Szkolenie BHP dla pracodawców i innych osób na stanowiskach kierowniczych

SPIS TREŚCI
Informacje ogólne ............................................................................................................................................ 3
1. Cel szkolenia ............................................................................................................................................ 4
2. Uczestnicy szkolenia................................................................................................................................ 4
3. Sposób organizacji szkolenia................................................................................................................... 4
4. Ramowy program szkolenia..................................................................................................................... 4
5. Szczegółowy program szkolenia.............................................................................................................. 5
5.1 Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. .... 5
5.2 Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiedzialność za naruszenie
przepisów i zasad bhp ...................................................................................................................... 6
5.3 Ochrona pracy kobiet i młodocianych (Kodeks pracy) ..................................................................... 14
5.4 Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami........................................................................ 16
5.5 Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (Kodeks pracy)............................................ 17
5.6 Nadzór nad warunkami pracy (Kodeks pracy) ................................................................................. 19
5.7 Identyfikacja, analiza i ocena zagro\eń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, ucią\liwymi
i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagro\eniami.......................................... 22
5.8 Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ...................... 26
5.9 Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych ................................. 31
6.0 Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kształtowanie
bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy.............................................................. 33
6.1 Zasady postępowania w sytuacji zagro\eń ...................................................................................... 35
6.2 Pierwsza pomoc przedlekarska........................................................................................................ 38
6.3 Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy....................................................................... 40
6.4 Problemy ochrony przeciwpo\arowej i ochrony środowiska naturalnego ........................................ 41
2
Informacje ogólne:
Witamy Państwa na szkoleniu dla pracodawców i innych osób na stanowiskach kierowniczych
prowadzonym w formie samokształcenia kierowanego. Szkolenie to polega na samodzielnym zapoznaniu
się z materiałami opracowanymi przez naszą firmę, wypełnieniu testu egzaminacyjnego (załącznik nr 1) oraz
ankiety osobowej (załącznik nr 2).
Dokumenty te w formie pisemnej prosimy niezwłocznie wysłać na adres korespondencyjny:
DMS Spółka z o.o.
ul. Przemysłowa 3, 44-203 Rybnik
Jednocześnie informujemy, \e udzielamy wszelkich konsultacji związanych z tym szkoleniem pod
nr telefonu: 0 32 / 37 66 777, codziennie od poniedziałku do piątku w godz. od 800-1600 lub drogą mailową:
bhpzabrze@seastar.pl
W oparciu o otrzymane dokumenty (ankietę i test) zostanie wystawione zaświadczenie i przesłane na
wskazany adres. Zaświadczenie o odbytym szkoleniu okresowym, wa\ne jest przez okres 5 lat.
Zapraszamy Państwa do udziału w konsultacjach.
3
1. Cel szkolenia
Celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu:
a) oceny zagro\eń występujących w procesach pracy oraz ryzyka związanego z tymi zagro\eniami;
b) kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;
c) ochrony pracowników przed zagro\eniami związanymi z wykonywaną pracą.
2. Uczestnicy szkolenia
Szkolenie jest przeznaczone dla:
a) pracodawców, w tym osób kierujących przedsiębiorstwami państwowymi, spółkami, zakładami prywat-
nymi, urzędami, spółdzielniami;
b) innych osób kierujących pracownikami (mistrzów, brygadzistów, kierowników wydziałów i innych
komórek organizacyjnych).
3. Sposób organizacji szkolenia
Szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego
na podstawie szczegółowego programu szkolenia opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas
szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, folii
do wyświetlania informacji, tablic. Uczestnicy szkolenia organizowanego w formie samokształcenia
kierowanego powinni otrzymać materiały umo\liwiające przyswojenie problematyki objętej programem
szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy pytań kontrolnych).
4. Ramowy program szkolenia
Lp. Temat szkolenia Liczba godzin*)
1 Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy, z omówieniem zródeł prawa międzynarodowego (dyrektyw WE,
konwencji MOP):
a) aktualne przepisy (z uwzględnieniem zmian), w tym dotyczące:
obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
odpowiedzialności za naruszenie przepisów i zasad bhp;
ochrony pracy kobiet i młodocianych; 3
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami;
szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
organizacji nadzoru i kontroli warunków pracy;
b) problemy związane z interpretacją niektórych przepisów.
4
2 Identyfikacja, analiza i ocena zagro\eń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,
ucią\liwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi 3
zagro\eniami.
3 Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy, z uwzględnieniem stanowisk wyposa\onych w monitory ekranowe; 3
zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy.
4 Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych
oraz związana z nimi profilaktyka; omówienie przyczyn charakterystycznych
2
wypadków przy pracy, ze szczególnym uwzględnieniem wypadków powstałych
na skutek niewłaściwej organizacji pracy, oraz związanej z nimi profilaktyki.
5 Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
(z uwzględnieniem metod prowadzenia instrukta\u stanowiskowego) oraz 2
kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy.
6 Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach
zagro\eń (np. po\aru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy 1
w razie wypadku.
7 Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy (np. świadczenia z tytułu
1
warunków pracy, składka na ubezpieczenia społeczne pracowników).
8 Problemy ochrony przeciwpo\arowej i ochrony środowiska naturalnego. 1
Razem: minimum 16
*)
w godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.
5. Szczegółowy program szkolenia
5.1 Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przedmiotem ochrony w systemie ochrony pracy jest człowiek i jego zdrowie. Dlatego na pojęcie ochrony
pracy składają się gwarancje prawne, słu\ące zabezpieczeniu zdrowia i \ycia ludzkiego w procesie pracy.
W szerokim rozumieniu obejmują one treść wszystkich norm prawa pracy ustanowionych w interesie
5
pracujących i słu\ących ochronie tych interesów. W tym zakresie mieści się tak\e część norm prawa pracy,
które słu\ą bezpośrednio celom ochrony zdrowia pracowników przed zagro\eniami, jakie mogą powstać
w procesie pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią więc podstawowy zbiór ochrony pracy.
Ustawowo został on określony w dziale X kodeksu pracy, a tak\e w innych aktach prawnych ni\szego rzędu.
Kodeks pracy, nakłada na pracowników i pracodawcę szereg obowiązków mających na celu ochronę
zdrowia i \ycia zatrudnionych oraz przestrzeganie postanowień prawa w tym zakresie.
Istotą bezpieczeństwa i higieny pracy jest dostosowanie warunków pracy do mo\liwości psychofizycznych
i zdrowotnych pracowników, by w \aden sposób nie wpłynęły one negatywnie na funkcjonowanie organizmu.
W trakcie prowadzonego szkolenia, pracownicy zostają zaznajomieni z wymaganiami prawnymi,
technicznymi, lekarskimi, które obowiązują w firmie.
Obowiązki pracodawcy, pracowników oraz zakres odpowiedzialności za stan BHP określają przepisy
zawarte w DZIALE X Kodeksu Pracy zatytułowanym Bezpieczeństwo i Higiena Pracy .
Stosownie do art.15 Kodeksu Pracy obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy nale\y do podstawowych zasad prawa pracy. Obowiązek ten powtórzony jest ponadto
w art.94 pkt 4 Kodeksu Pracy jako podstawowy obowiązek pracodawcy. Realizacja tego obowiązku ma
zatem stanowić gwarancje ochrony zdrowia i \ycia załóg pracowniczych przed ujemnymi skutkami
środowiska pracy. Spełnia zatem jedną z podstawowych funkcji ochronnych.
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy jest to,
\e mają one charakter prawa bezwzględnie obowiązującego.
Prawnym wyrazem tego są miedzy innymi art. 38 i 68 Konstytucji zapewniające obywatelom prawo
do ochrony zdrowia i \ycia, którego urzeczywistnieniem jest stała poprawa warunków bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują miedzy innymi:
" Państwowa Inspekcja Pracy
" Państwowa Inspekcja Sanitarna
" Urząd Dozoru Technicznego
5.2 Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiedzialność za naruszenie
przepisów i zasad bhp.
OBOWIZKI PRACODAWCY
Art. 94.
Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania
pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami;
2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak równie\ osiąganie
przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i nale\ytej
jakości pracy:
6
2a) organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie ucią\liwości pracy, zwłaszcza pracy
monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
2b) przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek,
niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynale\ność związkową,
pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a tak\e ze względu na zatrudnienie na czas
określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie
pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Art. 943. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
ż 2.
Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi,
polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego
zani\oną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poni\enie lub ośmieszenie
pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
ż 3.
Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, mo\e dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy
tytułem zadośćuczynienia pienię\nego za doznaną krzywdę.
ż 4.
Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy
odszkodowania w wysokości nie ni\szej ni\ minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie
odrębnych przepisów.
Art. 207 ż 1.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpie-
czeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań słu\by bezpieczeństwa i higieny pracy
specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 23711 ż 2.
ż 2.
Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i \ycie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać
środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i \ycia pracowników,
biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
7
4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym
uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz
wpływ czynników środowiska pracy;
5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w cią\y lub karmiących dziecko piersią oraz
pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy;
7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy;
po ż 2 dodaje się ż 21 w brzmieniu:
ż 21.
Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w \aden
sposób nie mogą obcią\ać pracowników; po art. 207 dodaje się art. 2071 w brzmieniu:
Art. 2071. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o:
1) zagro\eniach dla zdrowia i \ycia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach
pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych
sytuacji zagra\ających zdrowiu i \yciu pracowników;
2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagro\eń,
o których mowa w pkt 1;
3) pracownikach wyznaczonych do:
a) udzielania pierwszej pomocy,
b) wykonywania działań w zakresie zwalczania po\arów i ewakuacji pracowników.
ż 2.
Informacja o pracownikach, o których mowa w ż 1 pkt 3, obejmuje:
1) imię i nazwisko;
2) miejsce wykonywania pracy;
3) numer telefonu słu\bowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.
Art. 208. ż 1.
W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez ró\nych
pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
1) współpracować ze sobą;
2) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich
pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu;
3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagro-
\eń dla zdrowia lub \ycia pracowników;
4) informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie
zapobiegania zagro\eniom występującym podczas wykonywanych przez nich prac.
8
ż 2.
Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w ż 1, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku
zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.
ż 3.
Pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez ró\nych pracodawców jest
obowiązany dostarczać tym pracodawcom w celu przekazania pracownikom informacje, o których mowa
w art. 2071.
Art. 2091. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany:
1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, gaszenia po\aru
i ewakuacji pracowników;
2) wyznaczyć pracowników do:
a) udzielania pierwszej pomocy,
b) wykonywania działań w zakresie zwalczania po\arów i ewakuacji pracowników,
3) zapewnić łączność ze słu\bami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie
udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony
przeciwpo\arowej.
ż 2.
Działania, o których mowa w ż 1, powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju
i poziomu występujących zagro\eń.
ż 3.
Liczba pracowników, o których mowa w ż 1 pkt 2, ich szkolenie oraz wyposa\enie powinny być uzale\nione
od rodzaju i poziomu występujących zagro\eń.
Art. 2092. ż 1.
W przypadku mo\liwości wystąpienia zagro\enia dla zdrowia lub \ycia pracodawca jest obowiązany:
1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagro\eniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia
im odpowiedniej ochrony;
2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umo\liwiające, w przypadku wystąpienia bezpośrednie-
go zagro\enia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagro\enia w miejsce bezpieczne.
ż 2.
W razie wystąpienia bezpośredniego zagro\enia dla zdrowia lub \ycia pracodawca jest obowiązany:
1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne;
2) do czasu usunięcia zagro\enia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.
9
Art. 2093. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany umo\liwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagro\enia
dla ich zdrowia lub \ycia albo dla zdrowia lub \ycia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia
niebezpieczeństwa nawet bez porozumienia z przeło\onym na miarę ich wiedzy i dostępnych środków
technicznych.
ż 2.
Pracownicy, którzy podjęli działania, o których mowa w ż 1, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych
konsekwencji tych działań, pod warunkiem, \e nie zaniedbali swoich obowiązków.
Art. 210. ż 1.
W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają
bezpośrednie zagro\enie dla zdrowia lub \ycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi
takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy,
zawiadamiając o tym niezwłocznie przeło\onego.
ż 2.
Je\eli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagro\enia, o którym mowa w ż 1, pracownik ma
prawo oddalić się z miejsca zagro\enia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przeło\onego.
ż 21.
Pracownik nie mo\e ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania
się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagro\enia w przypadkach, o których mowa w ż 1 i 2.
ż 3.
Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagro\enia w przypadkach,
o których mowa w ż 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
ż 4.
Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przeło\onego, powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie za-
pewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagro\enie dla innych osób.
Art. 215. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne:
1) zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed
urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, pora\eniem prądem elektrycznym, nad-
miernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpie-
cznym działaniem innych czynników środowiska pracy;
2) uwzględniały zasady ergonomii.
10
Art. 216. ż 1.
Pracodawca wyposa\a w odpowiednie zabezpieczenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które
nie spełniają wymagań określonych w art. 215.
ż 2.
W przypadku, gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzale\niona od warunków lokalnych, wyposa\enie
maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia nale\y do obowiązków
pracodawcy.
Art. 225. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje mo\liwość wystąpienia szczegól-
nego zagro\enia dla zdrowia lub \ycia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu
zapewnienia asekuracji.
ż 2.
Wykaz prac, o których mowa w ż 1, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedsta-
wicielami, uwzględniając przepisy wydane na podstawie art. 23715.
Art. 233.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz
dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej.
Art. 304. ż 1.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa
w art. 207 ż 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie ni\ stosunek pracy w zakładzie
pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a tak\e osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub
w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.
ż 2.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie
zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami.
ż 3.
Obowiązki określone w art. 207 ż 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodaw-
cami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:
1) na innej podstawie ni\ stosunek pracy;
2) prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
ż 4.
W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają dostęp osoby nie biorące udziału w procesie pracy,
pracodawca jest obowiązany zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony \ycia i zdrowia tym
osobom.
11
OBOWIZKI OSOBY KIERUJCEJ PRACOWNIKAMI
Art. 212.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed
wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska
pracy;
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposa\enia technicznego, a tak\e o spraw-
ność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
OBOWIZKI PRACOWNIKA
Art. 211.
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem
pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instrukta\u z tego
zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przeło\onych;
3) dbać o nale\yty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
4) stosować środki ochrony zbiorowej, a tak\e u\ywać przydzielonych środków ochrony indy-
widualnej oraz odzie\y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;
5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim
i stosować się do wskazań lekarskich;
6) niezwłocznie zawiadomić przeło\onego o zauwa\onym w zakładzie pracy wypadku albo zagro\eniu
\ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a tak\e inne osoby znajdujące się w rejonie
zagro\enia, o gro\ącym im niebezpieczeństwie;
7) współdziałać z pracodawcą i przeło\onymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Odpowiedzialność za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Odpowiedzialność ta wynika z postanowień Kodeksu pracy.
Art. 108. ż 1.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz przepisów przeciwpo\arowych pracodawca mo\e stosować:
1) karę upomnienia;
2) karę nagany.
12
ż 2.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciw-
po\arowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzezwości lub
spo\ywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca mo\e równie\ stosować karę pienię\ną.
Art. 109. ż 1.
Kara nie mo\e być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku
pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
ż 2.
Kara mo\e być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika.
Art. 110.
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia
obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go
o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych
pracownika.
Art. 112. ż 1.
Je\eli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik mo\e w ciągu 7 dni od dnia
zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje
pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej.
Nie odrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem
sprzeciwu.
ż 2.
Pracownik, który wniósł sprzeciw, mo\e w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego
sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.
Art. 113. ż 1.
Karę uwa\a się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika
po roku nienagannej pracy. Pracodawca mo\e, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pra-
cownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
ż 2.
Przepis ż 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę
albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary.
13
KARY ZA NIEPRZESTRZEGANIE USTALONEGO PORZDKU DYSCYPLINY PRACY
1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpo\arowych, a tak\e przyjętego sposobu potwier-
dzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy pracodawca mo\e
stosować karę upomnienia oraz nagany.
2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp i ppo\, opuszczenie pracy bez usprawie-
dliwienia, stawianie się do pracy w stanie nietrzezwości lub spo\ywanie alkoholu w czasie
pracy pracodawca mo\e stosować karę pienię\ną.
3. Kary nie mo\na stosować po upływie następujących terminów:
" 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego;
" 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
4. Decyzję o nało\eniu kary na pracownika podejmują osoby wymienione w par. 3 Regulaminu.
5. Kara mo\e być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu wyjaśnień pracownika.
6. O nało\eniu kary zawiadamia się pracownika na piśmie.
7. Zgodnie z art. 112 Kodeksu Pracy ukarany pracownik mo\e wnieść do Właściciela sprzeciw w terminie
7 dni od daty otrzymania powiadomienia o ukaraniu.
8. Nie odrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od daty wniesienia jest równoznaczne z jego uwzględnieniem.
9. Odpis pisma o nało\eniu kary na pracownika składa się do akt osobowych pracownika.
10. Pracodawca mo\e odstąpić od kary, je\eli uzna za wystarczające zastosowanie wobec pracownika
innych środków oddziaływania.
11. Karę uwa\a się za niebyłą a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się z akt osobowych pracownika,
po roku nienagannej pracy, licząc od daty zastosowania kary.
12. Mo\liwość uznania kary za niebyłą w terminie krótszym ni\ rok z inicjatywy Pracodawcy lub na
wniosek bezpośredniego przeło\onego uzale\niona jest od osiągnięć w pracy i nienagannego
zachowania się po ukaraniu. Decyzję w tej sprawie podejmuje Pracodawca.
13. Wpływy z kar pienię\nych przeznacza się na poprawę warunków bhp.
5.3 Ochrona pracy kobiet i młodocianych (Kodeks pracy)
Równe traktowanie w zatrudnieniu
Art. 183a. ż 1.
Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków
zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania
polityczne, przynale\ność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a tak\e
bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze
czasu pracy.
ż 2.
Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza nie dyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub
pośrednio, z przyczyn określonych w ż 1.
14
Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
Art. 178. ż 1.
Pracownicy w cią\y nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Pracownicy w cią\y nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać
w systemie czasu pracy.
ż 2.
Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku \ycia nie wolno bez jego zgody
zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, jak równie\ delegować poza stałe miejsce pracy.
Uwaga!
Szczegółowy wykaz prac szczególnie ucią\liwych dla zdrowia kobiet oraz prac zabronionych młodocianym
powinien zawierać załącznik do Regulaminu pracy.
Młodocianym w rozumieniu Kodeksu Pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła
18 lat.
Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.
Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
" Ukończyli co najmniej szkołę podstawową.
" Przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, \e praca danego rodzaju nie zagra\a ich zdrowiu.
Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych mo\e być zatrudniony tylko w celu przygotowania
zawodowego.
Szczególna ochrona zdrowia:
Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym
i kontrolnym w czasie zatrudnienia.
Je\eli lekarz orzeknie, \e dana praca zagra\a zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić
rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej mo\liwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę.
Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie mo\e przekraczać 6 godzin na dobę, w wieku powy\ej
16 lat nie mo\e przekraczać 8 godzin na dobę.
Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nie mniej ni\ 14 godzin.
15
5.4 Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami
Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami (Kodeks pracy)
Art.12.
1. Badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane
na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia, z podstawową
jednostką słu\by medycyny pracy, zwaną dalej zleceniobiorcą . (USTAWA z dnia 17 pazdziernika
2008 r. o zmianie ustawy o słu\bie medycyny pracy Dz.U.2008.220.1416)
Art. 222. ż 1.
W razie zatrudniania pracownika w warunkach nara\enia na działanie substancji, preparatów, czynników lub
procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te sub-
stancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne
dostępne środki ograniczające stopień tego nara\enia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki.
ż 2.
Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub
procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi w wykazie, o którym
mowa w ż 3, a tak\e prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.
Art. 2221. ż 1.
W razie zatrudniania pracownika w warunkach nara\enia na działanie szkodliwych czynników biologicznych
pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące nara\enie, a je\eli jest to niemo\liwe ogranicza-
jące stopień tego nara\enia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
ż 2.
Pracodawca prowadzi rejestr prac nara\ających pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.
Art. 229. ż 1.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy;
2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stano-
wiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki ucią\liwe.
Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy
na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy
o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym
pracodawcą.
16
ż 2.
Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłu\ej ni\
30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu usta-
lenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
ż 3.
Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę mo\liwości w godzinach pracy. Za czas
niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagro-
dzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu nale\ności na pokrycie
kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podró\ach słu\bowych.
ż 4.
Pracodawca nie mo\e dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdza-
jącego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
5.5 Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (Kodeks pracy)
Art. 2373. ż 1.
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji
lub potrzebnych umiejętności, a tak\e dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
ż 2.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie
pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na
tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym
pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
ż 21.
Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
niezbędnym do wykonywania cią\ących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo
powtarzane.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy
ż 1.
Rozporządzenie określa:
1) szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zwanego dalej
szkoleniem ;
2) zakres szkolenia;
3) wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia;
17
4) sposób dokumentowania szkolenia;
5) przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.
ż 2.
1. Pracodawca zapewnia pracownikowi odbycie, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia,
w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykony-
wanej pracy.
2. W razie wykonywania pracy na terenie zakładu pracy pracodawcy przez pracownika innego pracodawcy
pracodawca zapewnia poinformowanie tego pracownika o zagro\eniach dla bezpieczeństwa i zdrowia
podczas pracy na tym terenie. Uzyskanie tych informacji pracownik potwierdza podpisem.
Wa\nym elementem szkolenia bhp jest instrukta\ stanowiskowy.
Instrukta\ stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska
pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
sposobami ochrony przed zagro\eniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego
wykonywania pracy na tych stanowiskach.
ż 11.
1. Instrukta\ stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym
stanowisku:
a) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje nara\enie
na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, ucią\liwych lub niebezpiecznych;
b) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1;
c) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
6 Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instrukta\ stanowiskowy
na ka\dym z tych stanowisk.
7 W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zmian warunków techniczno-
-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy,
wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz
nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń pracownik zatrudniony na tym
stanowisku odbywa instrukta\ stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w
zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instrukta\u stanowiskowego powinny być uzale\nione
od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.
8 Czas trwania instrukta\u stanowiskowego powinien być uzale\niony od przygotowania zawodowego
pracownika, dotychczasowego sta\u pracy oraz rodzaju pracy i zagro\eń występujących na stanowisku
pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
9 Instrukta\ stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami
lub pracodawca, je\eli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są
przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instrukta\u stanowiskowego.
10 Instrukta\ stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy
zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopusz-
czenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
18
ż 12.
1. Odbycie instrukta\u ogólnego oraz instrukta\u stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie
w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.
5.6 Nadzór nad warunkami pracy (Kodeks pracy)
Słu\ba bhp
Art. 23711. ż 1.
Pracodawca zatrudniający więcej ni\ 100 pracowników tworzy słu\bę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną
dalej słu\bą bhp , pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś
pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań słu\by bhp pracownikowi
zatrudnionemu przy innej pracy.
ż 3.
Pracownik słu\by bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie
zadań tej słu\by, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania
zadań i uprawnień słu\by bhp.
ż 4.
Właściwy inspektor pracy mo\e nakazać utworzenie słu\by bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej
słu\by, je\eli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagro\eniami zawodowymi.
Konsultacja
Art. 23711a. ż 1.
Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpie-
czeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące:
1) zmian w organizacji pracy i wyposa\eniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów techno-
logicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, je\eli mogą one stwarzać zagro\enie dla zdrowia
lub \ycia pracowników;
2) oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania
pracowników o tym ryzyku;
3) tworzenia słu\by bhp lub powierzania wykonywania zadań tej słu\by innym osobom oraz wyznaczania
pracowników do udzielania pierwszej pomocy;
4) przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzie\y i obuwia roboczego;
5) szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
ż 2.
Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub
ograniczenia zagro\eń zawodowych.
19
ż 3.
Pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby
odbywały się w godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach
pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia.
ż 4.
Na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli dotyczący spraw zagro\enia zdrowia i \ycia
pracowników inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz stosują środki
prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy.
ż 5.
U pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy konsultacje, mogą być
prowadzone w ramach tej komisji, natomiast uprawnienia, o których mowa w ż 2 i 4, przysługują pracowni-
kom lub ich przedstawicielom wchodzącym w skład komisji.
ż 6.
Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji
z tytułu działalności, o której mowa w ż 1, 2 i 4. Dotyczy to równie\ pracowników lub ich przedstawicieli,
o których mowa w ż 5.
USTAWA z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 1985 r., Nr 54, poz. 276 ze. zm.)
Art. 1.
Tworzy się Państwową Inspekcję Pracy jako organ powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa
pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Art. 2.
Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi. Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy w zakresie
ustalonym ustawą sprawuje Rada Ochrony Pracy.
USTAWA z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575 ze
zm.)
Art. 1.
Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szcze-
gólności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:
1) higieny środowiska;
2) higieny pracy w zakładach pracy;
3) higieny radiacyjnej;
4) higieny procesów nauczania i wychowania;
5) higieny wypoczynku i rekreacji;
6) zdrowotnymi \ywności, \ywienia i przedmiotów u\ytku;
20
7) higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia,
w których są udzielane świadczenia zdrowotne w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym
wpływem szkodliwości i ucią\liwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób
zakaznych i zawodowych.
USTAWA z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo\arowej (Dz. U.z 2002 Nr 147, poz. 1229, tekst
jednolity)
Art. 1.
Ochrona przeciwpo\arowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę \ycia, zdrowia,
mienia lub środowiska przed po\arem, klęską \ywiołową lub innym miejscowym zagro\eniem poprzez:
1) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się po\aru, klęski \ywiołowej lub innego miejscowego
zagro\enia;
2) zapewnienie sił i środków do zwalczania po\aru, klęski \ywiołowej lub innego miejscowego zagro\enia;
3) prowadzenie działań ratowniczych.
USTAWA z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 122, poz.1321 ze zm.)
Art. 1.
Ustawa określa zasady, zakres i formy wykonywania dozoru technicznego oraz jednostki właściwe do jego
wykonywania.
Art. 2.
1. Dozorem technicznym są określone ustawą działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego
funkcjonowania urządzeń technicznych.
USTAWA z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U.Nr.35, opoz.163 ze zm.)
Art. 1.
Społeczna inspekcja pracy jest słu\bą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie
przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych,
określonych w przepisach prawa pracy.
Art. 2.
Społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kiero-
wana przez zakładowe organizacje związkowe.
Uwaga!
W przypadku konieczności wyjaśnień zapisów aktów prawnych dotyczących powy\szego rozdziału lub
w celu zapoznania się z pełnymi tekstami rozporządzeń i ustaw nale\y skontaktować się ze specjalistą bhp,
który udziela konsultacji w wyznaczonych terminach.
21
5.7 Identyfikacja, analiza i ocena zagro\eń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, ucią\liwymi
i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagro\eniami.
Czynniki szkodliwe
W procesie pracy człowiek oddziaływuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko rozumiane
przedmioty pracy (narzędzia, maszyny, oprzyrządowanie i wyposa\enie stanowisk pracy), które - w strefach
swojego naturalnego oddziaływania - stanowią potencjalne zródła niebezpiecznych czynników mecha-
nicznych, mogących powodować zagro\enia, głównie urazami.
Zagro\enie urazami powstaje wówczas, gdy nastąpi kolizyjne zetknięcie człowieka z przedmiotem
pracy, maszyną, narzędziem lub innym wyposa\eniem stanowiska pracy bądz jego otoczenia, będącym
zródłem czynnika niebezpiecznego. Kolizje te mogą prowadzić do bezpośredniego uderzenia, przecięcia,
zmia\d\enia, przebicia itp. urazu ciała człowieka. Urazy mechaniczne ciała człowieka mogą być równie\
następstwem takich zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek z wysokości.
Urazy o charakterze mechanicznym powodują tak\e takie czynniki, jak: gorące lub zimne
powierzchnie oraz \rące substancje.
Czynniki szkodliwe i ucią\liwe dla zdrowia oddziałujące na pracownika przez dłu\szy czas mogą
spowodować obni\enie jego sprawności fizycznej i psychicznej lub zmiany w stanie zdrowia, przyczy-
niając się w efekcie do powstania choroby zawodowej. Mo\na je podzielić na fizyczne (np. hałas, wibracje),
chemiczne, biologiczne i psychofizyczne.
Czynniki mechaniczne
Zagro\enia urazami mogą być powodowane niebezpiecznymi czynnikami mechanicznymi, wystę-
pującymi zarówno podczas normalnego (ustalonego przez projektanta i/lub producenta) funkcjonowania
maszyny lub innego przedmiotu pracy, jak i w sytuacjach powstających na skutek zakłóceń, które powodują
naruszenie normalnych warunków ich funkcjonowania, prowadząc do defektów, uszkodzeń lub awarii
maszyn i często trudnych do przewidzenia następstw. Powoduje to równie\ zwiększenie częstotliwości
interwencji w celu usuwania zakłóceń, co wią\e się z reguły z nara\eniem na ró\norodne czynniki mogące
powodować urazy.
Czynniki mechaniczne powodujące takie następstwa stanowią istotną i specyficzną grupę wśród czynników
mogących występować w procesie pracy. Do tej grupy nale\ą wszelkie czynniki fizyczne, które mogą być
przyczyną urazów lub nawet zgonów, powodowanych mechanicznym działaniem na człowieka maszyn lub
innych przedmiotów pracy, bądz ich części, oraz poślizgnięciem, potknięciem lub upadkiem.
Skutki zdrowotne dla osób nara\onych na działanie czynników mechanicznych, zale\ą przede wszystkim od:
usytuowania strefy oddziaływania danego czynnika w stosunku do strefy pracy człowieka;
energii wzajemnego oddziaływania danego czynnika i człowieka;
energii kinetycznej elementów lub maszyn;
energii potencjalnej części, które mogą się poruszać pod wpływem siły cię\kości, oraz elementów
sprę\ystych lub nad i podciśnienia płynów;
rodzaju, kształtu i gładkości powierzchni elementów (elementy tnące, ostre krawędzie itp.), z którymi
mo\e się stykać człowiek nawet wówczas, gdy się nie poruszają;
22
poło\enia względem siebie elementów mogących przy poruszaniu się tworzyć strefy niebezpieczne,
np. obcinania, wciągania.
Niebezpieczne czynniki mechaniczne mo\na podzielić na następujące grupy:
przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty;
ruchome elementy;
ostre, wystające oraz chropowate elementy;
spadające elementy;
płyny pod ciśnieniem;
śliskie, nierówne powierzchnie;
ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy);
poło\enie stanowiska pracy w odniesieniu do podło\a;
inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, \rące substancje.
Czynniki fizyczne
Do czynników fizycznych zalicza się hałas, wibrację, mikroklimat, promieniowanie optyczne, promienio-
wanie jonizujące, promieniowanie laserowe, pole elektromagnetyczne, pole elektrostatyczne oraz pyły
przemysłowe.
Hałas to pojęcie subiektywne oznaczające niekorzystne działanie dzwięków zło\onych o ró\nej często-
tliwości, pojawiają się dwa rodzaje hałasu, tj. hałas infradzwiękowy i hałas ultradzwiękowy. Hałas jest
najczęstszym w Polsce czynnikiem szkodliwym.
Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, nie mo\e
przekraczać 85 dB.
Rodzaj choroby wywołanej oddziaływaniem pyłu na układ oddechowy zale\y od rodzaju wdychanego pyłu.
Do chorób najczęściej spotykanych nale\ą pylice płuc, które określa się jako nagromadzenie pyłu w płucach
i reakcję tkanki płucnej na jego obecność.
Czynniki chemiczne
Wśród czynników chemicznych nale\y wymienić substancje toksyczne, dra\niące, uczulające, rakotwórcze,
mutagenne i upośledzające funkcje rozrodcze.
Substancje toksyczne występują w środowisku pracy jako związki chemiczne o ró\nej toksyczności,
w zale\ności od stopnia powinowactwa danego związku do tkanek i narządów ustroju oraz od sposobu
działania na organizm.
Substancje dra\niące równie\ są związkami chemicznymi, przewa\nie o gazowej postaci, wywołującymi
podra\nienie błon śluzowych i skóry, np. amoniak, chlorowodór czy tlenki azotowe. Związkami chemicznymi
są te\ substancje uczulające (wywołujące alergię), substancje rakotwórcze i substancje mutagenne
(powodują zmiany w genach, przekazywane na następne pokolenia, np. iperyt lub benzen).
23
Czynniki biologiczne
Czynnikami biologicznymi są mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki)
oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny, jak równie\ mikroorganizmy roślinne i zwierzęce. Mogą one
wywoływać takie choroby jak np. bruceloza, leptospiroza, czy wirusowe zapalenie wątroby.
Mikroklimat
Praca w mikroklimacie gorącym powoduje wzrost temperatury ciała. Organizm uruchamia
mechanizmy obronne. Dochodzi do rozszerzenia obwodowych naczyń krwionośnych i zwiększenia w nich
przepływu krwi. Przemieszczenie krwi do naczyń obwodowych powoduje zmniejszenie przepływu krwi przez
narządy wa\ne dla \ycia oraz zaburzenia w krą\eniu. Podwy\szenie temperatury wewnętrznej ciała
powoduje wzrost wydzielania potu i w jego wyniku odwodnienie organizmu. Z kolei odwodnienie powoduje
zmniejszenie ilości wydzielonego potu ograniczając mo\liwości oddawania tą drogą nadmiaru ciepła.
Wraz z potem organizm traci szereg substancji (głównie chlorki sodu), co ponadto powoduje deficyt soli
w organizmie. Praca w mikroklimacie gorącym mo\e spowodować udar cieplny, wyczerpanie cieplne, kurcze
cieplne i zmiany skórne.
Środowisko zimne powoduje chłodzenie całego ciała. Mo\e ono równie\ prowadzić do oddział-
ływania lokalnego powodując uszkodzenia skóry odsłoniętych części ciała (odmro\enia).
W środowiskach umiarkowanych termicznie, a więc w strefie bliskiej komfortu cieplnego, bilans
cieplny mo\e być łatwo zrównowa\ony, obcią\enie termiczne jest małe i rozwa\a się jedynie ucią\liwości,
jakie mo\e powodować ewentualny dyskomfort lokalny spowodowany przeciągami bądz mo\liwą asymetrią
chłodzenia.
Czynniki psychofizyczne
Czynniki psychofizyczne mo\na podzielić na obcią\enie fizyczne oraz obcią\enie psychonerwowe.
To pierwsze towarzyszy zazwyczaj pracy fizycznej.
Obcią\enie fizyczne dotyczy więc przede wszystkim rąk ze względu na sterowanie i manipulowanie
przedmiotami (maszynami) w czasie pracy oraz nóg z uwagi na konieczność chodzenia, stania lub
przenoszenia cię\arów.
Je\eli chodzi o obcią\enie psychonerwowe, wynika ono głównie ze sposobu i warunków odbierania
informacji, wykonywania czynności oraz warunków podejmowania decyzji.
Mo\e ono powodować przecią\enie psychiki (nadmierna aktywność) oraz jej niedocią\enie, wynikające
z automatyzowania maszyn, urządzeń czy procesów technologicznych.
Ryzyko zawodowe
Podstawą opracowania ryzyka zawodowego na wybranych stanowiskach pracy jest:
Kodeks pracy (Art.226);
Wytyczne PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Ogólne wytyczne
do oceny ryzyka zawodowego;
24
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bhp;
Polskie normy (z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy).
Podstawowymi zródłami informacji, które wykorzystano przy identyfikacji zagro\eń i ocenie ryzyka
zawodowego były:
wizja lokalna na stanowiskach pracy;
wywiad z osobami bezpośrednio zatrudnionymi na badanych stanowiskach;
wyniki pomiarów czynników szkodliwych i ucią\liwych na stanowisku pracy;
dane statystyczne wypadków zebrane ze wszystkich lat funkcjonowania Spółki w Polsce.
PODSTAWE DEFINICJE
Awaria zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów
i urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóznieniem, na terenie organizacji
lub poza jej terenem, powa\nego zagro\enia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: du\a emisja
substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, po\ar, wybuch itp.
Nara\enie ekspozycja podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub ucią\li-
wych związanych z wykonywaniem pracy. Nara\enie jest wyra\anym ilościowo lub jakościowo pojęciem
charakteryzującym zagro\enie na stanowisku pracy.
Ryzyko kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagro\enie
i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.
Ryzyko zawodowe prawdopodobieństwo wystąpienia niepo\ądanych zdarzeń związanych z wykonywaną
pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowo-
tnych w wyniku zagro\eń występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Zagro\enie stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.
Szkodliwy czynnik występujący w procesie pracy czynnik, którego oddziaływanie na pracującego
prowadzi lub mo\e prowadzić do schorzenia.
Środki ochronne środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub
organizacyjne) stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego.
Ocena ryzyka proces analizowania ryzyka i wyznaczenia dopuszczalności ryzyka.
Pomiary czynników (definicje).
Najwy\sze dopuszczalne stę\enie (NDS) średnie wa\one, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu
8-godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres
25
jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwy\sze dopuszczalne natę\enie (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia ustalone jako
wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i tygodniowego,
określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwy\sze dopuszczalne stę\enie chwilowe (NDSCh) wartość średnia, która nie powinna spowodować
ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, je\eli
utrzymuje się w środowisku pracy nie dłu\ej ni\ 30 minut w czasie zmiany roboczej.
Najwy\sze dopuszczalne stę\enie pułapowe(NDSP), które ze względu na zagro\enie zdrowia lub \ycia
pracownika nie mo\e być w środowisku pracy przekroczone w \adnym momencie.
5.8 Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
Definicje i znaczenie systemu zarządzania bezpieczeństwem:
Podejście do systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ma ró\norodne podło\e.
W większości przypadków uwa\a się, \e wprowadzenie tego systemu jest równoznaczne z dostosowaniem
się do wymagań zawartych w określonej normie. Bardzo często jest to uto\samiane tylko i wyłącznie
z opracowaniem wymaganej przez normę dokumentacji. Istota systemu zarządzania bezpieczeństwem
bardzo dobrze została przedstawiona w polskiej normie PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpie-
czeństwem i higieną pracy. Wymagania , którą mo\na skwitować następująco:
skuteczne zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy jest ściśle związane ze strategicznymi
działaniami na rzecz wzrostu konkurencyjności organizacji;
wprowadzenie wymagań normy mo\e być wykorzystane do wykazania stronom zainteresowanym,
\e system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest wdro\ony i utrzymywany;
norma nie ustala bezwzględnych wymagań i kryteriów dotyczących efektów działań w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
System zarządzania bhp stanowi część ogólnego bardzo skomplikowanego systemu zarządzania
przedsiębiorstwem, który obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, zakres odpowiedzialności, zasady
postępowania, procedury oraz procesy i zasoby, które są potrzebne do opracowania, wdra\ania,
realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki bhp, a tym samym do zarządzania ryzykiem zawodowym,
występującym w środowisku pracy w związku z działalnością firmy.
Nale\y wyraznie podkreślić, \e podstawowe zasady postępowania skierowane na zapewnienie
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników są zawarte w licznych przepisach prawnych i to one właśnie
kształtują w znacznym stopniu systemy zarządzania bhp w organizacjach. W celu spełnienia tych wymagań
konieczne jest, między innymi, wdro\enie takich elementów systemu zarządzania bhp jak:
cena ryzyka zawodowego;
identyfikowanie prac szczególnie niebezpiecznych;
szkolenie i informowanie, a tak\e konsultowanie działań w zakresie BHP z pracownikami organizacji;
instrukcje bezpiecznego wykonywania pracy;
26
zapisy dotyczące spraw związanych z bhp;
monitorowanie środowiska pracy.
W przepisach prawnych określono tak\e podstawową odpowiedzialność pracodawcy, kadry kiero-
wniczej oraz pracowników za przestrzeganie przepisów bhp. Z tego punktu widzenia system zarządzania
bhp, w mniejszym lub większym stopniu sformalizowany, powinien funkcjonować w ka\dym przedsię-
biorstwie, w którym są przestrzegane wymagania określone w przepisach.
Polskie przedsiębiorstwa powinny wdra\ać system bhp zgodnie z wymaganiami i wytycznymi zawartymi
w polskich normach serii PN-N-18000 lub wytycznych Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP).
Organizacja stanowisk pracy
Pomieszczenia pracy i ich wyposa\enie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne
warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy nale\y zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne,
odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi
warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia
i ucią\liwościami.
W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być
stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a tak\e łatwe do utrzymania
w czystości.
W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów
z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału nie powodującego iskrzenia
mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych.
Je\eli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub je\eli przy wyko-
nywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz miejscach do stania i siedzenia powinny
znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące.
Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe na obcią\enie u\ytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem
i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości.
Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa
i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu
przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
Na ka\dego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać
co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi
(nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).
Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie mo\e być mniejsza ni\ 3 m w świetle je\eli w pomieszczeniu
nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia.
Do pomieszczeń i stanowisk pracy poło\onych na ró\nych poziomach powinny prowadzić
bezpieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami.
Uwaga!
Pomieszczenia pracy, w których przebywają pracownicy, nie mogą być zamykane w sposób uniemo\li-
wiający wyjście z pomieszczenia. Je\eli istnieją względy wymagające zamykania pomieszczeń w czasie
pracy przed osobami nie upowa\nionymi, nale\y stosować przy drzwiach zamki uniemo\liwiające wejście
z zewnątrz, a jednocześnie umo\liwiające wyjście z pomieszczenia bez u\ycia klucza. W takiej sytuacji
27
nale\y przewidzieć mo\liwość powiadamiania pracowników znajdujących się w takich pomieszczeniach
o niebezpieczeństwie gro\ącym z zewnątrz.
W pomieszczeniach stałej pracy nale\y zapewnić oświetlenie dzienne, chyba \e jest to niemo\liwe
lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego
pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną
w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
Niezale\nie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy nale\y zapewnić oświetlenie elektryczne
o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić
zagro\enia dla \ycia lub zdrowia pracowników, nale\y zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim
natę\eniu, zgodnie z Polską Normą.
Instalacje oświetleniowe w pomieszczeniach, w których znajdują się miejsca pracy, oraz w korytarzach
powinny być dobrane i wykonane tak, aby nie nara\ały pracownika na wypadek powodowany rodzajem
zainstalowanego oświetlenia.
W pomieszczeniach pracy nale\y zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej
pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie ni\szą ni\ 14�C (287 K), chyba
\e względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka
praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie mo\e być ni\sza ni\ 18�C (291 K).
Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed nie kontrolowaną emisją ciepła
w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane ze specyfiką wykonywania czynności
oraz obsługiwania urządzeń.
Praca w biurze powoduje specyficzne reakcje organizmu ludzkiego. Mo\e występować zmęczenie,
przemęczenie organizmu, stres oraz osłabienie sprawności intelektualnej.
Powszechnie przyjęto, i\ praca przy biurku nale\y do lekkich o małym wydatku energetycznym. Ze względu
na pozycję ciała, jaką przyjmuje człowiek w czasie wykonywania czynności, niektóre grupy mięśni są
nadmiernie obcią\one, szybko powstaje zmęczenie, następuje wzrost ciśnienia krwi i częściowe zatrzymanie
niektórych procesów fizjologicznych. Obcią\enie statyczne mięśni i monotypia wykonywanych ruchów
mo\e powodować zmęczenie, które po wypoczynku zanika. Natomiast, gdy narasta zmęczenie, ze
względu na brak okresowego wypoczynku, mo\e nastąpić zjawisko przemęczenia organizmu.
Podczas pracy z komputerem pracownik mo\e być nara\ony na ró\ne czynniki szkodliwe i ucią\liwe.
Czynniki szkodliwe:
pole elektrostatyczne rzędu do 100 V/m w odległości około 50 cm od ekranu, wywołane wysokim
potencjałem dodatnim monitora ekranowego;
promieniowanie elektromagnetyczne indukowane przez prądy i napięcia o ró\nych pasmach często-
tliwości, szczególnie małych (ELF) i bardzo małych (VLF) częstotliwości;
promieniowanie jonizacyjne;
promieniowanie ultrafioletowe.
Powy\sze czynniki szkodliwe występują w monitorach wyposa\onych w tradycyjne kineskopy nie wystę-
pują natomiast w monitorach ciekłokrystalicznych (LCD) i plazmowych stosowanych w komputerach typu
28
laptop i notebook. Postęp w zakresie rozwiązań technicznych mających na celu ograniczenie tych czynników
spowodował, \e praktycznie zostały one wyeliminowane. Zmierzone promieniowanie emitowane przez
ekrany monitorowe wykazało, \e są one o wiele mniejsze od wartości uznanych za bezpieczne.
Czynniki ucią\liwe:
niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy;
migotanie obrazu na ekranie;
brak ostrości i rozmycie kolorów;
wymuszona pozycja przy pracy;
hałas;
nieprawidłowe rozmieszczenie stanowisk komputerowych względem siebie;
niewłaściwy mikroklimat;
nie ergonomiczne stanowisko pracy (pulpit, siedzisko);
stres psychologiczny.
W związku z powy\szym niezwykle istotne jest uwzględnienie w czasie projektowania stanowiska pracy
podstawowych zasad ergonomii. Nieuwzględnienie tych zasad mo\e spowodować pojawienie się dolegli-
wości zdrowotnych, a tak\e z ekonomicznego punktu widzenia obni\enie wydajności pracy. Biorąc to
pod uwagę poni\ej podano podstawowe wymagania dotyczące stanowiska pracy z komputerami.
Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy
Planowane stanowisko pracy wyposa\one w monitor ekranowy powinno uwzględniać:
" liczbę i rozmiary zakupionego sprzętu;
" charakter pracy (ciągła, dorywcza, wprowadzanie danych, edycja tekstu itp.);
" ustawienie stanowiska względem oświetlenia:
ekran monitora powinien być ustawiony poprzecznie względem okien, w odległości około 1 m od
nich,
olśnienie bezpośrednie od opraw, okien przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych
płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora powinno zostać ograni-
czone w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie \aluzji
lub zasłon w oknach.
UWAGA: Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego pod warunkiem, \e będą to oprawy
nie powodujące olśnienia.
" dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych
ręcznie w zasięgu kończyn górnych;
" takie usytuowanie stanowiska w pomieszczeniu, aby zapewnić pracownikowi swobodny dostęp do
niego. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracow-
nikiem i tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m;
" urządzenia pomocnicze:
29
jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy nale\y wyposa\yć
w uchwyt na dokument posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości
od pracownika,
uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem między ekranem monitora,
a klawiaturą lub w innym miejscu w pozycji minimalizującej ucią\liwe ruchy głowy i oczu.
Siedzisko
Krzesło stanowiące wyposa\enie stanowiska pracy powinno posiadać:
dostateczną stabilność, przez wyposa\enie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami
jezdnymi;
wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów;
regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi;
regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5� do przodu i 30� do tyłu,
wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednio do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka
udowego kończyn dolnych;
mo\liwość obrotu wokół osi pionowej o 360�;
podłokietniki.
Mechanizm regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste
w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację mo\na było wykonywać w pozycji siedzącej.
M
5�
O
15�
PR
S
P
Dopasowanie stanowiska pracy przy komputerze elementy regulowane
Na \yczenie pracownika, a tak\e gdy wysokość krzesła uniemo\liwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe
ustawienie stóp na podłodze stanowisko pracy nale\y wyposa\yć w podnó\ek. Podnó\ek powinien mieć
kąt pochylenia w zakresie 0�-15�, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających
30
z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnó\ka nie powinna być śliska, a sam podnó\ek
nie powinien przesuwać się po podłodze podczas u\ywania.
5.9 Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
Art. 3.
1. Za wypadek przy pracy uwa\a się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące
uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń
przeło\onych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet
bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą praco-
dawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
2. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje
się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podró\y słu\bowej w okolicznościach innych ni\ określone w ust. 1, chyba \e wypadek
spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań;
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za śmiertelny wypadek przy pracy uwa\a się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie
nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za cię\ki wypadek przy pracy uwa\a się wypadek, w wyniku którego nastąpiło cię\kie uszkodzenie ciała,
takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia,
naruszające podstawowe funkcje organizmu, a tak\e choroba nieuleczalna lub zagra\ająca \yciu, trwała
choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpe-
cenie lub zniekształcenie ciała.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uwa\a się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy
co najmniej dwie osoby.
Ponadto pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy. Koszty związane z usta-
laniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje
się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podró\y słu\bowej w okolicznościach innych ni\ określone w ust.1 (podczas lub w związku
z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przeło\onych), chyba \e wypadek
31
spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań;
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Ka\dy pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, powinien wiedzieć, \e nie otrzyma z ZUS
świadczeń wypadkowych, gdy:
" wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione przez pracodawcę naruszenie przez niego przepisów
dotyczących ochrony \ycia i zdrowia, spowodowane umyślnie lub wskutek ra\ącego niedbalstwa;
" będąc w stanie nietrzezwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych
w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku przy pracy.
Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uwa\a się nagłe zdarzenie wywołane, przyczyną zewnętrzną,
które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł
ubezpieczenia rentowego, je\eli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednak\e uwa\a się,
\e wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo \e droga została przerwana, je\eli przerwa była
\yciowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a tak\e wówczas, gdy droga, nie będąc
drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
Za drogę do pracy lub z pracy uwa\a się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu równie\ drogę
do miejsca lub z miejsca:
1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
3) zwykłego spo\ywania posiłków;
4) odbywania nauki lub studiów.
Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:
1) oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności
zdarzenia;
2) informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub
udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy;
3) ustaleń sporządzającego kartę.
Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku w drodze
do pracy lub z pracy.
Choroby zawodowe
Za chorobę zawodową uwa\a się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, je\eli
w wyniku oceny warunków pracy mo\na stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem,
\e została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku
pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych nara\eniem zawodowym .
32
Dz. U. 2009 r. Nr 105, poz. 869
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych.
ż 3.
1. Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:
1) właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu;
2) właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy;
których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez
pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca
nara\enia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.
2. Zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się niezwłocznie na formularzu określonym w przepisach
wydanych na podstawie art. 237 ż 4 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,
a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, \e choroba zawodowa była
przyczyną śmierci pracownika - dodatkowo w formie telefonicznej.
ż 4.
1. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby
zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika,
którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej
albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej, o której mowa w ż 5 ust. 2.
2. Skierowania do jednostki orzeczniczej, o której mowa w ż 5 ust. 2, nie stosuje się, je\eli zgłoszenie
podejrzenia choroby zawodowej zostało dokonane przez lekarza tej jednostki.
3. Lekarz, o którym mowa w art. 235 ż 21 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, albo właściwy
państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje skierowanie do jednostki orzeczniczej na formularzu
określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 237 ż 4 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy.
6.0 Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kształtowanie
bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy.
Instrukta\ stanowiskowy
Etap 1 wstępny.
Instrukta\ stanowiskowy powinien zaczynać się od wstępnej rozmowy z pracownikiem, która
umo\liwia prowadzącemu instrukta\ zorientowanie się, co do poziomu wiadomości ogólnych i umiejętności
zawodowych pracownika.
Nale\y równie\ pytać:
" o przebieg dotychczasowej pracy, zdobyte w niej osiągnięcia i pora\ki oraz o stosunek do pracy w ogóle
i do wykonywanego zawodu;
" zainteresowania;
" o szkołę, jej profil i wa\ne dla pracy wiadomości.
33
W tej fazie szkolenia prowadzący instrukta\ przekazuje informacje o:
" organizacji spółki, ogólnych warunkach pracy;
" stanowisku pracy (warunków na stanowisku pracy, wyposa\enia, odzie\y ochronnej, metod pracy).
Dalsze informacje dotyczą zespołu pracowniczego, czasu pracy, przerw w pracy, warunków.
Etap II pokaz i objaśnienie całego procesu pracy
Prawidłowo prowadzony pokaz realizowany jest w pięciu kolejnych stadiach:
1) prowadzący pokazuje cały układ czynności w normalnym tempie. W trakcie pokazu w całości przed-
tawia tak\e, wraz z objaśnieniami, cały proces pracy. Jeśli dla pracownika jest on skomplikowany, dzieli
się go na poszczególne fazy i dokładnie wyjaśnia;
2) prowadzący stosuje pokaz częściowy elementowy, który wynika z analizy układu czynności;
Powtarzalny pokaz fragmentu pracy staje się zródłem:
nabycia określonej umiejętności;
uzyskania wiadomości o charakterze wykonywanych czynności, sposobie ich wykonywania;
dokonywania spostrze\eń o stopniu trudności i niebezpieczeństwie tkwiącym w pracy.
Pokaz powinien przebiegać według następującego porządku:
pokazanie i określenie wszystkich elementów potrzebnych do wykonania danej operacji;
pokazanie sposobu przeprowadzenia operacji;
pokazanie sposobu posługiwania się urządzeniami, narzędziami itp.
3) prowadzący zwraca uwagę na węzłowe ogniwa, mające du\e znaczenie dla prawidłowego wykonania
czynności. Te węzłowe ogniwa prowadzący demonstruje w zwolnionym tempie, aby umo\liwić zaob-
serwowania na czym polega trudność;
4) po pokazie całościowym i fragmentarycznym w celu lepszego utrwalenia przez uczestników szkolenia,
prowadzący ponownie pokazuje cały układ czynności. Pierwszy raz w tempie zwolnionym. Po raz drugi
i ewentualnie trzeci, cały układ jest pokazywany w tempie rzeczywistym;
5) prowadzący sprawdza efekt pokazu poprzez polecenie uczestnikom powtórzenia demonstrowanych
czynności. Prawidłowe wykonanie ich przez szkolonego stanowi zakończenie pokazu.
Jeśli uczestnik szkolenia popełnia błędy, analizujemy prawidłowe wykonanie. Powtarzanie czynności
trwa do czasu osiągnięcia prawidłowego powtórzenia.
Etap III Próbne wykonanie zadania przez szkolonego pod kontrolą instruktora
Najbardziej skuteczna metodą próbnego wykonania pracy pod nadzorem instruktora jest zachowanie
kolejności wykonywania poni\szych faz:
1) wstępna, samodzielna próba wykonania pracy, wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych frag-
mentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonywania poszczególnych czynności;
2) wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym objaśnieniem sposobu wykonania tych
czynności;
34
3) wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jej uzasadnieniem;
4) ogólny, ponowny pokaz pracy całościowy wraz ze stopniowym przyspieszeniem tempa wykonywanych
czynności (od powolnego do rzeczywistego).
Etap IV Samodzielna praca pod nadzorem instruktora
Je\eli szkolony pracownik poczynił wystarczające postępy i potrafi ju\ pod nadzorem zadawalająco
wykonywać nową czynność, to nale\y powierzyć mu samodzielną pracę do wykonania.
Instruktor nie powinien w \adnym wypadku stać obok szkolonego i cały czas obserwować jego
pracy. Powinien ograniczyć interwencje do najbardziej niezbędnych.
Taktowne i przyjazne odnoszenie się do szkolonego stanowi podstawową zasadę postępowania
w trakcie szkolenia. Trzeba jednak pamiętać, \e uczący się musi mieć mo\liwość zwrócenia się do instruk-
tora z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.
Etap V Omówienie i ocena przebiegu szkolenia
Szkolenie pracowników zakłada pełną aktywizację jego uczestników w poznaniu zasad bezpiecznej
pracy i nabywaniu umiejętności usprawnienia stanowiska pracy przez dokonywanie prób działań zmniejsza-
jących ucią\liwość pracy.
Celowi temu mają słu\yć ró\norodne metody organizowania szkolenia, ale przede wszystkim sprawdzanie
wiedzy i umiejętności.
6.1 ZASADY POSTPOWANIA W SYTUACJI ZAGROśEC
1. Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo\arowej, ka\dy, kto zauwa\ył
po\ar, lub inne miejscowe zagro\enie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się
w strefie zagro\enia oraz jednostkę ochrony przeciwpo\arowej, policję, wójta albo sołtysa.
nale\y ostrzec osoby znajdujące się w obrębie zagro\enia o istniejącym niebezpieczeństwie;
w razie konieczności wyłączyć zasilanie budynku w energię elektryczną decyzje podejmuje kierownik zmiany
lub przeło\ony;
zaalarmować stra\ po\arną (tel. 998 lub 112) i przystąpić do gaszenia przy u\yciu podręcznego sprzętu
gaśniczego;
powiadomić o po\arze, wybuchu (zagro\eniu) swoich przeło\onych;
w razie potrzeby podjąć decyzję o ewakuacji osób kierownik zmiany.
2. Alarmując stra\ po\arną nale\y podać:
adres, nazwę obiektu, w którym powstał po\ar;
gdzie ma miejsce po\ar (dach, piwnica, piętro);
czy występuje zagro\enie dla ludzi;
imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego przekazywana jest informacja o po\arze.
Po podaniu w/w danych nale\y zaczekać na ewentualne pytania, po potwierdzeniu przyjęcia
zgłoszenia zaczekać chwilę przy telefonie, gdy\ dy\urny mo\e oddzwonić sprawdzając prawdziwość
zgłoszenia.
35
3. Do czasu przybycia stra\y po\arnej kierownictwo działań powinien przejąć pracownik najstarszy funkcją
lub pracownik najbardziej opanowany, energiczny przejawiający inicjatywę. Po przybyciu stra\y po\arnej
dowódca akcji ma prawo \ądać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, podmiotów gospodarczych
i osób fizycznych.
Kierujący działaniami ratowniczymi mo\e:
zarządzić ewakuację ludzi i mienia;
wstrzymać ruch drogowy oraz wprowadzić zakaz przebywania osób trzecich w rejonie działania
ratowniczego;
przejąć w u\ytkowanie na czas niezbędny dla prowadzenia działania ratowniczego nieruchomości
i ruchomości, środki transportu, sprzęt, ujęcia wody, inne środki gaśnicze, a tak\e przedmioty
i urządzenia przydatne w działaniu ratowniczym.
Kierujący działaniem ratowniczym mo\e odstąpić w trakcie działania ratowniczego od zasad działania
uznanych powszechnie za bezpieczne.
4. Prowadząc działania gaśnicze przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego nale\y pamiętać, aby:
zbli\yć się do po\aru zgodnie z kierunkiem wiatru (wiatr w plecy);
uruchomić gaśnicę zgodnie z instrukcją (w zale\ności od typu gaśnicy wyjąć zabezpieczenie,
uruchomić poprzez zbicie zbijaka, naciśnięcie dzwigni lub odkręcenie zaworu);
skierować strumień środka gaśniczego na zródło ognia:
" w przypadku płonących poziomych powierzchni kierować strumień gaśniczy na powierzchnię
płonącą zaczynając od najbli\szego brzegu strumień kierować prawie równolegle
do powierzchni płonącej,
" płonące spadające z góry na dół krople lub cieknącą ciecz palną gasić kierując strumień
gaśniczy od góry do dołu,
" powierzchnie pionowe gasić od dołu do góry,
36
Nale\y pamiętać o wyłączeniu energii elektrycznej jeśli gasimy wodą lub pianą
i zapewnić sobie, w przypadku niepowodzenia podjętych działań, drogę odwrotu.
" w przypadku konieczności gaszenia po\aru większą liczbą gaśnic, nale\y zastosować je
"
"
"
jednocześnie,
po ugaszeniu dopilnować, aby nie doszło do wtórnego zapłonu;
gaśnice po ich u\yciu skierować do warsztatu.
Ewakuacja
Celem ewakuacji ludzi jest zapewnienie osobom szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy
zagro\onej lub objętej po\arem. Do celów ewakuacji ludzi słu\ą korytarze poziome drogi ewakuacji
i klatki schodowe pionowe drogi ewakuacyjne, z których istnieje mo\liwość bezpośredniego wyjścia na
zewnątrz. Drogi i wyjścia ewakuacyjne oznakowane muszą być po\arniczymi tablicami informacyjnymi
zgodnie z PN - 92/N - 01256/02. Znaki Bezpieczeństwa Ewakuacja .
Ewakuacją ludzi z części lub z całego obiektu zarządza kierujący akcją ratowniczo gaśniczą. W przypadku
zaistnienia po\aru lub innego zagro\enia budynku lub jego części, osoby nie biorące udziału w akcji
ratowniczej powinny opuścić strefę zagro\enia. Osoby opuszczające strefę zagro\enia kierują się
do najbli\szego wyjścia słu\ącego celom ewakuacji zgodnie z oznakowaniem.
W czasie prowadzenia ewakuacji zabronione jest:
" dokonywanie jakichkolwiek czynności mogących wywołać panikę;
" przechodzenie w kierunku przeciwnym do kierunku ewakuacji;
" zatrzymywanie się lub tamowanie ruchu w inny sposób.
Osoby ewakuowane muszą podporządkować się poleceniom ratowników to jest osobom prowadzącym
ewakuację: stra\acy, pracownikom słu\by zabezpieczenia obiektu. Poza ewakuacją ludzi niejednokrotnie
zachodzi konieczność ewakuacji mienia. Celem ewakuacji mienia jest zabezpieczenie cennych przedmiotów
oraz wa\nych dokumentów przed zniszczeniem lub uszkodzeniem w przypadku po\aru lub innego
zagro\enia. Ewakuowane przedmioty i dokumenty nale\y umieszczać, aby nie były nara\one na zniszczenie
lub uszkodzenie. Działania ewakuacyjne muszą być prowadzone w sposób skoordynowany, nie powodujący
utrudnień w innych działaniach. Kierujący działaniami powinien wstępnie określić pomieszczenia, z których
nale\y wynieść mienie.
37
Do pomieszczeń, z których nale\y ewakuować mienie w pierwszej kolejności, jeśli istnieje taka
mo\liwość bez nara\enia \ycia i zdrowia zalicza się:
" pomieszczenia bezpośrednio zagro\one po\arem, w których jest zródło ognia;
" pomieszczenia sąsiednie (w pionie i w poziomie) mo\liwość rozprzestrzeniania się po\aru lub
uszkodzenia przez działanie wysokiej temperatury i gazów popo\arowych (dymu);
" pomieszczenia pod palącym się pomieszczeniem nara\one na mo\liwość zalania w czasie akcji
gaśniczej.
6.2 Pierwsza pomoc przedlekarska
Wyposa\enie apteczek (nale\y uwzględnić z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę nad
pracownikami)
1. Przylepiec, słu\ący do przytwierdzania opatrunków. Przylepca nie nale\y stosować bezpośrednio na
rany.
2. Przylepiec z opatrunkiem ró\ne rozmiary. Stosowany jest przy drobnych skaleczeniach.
3. Sterylne opatrunki (gazy małe, średnie i du\e). Słu\ą do bezpośredniego nakładania na otwartą ranę.
Nie nale\y palcami dotykać powierzchni, która ma być bezpośrednio przyło\ona na ranę.
4. Banda\e, słu\ą, do przytwierdzania opatrunków.
5. Chustka trójkątna, słu\y do robienia temblaków. Małe chustki trójkątne stosuje się równie\ do opatry-
wania dłoni i stóp.
6. Woda utleniona (2-3% roztwór), do obmywania okolicy rany.
7. Środek na oparzenia (w apteczkach zlokalizowanych w miejscach, gdzie istnieje ryzyko oparzenia
np. wtryskarki.
8. No\yczki
9. Rękawice lateksowe (kilka par) do u\ywania przez ratownika przy udziale pomocy, gdy istnieje
niebezpieczeństwo kontaktu z płynami ustrojowymi poszkodowanego.
10. Kieszonkowa maska do sztucznego oddychania metodą usta-usta.
11. Koc ratunkowy słu\y do okrycia poszkodowanego.
Leki wydawane z przepisu lekarza, w \adnym wypadku nie mogą być u\ywane przez ratownika przy
udzielaniu pomocy poszkodowanym w wypadku.
Udzielanie pierwszej pomocy w wybranych sytuacjach
Typ zdarzenia Objawy Co mo\na zrobić
Omdlenia Krótkotrwała utrata Poło\yć poszkodowanego na wznak, unieść kończyny dolne
przytomności, uczucie w celu zwiększenia dopływu krwi do mózgu. Je\eli warunki
słabości, zawroty głowy, nie pozwalają na zastosowanie takiego uło\enia, chorego
szum w uszach, bladość. nale\y posadzić i pochylić jego głowę tak, aby znalazła się
poni\ej poziomu serca.
38
Krwotok Nagła utrata du\ej ilości Bezwzględnie nale\y u\ywać jednorazowych rękawiczek.
(wewnętrzny lub krwi, lęk, osłabienie, Krwotok zewnętrzny poło\yć poszkodowanego, podnieść
zewnętrzny) bladość, wilgotność skóry, krwawiąca kończynę nad poziom serca, zastosować
przyśpieszenie akcji serca, bezpośredni ucisk palcami na krwawiącą ranę, zastosować
tętno słabo wyczuwalne, opatrunek uciskowy, przy gwałtownym krwawieniu nale\y
przyśpieszony oddech, zastosować opaskę uciskową (np. gumowa, banda\).
obni\enie temperatury Krwotok wewnętrzny mo\liwość jego tamowania jest
ciała, zaburzenie ograniczona zmniejszanie krwawienia poprzez miejscowe
świadomości. ochładzanie.
Skręcenia, Ostry ból w momencie Dorazne unieruchomienie chorej kończyny w pozycji
zwichnięcia urazu, obrzęk i zsinienie powypadkowej, w szpitalu wykonuje się nastawienia w
stawu okolicy urazu, ograniczone znieczuleniu i zakłada się opatrunek unieruchamiający staw.
mo\liwości ruchowe
Złamania Ból przy urazie, Nie nale\y poruszać kończyną i korygować nieprawidłowego
niemo\ność poruszenia jej uło\enia. W przypadku otwartego złamania ranę nale\y
chorą kończyną, zabezpieczyć jałowym opatrunkiem, prowizorycznie
zniekształcenie zarysów unieruchomić kończynę wraz z sąsiadującymi stawami,
kończyny, krwiak, siniak, uszkodzoną kończynę uło\yć powy\ej poziomu serca.
obrzęk.
Oparzenia Rozległość i głębokość Najwa\niejsze jest jak najszybsze schładzanie miejsca
oparzenia zale\y od oparzenia przez okres 15-30 minut. Usunięcie
wysokości temperatury poszkodowanego z zasięgu płomieni, zgaszenie płonącego
i czasu jej działania na ubrania, po ugaszeniu płomieni owinąć poszkodowanego
tkanki. w koc gaśniczy, zdjąć z ofiary ubrania, tak aby nie przywarło
do poparzonej powierzchni.
Nadmierne Uczucie zimna, dreszcze, Jak najszybciej wyprowadzić poszkodowanego z wody,
oziębienie gęsia skórka, zsinienie wysuszyć dobrze ciało, ciepło okryć i ogrzać. W innej sytuacji
organizmu skóry, zaburzenia nie zdejmować ubrania, przyjąć embrionalną lub kuczną
świadomości, halucynacje, pozycję ciała.
senność.
Pora\enie Oparzenie, martwica, Odłączyć zródło prądu, sprawdzić u poszkodowanego stan
prądem zwęglenie, zaburzenia ze przytomności, czynności serca i oddychania, uło\enie go na
39
elektrycznym strony układu: krą\enia, płaskiej powierzchni, schłodzenie poparzonych miejsc,
oddechowego i nerwowego zabezpieczenie ofiary przed utratą ciepła.
Odmro\enia Drętwienie odmro\onej Przeniesienie poszkodowanego do ciepłego pomieszczenia,
części ciała, niebolesność zdjęcie zamarzniętego ubrania i obuwia, stopniowe
i bladość odmro\onej ocieplanie całego organizmu, stopniowe ogrzewanie
części. odmro\onego miejsca (kąpiel, okłady), ale nie przegrzewać.
Pogryzienia Wyrazne ślady zębów, Ranę przemywać pod bie\ącą, gorąca wodą z dodatkiem
przez zwierzęta zasinienie okolicy mydła przez 10-15 minut.
ugryzienia, obrzęk, krwiaki.
Ukąszenie przez W miejscu ukąszenia Miejsce ukąszenia dokładnie polewać bie\ącą wodą
\mije pojawia się piekący ból, z dodatkiem mydła przez 10-15 minut, albo, jak podają inne
obrzęk, zasinienie zródła, naciąć pionowo skórę i delikatnie wyciskać krew,
postępujące wzdłu\ zało\yć opaskę uciskowa ponad miejscem ugryzienia (nie
kończyn, po pewnym robić tego, je\eli od chwili ukąszenia upłynęło więcej ni\ 30
czasie pojawiają się min)
nudności i wymioty,
biegunka i przyśpieszone
tętno lub słabo
wyczuwalne.
U\ądlenie Skóra w miejscu u\ądlenia Aby zmniejszyć ból, mo\na stosować okłady z lodem, roztwór
przez pszczołę jest zaczerwieniona, amoniaku. Osoby uczulone na jad pszczeli muszą jak
lub osę swędzi, mo\e wystąpić ból najszybciej trafić do szpitala.
i obrzęk.
6.3 Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy
Wypadki
" wy\sze składki na ubezpieczenie wypadkowe;
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie ró\nicowania
stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych w zale\ności od zagro\eń zawodowych i ich skutków reguluje wysokość składki
wypadkowej od ka\dego zatrudnionego w zale\ności od ilości wypadków. Istotny wpływ na wysokość
składki ma tak\e ilość osób zatrudniona w warunkach zagro\enia.
" zwiększona absencja chorobowa;
" uszkodzony sprzęt, urządzenia, maszyny itp.;
40
" ponoszenie przez pracodawcę kosztów dochodzeń wypadkowych:
oderwanie od pracy członka zespołu powypadkowego,
oderwanie od pracy świadków wypadków,
w niektórych przypadkach dojazd zespołu do poszkodowanego,
koszt dodatkowych badań lekarskich, przeprowadzanych ekspertyz itp.,
" procesy sądowe wytaczane przez pracowników zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego o zadość-
uczynienie;
" odszkodowania za przedmioty utracone podczas wypadku przy pracy.
Inne skutki ekonomiczne
Zgodnie z Ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Art. 36.
1. Inspektor pracy mo\e wystąpić do jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na siedzibę
płatnika składek z wnioskiem o podwy\szenie płatnikowi składek, u którego w czasie dwóch kolejnych
kontroli stwierdzono ra\ące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, o 100% stopy
procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbli\szy rok składkowy.
Sankcje karne (kary przewidziane Kodeksem Wykroczeń, Kodeksem Karnym), niewłaściwe warunki pracy,
nieuwzględnianie warunków ergonomii w znacznym stopniu obni\ają wydajność pracy na wszystkich
stanowiskach.
6.4 Problemy ochrony przeciwpo\arowej i ochrony środowiska naturalnego
Zjawisko po\aru i wybuchu
1. Palenie jest to proces fizyko-chemiczny, polegający na intensywnej reakcji egzotermicznej łączenia się
materiału palnego z tlenem, znajdującym się w powietrzu. Procesowi temu towarzyszą:
wzrost temperatury;
wydzielanie ciepła;
świecenie w postaci \aru lub płomienia;
dym wydzielanie gazów.
2. Czynniki niezbędne do wywołania zjawiska palenia:
tlen;
materiał palny;
ciepło.
3. Po\ar jest to niekontrolowany w czasie i przestrzeni proces wydzielania ciepła połączony z przeno-
szeniem masy. Proces palenia definiujemy więc jako po\ar, gdy zachodzą okoliczności:
przebiega on w warunkach niekontrolowanych;
niszczy wartości materialne nieprzeznaczone do zniszczenia w danym czasie i w taki sposób;
jego likwidacja wymaga zastosowania środków gaśniczych.
4. Gwałtowne utlenianie błyskawiczne spalanie ciała palnego w całej swojej masie nazywamy wybuchem.
Dolna granica wybuchowości wyznacza najni\sze stę\enie palnego związku w mieszaninie z powie-
trzem lub innym gazem utleniającym umo\liwiające gwałtowne spalanie. Górna granica wybuchowości
41
to najwy\sze stę\enie, przy którym zapłon mieszaniny pod wpływem czynnika inicjującego jest jeszcze
mo\liwy, powy\ej tej granicy stę\enie substancji palnej jest zbyt du\e w stosunku do ilości tlenu do za-
istnienia reakcji wybuchowej. Substancja wybuchowa niebezpieczna granica dolna wybuchowości 10%
i poni\ej. Przykłady: butan 1,5-8,5%, gaz ziemny 4,3-15%, benzyna samochodowa 0,76-7,6%.
5. Po\ar mo\e rozprzestrzeniać się trzema drogami:
przez przenoszenie;
przez przewodzenie;
przez promieniowanie.
Przenoszenie to przemieszczanie się energii cieplnej za pośrednictwem cząsteczek powietrza i zawar-
tych w nim składników (iskry, ognie lotne).
Przewodzenie jest to przemieszczanie się energii cieplnej polegającej na postępującym stopniowo
nagrzewaniu się kolejnych części materiałów, równie\ niepalnych znajdujących się w strefie po\aru.
Promieniowanie jest to przemieszczanie się energii cieplnej bez \adnego pośrednictwa na sąsiednie
materiały i przedmioty. Po nagrzaniu do odpowiedniej temperatury zapalają się one same. Odległości
zale\ne są od potencjału cieplnego i podatności przedmiotów na zapalenie.
Grupy po\arów i środki gaśnicze
1. W zale\ności od płonącego materiału, jego stanu skupienia i sposobu spalania po\ary podzielono
na grupy od A do D:
Grupa A Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko \arzenia
(np. drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne).
Grupa B Ciecze palne i substancje stałe topiące się wskutek wytworzonego podczas po\aru ciepła
(np. benzyna, nafta, pak, parafina, naftalen).
Grupa C Gazy (np. metan. acetylen, propan-butan).
Grupa D Metale (np. magnez, sód, uran, potas).
2. Środki gaśnicze:
a) woda stanowi podstawowy środek gaśniczy, charakteryzuje się dobrymi właściwościami
chłodzenia wylana na palące się ciało pobiera du\e ilości ciepła i sama ogrzewając się oziębia je
do temperatury uniemo\liwiającej dalsze palenie. Para wodna ma działanie tłumiące. Silny strumień
wody mechanicznie zbija płomienie porywając wolne rodniki. Wodą gasimy po\ary grupy A. Wodą
nie wolno gasić urządzeń pod napięciem elektrycznym, ciał reagujących z wodą (np. sód, potas,
karbid, wapno palone), cieczy palnych takich jak benzyna, nafta, oleje, tłuszczów (woda opada
na dno zbiornika powodując gromadzenie pary wodnej i wzrost ciśnienia co prowadzi do wyrzutów
cieczy na zewnątrz zbiornika;
b) piana gaśnicza ze względu na sposób wytworzenia dzieli się na pianę chemiczną i pianę mecha-
niczną. Działanie gaśnicze piany to odcięcie dostępu tlenu do zródła ognia (działanie tłumiące).
Jest złym przewodnikiem ciepła i mo\e być wykorzystywana jako zabezpieczenie materiałów
zagro\onych po\arem. Pianą gasimy po\ary grupy A i B. Nie wolno gasić pianą urządzeń pod
napięciem elektrycznym jak równie\ materiałów reagujących z wodą;
c) dwutlenek węgla CO2 jest to związek chemiczny tlenu z węglem produkt całkowitego spalenia
węgla, a więc środek niepalny. Dwutlenek węgla jest cię\szy od powietrza, obni\a stę\enie tlenu
w otaczającej ogień atmosferze (działanie tłumiące). Dwutlenek węgla po gwałtownym rozprę\eniu
42
do ciśnienia atmosferycznego zestala się w masę podobną do śniegu i bardzo silnie oziębia się
do ok. -78,5�C. Dwutlenkiem węgla mo\na gasić po\ary grupy B i C. Nie wolno gasić węgla
kamiennego, siarki, metali lekkich, wodoru, wodorków metali i materiałów w sąsiedztwie związków
cyjanków, palących się ludzi;
d) proszki gaśnicze mają wysokie zdolności antykatalityczne (inhibicyjne). Wielkość cząsteczek
proszku 10 do 40 mikronów. Proszkiem gasimy po\ary grupy AB i C w przypadku proszków
fosforanowych i AB w przypadku proszków węglanowych. Pod wpływem wysokiej temperatury
proszek wytwarza szklistą jednolitą warstewkę na powierzchni gaszonego materiału odcinającą
dopływ tlenu;
e) halony to organiczne związki chemiczne zawierające w swej cząsteczce atomy chlorowców.
Halonami gasimy po\ary grupy B i C. Halony na skutek niskiej temperatury wrzenia oraz małego
ciepła właściwego w zetknięciu z płonącymi ciałami natychmiast parują otaczając palący się materiał
cię\kimi parami (pary od 2,5 do 9 razy cię\sze od powietrza) izolując go od dostępu tlenu. środki
nie są produkowane w Polsce z uwagi na ochronę warstwy ozonowej Ziemi.
Sprzęt gaśniczy
1. Przez podręczny sprzęt gaśniczy nale\y rozumieć urządzenia, przy których pomocy mo\na przystąpić
do natychmiastowej akcji gaszenia po\aru. Są to m.in. hydronetki, gaśnice, koce gaśnicze.
Gaśnice są to przenośne urządzenia, których masa całkowita nie powinna przekraczać 20 kg, po
uruchomieniu samodzielnie wyrzucają środek gaśniczy na skutek działania ciśnienia gazu
znajdującego się w zbiorniku gaśnicy lub zmagazynowanego w oddzielnym pojemniku.
Koc gaśniczy to płachta tkaniny z włókna szklanego o powierzchni około 2 m2, jest całkowicie
niepalny. Działanie koca gaśniczego polega na tłumieniu po\aru przez odcięcie dopływu powietrza
do palącego materiału.
2. Agregat gaśniczy jest to sprzęt gaśniczy mający zapas środków gaśniczych ponad 20 kg, wyposa\ony
w urządzenia umo\liwiające natychmiastowe prowadzenie akcji gaśniczej.
3. Hydrant wewnętrzny jest to zawór wodny zainstalowany na wewnętrznej sieci wodociągowej, obudo-
wany szafką i wyposa\ony w wą\ tłoczny zakończony prądownicą wodną. Do obsługi hydrantu potrzeba
jest 2 osób. Wydajność hydrantu wewnętrznego powinna wynosić: 52-2,5 l/s i 25-1,0 l/s.
43

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
instrukcja bhp na stanowisku kierowca samochodu sluzbowego osobowego i osobowo bagazowego
instrukcja bhp higieny osobistej pracownikow i higieny na stanowisku pracy
Przygotowanie szkolenia bhp dla nauczycieli
ORZ na stanowisku kierowcy wózka widłowego
o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy
KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU Kierowca operator dźwigu samojezdnego
Szczegolowy program szkolenia okresowego dla pracownikow na stanowiskach robotniczych
instrukcja bhp na stanowisku operator koparko ladowarki
Instrukcja bhp na stanowisku pracownika obsługującego maszynę szwalniczą
instrukcja bhp na stanowisku dzwigowego
instrukcja bhp na stanowisku monter plyt k g
Książka szkolenia wstępnego na stanowisku pracy
instrukcja bhp na stanowisku tynkarza
instrukcja bhp na stanowisku tokarz
instrukcja bhp na stanowisku rewident taboru kolejowego na bocznicy kolejowej
instrukcja bhp na stanowisku maszynisty lokomotywy na torach bocznicowych zakladu

więcej podobnych podstron