628033286

GŁÓWNE kierunki etyki naukowej 203

wicie o wartość postępowania pod pewnym względem, o rozróżnienie postępowania, jakie ono być powinno, a jakie być nie powinno, jak to w ogóle w tym „powinieneś”, „jest twoim obowiązkiem”, w tej impera-tywności, z jaką występują, przepisy etyczne różnią się od przepisów kuchennych, jazdy konnej, dydaktycznych, technicznych itd. ¹⁰ Całkiem zdają się one mieć osobliwy charakter. Moore (Zasady etyki, przekł. polski 1919, rozdz. I, punkt 1 i 2) tak się wyraża: „łatwo przytoczyć kilka takich sądów potocznych, których prawdziwością zajmuje się niewątpliwie etyka. Gdy mówimy «to jest dobry człowiek* lub «ten jegomość jest nikczemny*, gdy pytamy: «co winienem uczynić?*, «czy postępuję niesłusznie, czyniąc to a to?», gdy rzucamy takie uwagi, jak «umiarkowanie jest cnotą, a pijaństwo wadą* — wówczas wypowiadamy zdania i pytania, których rozważanie naukowe należy niewątpliwie do zadań etyki. Jej to zadaniem jest rozważenie, która spośród możliwych odpowiedzi na pytanie: »jakie postępowanie jest słuszne?* jest prawdziwa, oraz wskazanie racyj, na których podstawie moglibyśmy rozstrzygać o prawdziwości lub błędności naszych sądów, dotyczących charakteru ludzi czy też wartości moralnej ich czynów. W przeważnej większości wypadków, wypowiadając twierdzenia, w których mowa o «cnocie», «występku», «obowiązku», «powinności»,

0    «dobrym» lub «złym,» wypowiadamy sądy etyczne. Zastanawiając się nad ich prawdziwością, rozważamy tym samym jedno z zagadnień etyki [...]. Gdy weźmiemy podobne do poprzednich przykłady, to nie omylimy się zbytnio, jeśli powiemy, że dotyczą one sprawy «postępowania* — a mianowicie pytania, co w postępowaniu istot ludzkich jest dobre, a co złe, co słuszne, a co niesłuszne. Mówiąc bowiem, że człowiek jest dobry, chcemy przez to zazwyczaj powiedzieć, że postępuje on słusznie; mówiąc, że pijaństwo jest występkiem, mniemamy zazwyczaj, że upić się jest postąpieniem zdrożnym. Takie roztrząsanie postępowania ludzkiego jest właśnie tym, co najściślej kojarzy się z terminem etyka. Skojarzenie to wytworzyło się, ponieważ postępowanie jest bez wątpienia najpowszechniejszym

1    najogólniej interesującym przedmiotem sądów etycznych”.

Tym się na razie musimy zadowolić, pamiętając, że w etyce chodzi o badanie, formułowanie, uzasadnianie i systematyczne zestawianie sądów, tyczących się postępowania ludzkiego z punktu widzenia kwestii, o ile ono jest dobre lub złe. Ale pamiętać też trzeba, że nie o każde, nie o jakiekolwiek postępowanie chodzi, i nie o postępowanie dobre i złe w jakimkolwiek znaczeniu. Więc to nam wystarczy, że etyka ma właśnie do czynienia z tą całkiem specyficzną oceną postępowania i zachowania się człowieka i sta-

¹⁰ Na marginesie i w interlinii adnotacja: „Kanta kategoryczny imperatyw wyjaśnić; należy — nie należy (nie wolno), powszechność i bezwarunkowość norm etycznych”.