6355536943

55

Zmiany struktury własnościowej, powodowane zanikiem wielkiej własności ziemskiej, spowodowały lokalne zmiany kierunku i tempa procesów zachodzących na stokach. Formy gospodarowania człowieka stały się bezpośrednią przyczyną zmniejszenia intensywności jednych, a wzrostu natężenia innych procesów morfodynamicznych. Skutkiem rozdrobnienia areału powstał system teras rolnych oraz nastąpiło zagęszczenie sieci dróg dojazdowych. Przekształcona została również struktura upraw przy utrzymanej strukturze użytkowania (Lach 1984).

Badania przeprowadzone w pogórskiej zlewni Mleczki wykazały, że do czasu parcelacji, w dnie doliny występowała intensywna akumulacja będąca następstwem zmian dokonujących się w rolnictwie od początku XIX wieku (Lach 1984). Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: zmianę systemu uprawy (przejście z trójpolówki na płodozmian), upowszechnienie się upraw okopowych (ziemniaki, buraki) oraz. łanowy układ pól. W wyniku parcelacji ostatni czynnik został silnie zmodyfikowany. Dotychczasowe spłukiwanie ze stoku uwarunkowane było głównie użytkowaniem, ponieważ łan uprawiany był monokulturowo. Wprowadzenie na stoku nowych granic własności przyniosło za sobą nie tylko zmianę gęstości miedz i teras, ale również zmianę dojazdowych dróg polnych, które wraz z bruzdami uzupełniły sieć drenażu i ułatwiały odpływ ze stoku. Po roku 1944 rozparcelowaniu uległo około 35% gruntów rolnych zlewni Mleczki. Po 35 latach od parcelacji potok główny pogłębił się o 1-1,5 m. Proces pogłębiania spowodował wyprzątnięcie aluwiów, rozcięcie dolin nieckowatych i zawieszanie dopływów bocznych.

W Beskidzie Niskim, gdzie gęstość dróg polnych i bruzd osiąga 35 km/km², spływ powierzchniowy z pól z bruzdami jest dwa razy większy niż z pól bez bruzd (Słupik 1976). Zatem konfiguracja form zmniejszających i zwiększających intensywność procesów geomorfologicznych na stoku jest wypadkową warunków przyrodniczych i procesów antropogenicznych. Obydwa te czynniki ściśle na siebie oddziaływują, potęgując się bądź niwelując.

4.3.2. WPŁYW PARCELACJI NA PRZEBUDOWĘ STRUKTURY DZIAŁEK ROLNYCH I SIECI DRÓG POLNYCH NA PRZYKŁADZIE MAJĄTKU BISTUSZOWA

Celem poznania wpływu parcelacji na zmianę struktury działek rolnych i sieci dróg polnych na Pogórzu Ciężkowickim przeprowadzono analizę zmian powstałych na gruntach majątku Bistuszowa (ryc. 17). Majątek znajdował się w zachodniej części gminy Ryglice. Położony był w dolinie rzeki Szwedka, na dogodnych rolniczo stokach. Wschodnia i zachodnia granica majątku stanowiła jednocześnie granicę miejscowości. Sporządzono mapy pokazujące strukturę użytkowania w 3 przekrojach czasowych. Za wyjściowy przyjęto obszar majątku Bistuszowa w granicach „Planu sytuacyjnego rozparcelowanego majątku Bistuszowa" z roku 1945 lub 1946 (data na mapie jest nieczytelna).

Pierwsza z opracowanych map przedstawia stan z chwili założenia katastru w roku 1849 (zob. ryc. 17). Wszystkie późniejsze zmiany granic działek nanoszono na mapy katastralne używając czerwonego koloru. Taki system oznaczania