Uni-
versity of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; B  J. Martin Anderson, University of Washing-
ton, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; H  ER Schwedhelm, University of Washington, Department of
Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA).
Leczenie endodontyczne ne użytych materiałów, ich wzajem neinterak cje oraz inter-
akcje z tkanka mizęba.
Leczenie endodontyczne jest konieczne w przypadku,
kiedy proces chorobowy lub uszkodzenie pourazowe
!obejmuje miazgę zęba. Miazga zostaje wówczas usunię- UZUPEA
NIENIE UTRACONYCH LUB
ta, a powstałą pustą przestrzeń po oczyszczeniu wypeł- BRAKUJ
CYCH Z
BÓW
nia się szczelnie materiałami odtwórczymi.
Materiały odtwórcze odgrywa jągłówną rolę w odtwa rza ni
u
Uzupełnie niezęba w sytuacji, gdy tkanka miazgowa jest za- funkcji i estety ki brakują cych zębów w przypad ku, kiedy
każo nalub uszkodzo nana skutek próchni cy, choroby przy- uraz lub choroba doprowa dzi łydo ich utraty. Rodzaj uzu-
zębia lub urazu, wyma gawcześniej sze g
o lecze niaendo don- pełnie niazale żyod tego, czy brakuje wszystkich zębów (ten
tycznego i staje się bardziej złożone (ryc. 1-7). Pierwszym stan nazy wasię bezzę biem) czy też niektóre zęby pozo sta-
etapem jest usunię ciemiazgi i zaka żo nej ej.
zębiny korze nio w ły w jamie ustnej (częściowe bezzę bie).
Powstała przestrzeń musi zostać szczelnie wypełnio na,by za-
pobiec wtargnię ci
u bakterii. Odbudo wakorono wej części zę- Częściowe braki uzębienia (częściowe bezzębie)
ba często wyma ga odbudo wy zewną trz krono wej, chociaż Funkcje i estety kę brakują cych zębów można odtworzyć za po-
o
w przednich zębach można wykonać wypełnie nieśródkoro- mocą stałej protezy częściowej (powszechnie nazywanej
nowe. Zale żnieod ilości utraco nych twardych tkanek może mostem, ryc. 1-8). Klasycznie most wykonuje się w ten spo-
być koniecz nezastosowa niewkładu korze nio w-korono we- sób, że umieszcza się uzupełnie niazewną trz krono we (zazwy-
o o
go (post) i odbudo wazrębu korony w celu wzmocnie niazę- czaj korony) na zęby sąsia dują cez bezzęb nąprzestrze nią.Zę-
ba i ułatwie nia ostatecznej odbudo wy. Dla trwało ści takiej by te są nazywane fila rowymi, a ząb sztuczny uzupełnia ją c
y
odbudo wy funda men t
alne znacze niemają własno ści fizycz- lukę określa się jako przęsło. Mosty zawsze wykonuje się tech-
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 6
6 MATERIAA
Y STOMATOLOGICZNE
D E
F G
H
Zewnątrzkoronowe preparacje zębów
RYCINA 1-4 ciąg dalszy.
nika mipośredni mi ując do tego celu stopy metali, na odchodzą ceod przęsła mocuje się adhe zyj niedo szkliwa
, wykorzy st
połą cze nia lub samą cera mi k
stopów metali i cera mi ki ę (roz- zębów fila rowych cemen tem na bazie żywi cy (rozdział 7).
działy 11, 12 i 14). Umieszcze nie korony na zębie fila rowym Retencja mostów Maryland jest gorsza niż tradycyjnych mo-
zawsze wyma ga znaczne go usunię cia twardych tkanek bez stów i nie zawsze można je stosować ze względu na nieprawi-
względu na stan zęba fila rowego. Z tego powodu w przypad - dłową okluzję lub poło że niezębów fila rowych.
kach, kiedy zęby fila rowe są zdrowe i bez większych wypełnień,
czasami stosu jesię alterna tywną techni kę w postaci adhe zyj - Coraz powszechniej w uzupełnianiu brakujących zębów
nych stałych protez częściowych (lub mostu Maryland). Most stosuje się implanty śródkostne. Zmniejszyły one zapo-
Maryland nie wyma gakoron na zębach fila rowych.  Ramio - !trzebowanie na mosty i ruchome protezy częściowe.
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 7
ROZDZIAA
1 Wprowadzenie do materiałów odtwórczych stosowanych w stomatologii 7
A B C
D E
F G
H I
RYCINA 1-5 Odbudowy wewnątrzkoronowe wykonuje się w celu naprawy wewnętrznych struktur korony zębów, ale mo-
gą one obejmować również w pewnym stopniu powierzchnie zewnętrzne zęba (A I). Obecnie odbudowy wewnątrzkoro-
nowe wykonuje się przeważnie (ale nie zawsze) metodą bezpośrednią, zindywidualizowaną na tyle, by pasowała do danej
sytuacji klinicznej in situ. Do uzupełnień wewnątrzkoronowych wykorzystuje się różne rodzaje materiałów odtwórczych łącz-
nie z amalgamatem (A D), złotą folią (E, niebieskie strzałki), odlewami z metalu (F, zielone strzałki) i kompozytami (G I,
czarne strzałki). Każdy rodzaj materiału wykazuje inną trwałość. Na przykład obrzeża wypełnienia amalgamatowego (styk
materiału z twardymi tkankami zęba) początkowo są bardzo szczelne (A, B), ale w miarę upływu czasu, przeważnie w cią-
gu wielu lat, szczelność brzeżna ulega pogorszeniu (C, D, czerwone strzałki). Złota folia i ceramiki są najtrwalsze spośród
materiałów odtwórczych, natomiast kompozyty i szkłojonomery mają najkrótszy okres przetrwania (I, czerwone strzałki). (Zgo-
da na publikację: A  J. Martin Anderson, University of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA;
B F  Richard V. Tucker, University of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; G I  ER Schwed-
helm, University of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA).
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 8
8 MATERIAA
Y STOMATOLOGICZNE
A B
C D
E F
G H
RYCINA 1-6 Uzupełnienia zewnątrzkoronowe obejmują co najmniej pewną część bocznych ścian zęba; większość uzupeł-
nień zewnątrzkoronowych wykonuje się metodą pośrednią poza jamą ustną pacjenta. Najczęściej stosowanym rodzajem ta-
kiego uzupełnienia jest obecnie korona protetyczna (A D). Korona może być wykonana całkowicie z metalu (A) lub mieć
substrukturę metalową licowaną ceramiką (B, D, ceramikę pokazują czerwone strzałki). Do innych rodzajów uzupełnień ze-
wnątrzkoronowych należą korony trzyćwierciowe (C) i nakłady  onlaye (E), które odbudowują jeden lub więcej guzków (nie-
bieskie strzałki). Korony mogą być także wykonane wyłącznie z ceramiki (F, G); ceramiki używa się również do wykonywa-
nia licówek (H). (Zgoda na publikację: C  Kevin Frazier, Georgia Health Sciences University, Augusta, GA, USA; D, E  Richard
V. Tucker, University of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; F, G  ER Schwedhelm, Univer-
sity of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; H  Kavita Shor, University of Washington, De-
partment of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA).
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 9
ROZDZIAA
1 Wprowadzenie do materiałów odtwórczych stosowanych w stomatologii 9
Zakażona miazga zęba Oczyszczone i opracowane Wypełnione Zacementowany wkład Zacementowana korona
na skutek próchnicy kanały korzeniowe kanały korzeniowe koronowo-korzeniowy (post) protetyczna na opracowanej
i wykonana odbudowa koronie zęba
A B C
D E F
RYCINA 1-7 Odbudowa zęba z zakażoną miazgą jest złożona i wymaga zastosowania wielu materiałów odtwórczych. Cho-
roby miazgi często wiążą się z objęciem procesem chorobowym tkanek okołowierzchołkowych (zielone strzałki). W pierw-
szym etapie identyfikuje się kanały korzeniowe (czarne strzałki), oczyszcza je i kształtuje za pomocą pilników niklowo-tyta-
nowych (A). Opracowane kanały wypełnia się następnie polimerami naturalnymi lub syntetycznymi (B D, F, niebieskie
strzałki); czasami materiały wypełniające kanał (uszczelniacze kanałowe) zostają przepchnięte poza wierzchołek (C, D, po-
marańczowe strzałki). Po wypełnieniu (obturacji) kanałów korzeniowych ich ujścia koronowe uszczelnia się żywicą kompo-
zytową (E). Można umieścić w kanale stalowy wkład koronowo-korzeniowy zacementowany żywicą polimerową (czerwo-
na strzałka) i odbudować ząb amalgamatem lub kompozytem, przywracając mu pełny kontur. Końcowo ząb szlifuje się,
pobiera się jego wycisk, odlewa się z niego model i wykonuje koronę metalową lub ceramiczną (F). Koronę cemen tuje się
cementem szkłojonomerowym lub cementem na bazie żywic. (Zgoda na publikację: A F  Brandon Seto i James John-
son, University of Washington, Department of Endodontics, Seattle, WA, USA).
Implan tyśródkost nesą coraz częściej stosowa new uzupeł- i dłuższe go czasu lecze nia. Co więcej, do utrzyma nia im-
nianiu braków zębowych (rozdział 15; ryc. 1-9). Wykonuje plantu koniecz na jest odpowied nia jakość tkanki kostnej.
się je ze specjalnych stopów opartych na ty tanie lub ostat- W przypad ku braku wielu zębów w różnych rejo nach
nio również z cera mi ki Za pomo cą specjalnych technik łuku zębowego może być wskaza narucho maproteza czę-
.
zapewnia ją c
ych integra cję z kością implanty umieszcza się ściowa (ryc. 1-10). Wykonuje się ją też często w przypad-
w kości wyrostka zębodo ło wgo, a następnie na nich osadza kach, kiedy brakuje dystalnych fila rów, na których mógł by
e
się uzupełnie nie pośrednie. Implanty elimi nują potrze bę być zakotwi czo n
y most. Protezy częściowe mają szkielet ze
wykonywa niauzupełnień protetycznych na zębach sąsia du- sztywnego stopu (rozdziały 2 i 11), który opiera się na okre-
jących z luką i są łatwiej szedla pacjenta do oczyszcza nianiż ślonych zębach fila rowych i prawi dło w
o, równo mier nie
mosty lub proteza częściowa. Jednak są to na razie uzupeł- rozkła dasiły zgryzo we na pozo stałe w jamie ustnej zęby. Do
nienia kosztowne, wyma ga ją ce o u, który utrzymuje się na swoim miejscu za pomo -
zabiegu chirurgicz ne g szkiele t
Mat_Dent_R00-05:Mat_Dent_R00-05 2013-03-16 16:06 Strona 10
10 MATERIAA
Y STOMATOLOGICZNE
A
B C
D E F G
RYCINA 1-8 Do uzupełniania brakujących zębów stosuje się mosty. Można je wykonywać z rozmaitych materiałów. Tra-
dycyjnie mosty (bardziej formalnie nazywane stałymi protezami częściowymi) są wykonywane ze stopów metali (A) lub kom-
binacji stopu i ceramiki (B, C). Stop tworzy w takim przypadku substrukturę, która nadaje wytrzymałość. Ostatnio do uzu-
pełniania brakujących zębów wykorzystuje się ceramiki o wysokiej wytrzymałości, na przykład cyrkon (D G). W mostach
pełnoceramicznych substruktury wykonuje się z ceramik o wysokiej wytrzymałości (E F), które następnie licuje się do peł-
nego konturu bardziej estetycznymi ceramikami (G). (Zgoda na publikację: A  ER Schwedhelm, University of Washing-
ton, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; B, C  Wayne Campbell, Captek Corporation, Altamonte Springs,
FL, USA; D G  Ariel Raigrodski, University of Washington, Department of Restorative Dentistry, Seattle, WA, USA; prace
laboratoryjne  Andreas Saltzer, MDT, Weinheim, Niemcy).
cą klamer na zębach fila rowych, przymo co wa ne il
są zęby z akrylu, ustawio nekompa ty bnie w stosun ku do zębów wła-
akrylo we (rozdz. 13). Z punktu widze niamożli wości oczysz- snych pacjenta w łuku przeciwstawnym lub też do zę bów
czania oraz inspekcji zębów własnych pacjenta protezy ru- w protezie przeciwstawnej (rozdział 13, ryc. 1-11). Płyta pro-
chome są korzyst niej szeale są mniej estetyczne i komfor- tezy jest tak skonstruowana, aby zapewnia ła maksy mal ne
,
towe w użytkowa ni o wyrostka zębodo ło wgo. De-
u niż uzupełnie nia zakła da nena stałe, podparcie ze strony bezzęb ne g e
takie jak mosty czy implanty. cydują ce znacze nie ma tu dokład ny wycisk odwzo rowu ją c
y
kształt i rozmiar wyrostka zębodo ło wgo (rozdział 8). W nie-
e
Całkowity brak zębów (bezzębie) których przypad kach protezy całkowi te są podparte (poprzez
Pacjenci, którzy utraci liwszystkie zęby w łuku, są określa nija- śruby i specjalne fila ry) kilkoma implantami (patrz ryc. 1-9).
ko bezzęb niw zakresie tego łuku. Bezzęb ne m
u pacjentowi nie- Ta strategia jest czasem bardzo skuteczna, szczególnie w łuku
y i
zbędna jest proteza całko wita, która będzie odtwa rzaćfunk- dolnym, ale wyma gaod pacjenta skrupulatnej higie n okre-
cje oraz spełni oczeki wa niaestetyczne. Proteza całkowi ta sowego oczyszcza niaw gabine cie. Poza tym jest znacznie bar-
składa się z płyty akrylo wej, do której przymo co wa ne
są zęby dziej kosztowna niż tradycyjne protezy całkowi te.