6075429867

16 Rozdział I było poznanie wychowanka i zakwalifikowanie według wieku do „pierwszej rodziny wychowawczej”. Praca wychowawcza polegała na interakcjach pomiędzy opiekunem, nauczycielem i podopiecznym. Od 1881 r. Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych utrzymywało kolonię dla skazanych dziewcząt w Puszczy Mariańskiej. Poziom kształcenia w tym zakładzie nie był zadowalający, ponieważ większość wychowanek charakteryzowała się niskim rozwojem umysłowym.

Oprócz tych zakładów w 1911 r. w Strudze koło Radzymina powstała Szkoła Pracy, która została założona przez Towarzystwo Opieki nad Uwolnionymi z Więzień. Była ona przeznaczona dla mężczyzn wypuszczonych z więzień, ze szczególnym uwzględnieniem młodocianych od 14. do 18. roku życia. Celem zakładu było wdrożenie wychowanka do systematycznej pracy i zgodnego współżycia¹⁹.

W zaborze pruskim Kodeks karny Związku Północno-Niemieckiego z 31 maja 1870 r., zmieniony 15 maja 1871 r. w Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej, określał granicę odpowiedzialności dzieci na 12 lat, a wiek nieletnich określał na 17. rok życia. Wobec nieletnich w tym wieku stosowano środki mające na celu poprawę ich zachowania, takie jak: umieszczenie w zakładzie poprawczym lub wcześniej dozór. W przypadku skazania młodocianego na karę pozbawienia wolności nie mogła ona wynosić więcej niż połowa okresu kary orzekanej w stosunku do dorosłego. Dopiero ustawa z 2 lipca 1900 r. uregulowała w Prusach wychowanie publiczne. Precyzowała ona wychowanie jako potrzebę opieki, a nie przymusu. Sądy dla nieletnich w tym państwie powstały na początku XX w.

W latach 1883-1885 zbudowano Pomorski Zakład Krajowy w Chojnicach. Na początku był on przeznaczony tylko dla moralnie zagrożonych obojga płci powyżej 18. roku życia. Od 1889 r. przyjmowani byli również ubodzy, chorzy i niewidomi. W roku 1901 na mocy ustawy z 2 lipca 1900 r. utworzono osobny oddział wychowawczy. Byli tam przyjmowani chłopcy z wyrokiem sądów opiekuńczych lub powiatowych. Czasami do zakładu trafiały również dziewczęta, lecz długo tam nie przebywały. W roku 1888 władze miejskie Szubina przekazały 12 morgów ziemi wraz z piętrowym budynkiem pod powstający Zakład Wychowawczo-Poprawczy. Był on przeznaczony dla młodzieży katolickiej w wieku 10-21 lat, służył jako typowy ośrodek germanizacji²⁰.

W Galicji stan ochrony nieletnich przestępców był bardzo niski. Władze austriackie nie troszczyły się o dzieci i młodzież przestępczą na tym obszarze, chociaż ustawy państwowe z 24 maja 1885 r. mówiły o domach pracy i domach poprawczych. Rząd przelał cały ciężar utrzymania i prowadzenia takich

¹⁹    M. K a 1 i n o w s k i, J. P e ł k a, Zarys dziejów resocjalizacji..., s. 57-76.

²⁰    Ibidem, s. 81-82.