628033498

155

W CZASOPISMACH

artykuł dotyczy komunikowania międzynarodowego. Także dwa dalsze teksty, wprawdzie bezpośrednio nie związane z tematem, mogą zaciekawić prasoznawców — pierwszy, dotyczący zgodności postaw i zachowań, a więc problemu, przed którym wielokrotnie staje badacz posługujący się ankietą, i drugi, już bardziej specjalistyczny, może pomóc badaczowi posługującemu się skalą Guttmana w ustaleniu maksymalnego możliwego błędu.

Wreszcie interesująca nas tematyka pojawia się kilkakrotnie w sprawozdaniu z XXX dorocznej konferencji AAPOR (Amerykańskiego Stowarzyszenia d.s. Badań Opinii Publicznej). Wyliczmy tematy kilku sesji (spośród 25, które się odbyły) i kilku grup dyskusyjnych (spośród 14 ogółem), żeby pokazać jakimi problemami z naszej dziedziny zajmują się badacze opinii publicznej. Zresztą niewiele więcej ponad wyliczenie tematów da się o nich powiedzieć — sprawozdanie zawiera tylko bardzo krótkie streszczenia referatów wygłoszonych na poszczególnych sesjach. I tak, kolejno: „Alternatywa badań terenowych — analiza zawartości”, „Treści telewizji a zachowanie”, „Środki komunikowania a opinia publiczna” oraz „Techniki badań terenowych” stanowiły przedmiot referatów na sesjach, natomiast grupy dyskusyjne zajmowały się m. in. tematami: „Dziennikarz wśród nas” oraz „Efekty telewizji — czy nadszedł czas, by je na nowo oceniać?”. Zapewne w następnych numerach pojawią się ciekawsze wypowiedzi już w formie artykułów a nie tylko streszczeń referatów.

Wracając do tego co jest, zajmijmy się przez chwilę artykułem Powella (Television in the USSR). Autor opiera się na materiałach radzieckich socjologów, głównie na leningradzkich badaniach Borysa Firsowa opublikowanych w książce „Telewizja oczyma socjologa” (Tielewidienije głazami socyołoga, Moskwa 1971). Powell, za Firsowem i innymi, relacjonuje wnływ podstawowych zmiennych de-mograficzno-społecznych na postawy radzieckich telewidzów wobec tego środka przekazu, rozważa wpływ telewizji na dzieci, kwestie „przeciętnego odbiorcy”, a także problem narkotycznego efektu telewizji. Niezbyt jednak przekonywająco brzmią wnioski autora, który widzi w radzieckiej telewi

zji głównie źródło lekkiej rozrywki, a wyraźnie nie docenia funkcji wychowawczej tego środka przekazu. Nie zauważa on, że i rozrywkowe a nawet sportowe programy z powodzeniem mogą realizować tę funkcję.

D. L. Lowry i T. J. Marr (Clozentropy as a Measure of International Communication Comprehen-sion) zwracają uwagę na zaniedbaną stronę badań komunikowania międzynarodowego — mianowicie zrozumiałość przekazu, stopień, w jakim przekaz powstający w jednym kraju jest zrozumiały dla odbiorców z innego kraju. Autorom nie tyle chodzi o kwestie językowe i o problemy związane z tłumaczeniem przekazów z jednego języka na drugi, ile o różnice wynikające z odmiennych kontekstów kulturowych. Do badań wykorzystano fragmenty kazań dwóch amerykańskich kaznodziejów, transmitowane w języku angielskim w USA i na Filipinach. Lowry i Marr referowali wyniki swoich badań na spotkaniu w San Diego w Kalifornii, o którym to spotkaniu informowały czytelników Zeszyty Prasoznawcze ¹.

Sprawozdanie Bishopa wymaga jednak drobnego uzupełnienia. Otóż Lowry i Marr posługują się techniką, którą za jej twórcą D. K. Darnellem nazywają klozentropią. Jest to forma „testu brakujących słów” (c 1 o z e procedurę Taylora powiązana z miarą entropii Shanona i Weavera). Różnica polega na tym, że w klasycznym teście brakujących słów uzupełnienia dokonywane przez respondentów zestawia się z pełnym tekstem i klasyfikuje jako zgodne z nim lub nie zgodne¹ podczas gdy współczynnik zastosowany przez Darnella i następnie obu autorów mierzy stopień rozproszenia uzupełnień, a innymi słowy — ich zgodność z kryteriami powszechnymi w danej grupie badanych.

Co sprawia, że między deklarowanymi postawami a aktualnym zachowaniem istnieje stosunkowo słaba zależność? Dokonując przeglądu literatury i wyników badań postaw próbują odpowiedzieć na to pytanie S. J. Gross iC. M. Niman (Attitu-de — behavior consistency: a re-view). Odpowiedź jest na tyle złożona, że istnieje obecnie tendencja odchodzenia od koncepcji postaw. Auto-

1

M. E. Bishop: Sprawy o międzynarodowym znaczeniu, Zeszyty Prasoznawcze 1975 nr 1, s. 161.