75616

Dr. Andrzej Pieczewski Historia Gospodarcza

Wykład X - Zmiany w strukturze własności parę lat współpraca była dość ożywiona, później sytuacja polityczna uległa pogorszeniu i doszło do konfrontacji politycznej i gospodarczej. Użyte instrumenty ze strony Zachodu:

1)    embargo strategiczne

2)    udzielenie kredytów dla państw współpracujących z USA

3)    klauzula największego uprzywilejowania. Polska tez miał ja podpisaną, ale została odebrana jako odpowiedź na kształtowanie się bloku wschodniego.

Embargo początkowo dotyczyło artykułów zbrojeniowych, surowców i dóbr inwestycyjnych, ale później lista towarów bardzo się rozrosła (np. guziki do spodni, majtki, biustonosze).

3) Przesłanki zmian ustrojowych w gosp. polskiej:

• Zniszczenia wojenne, zmiana granic wpłynęły na kształtowanie się nowej rzeczywistości gospodarczej w Polsce.

-    Druga przesłanka ma charakter polityczno-ideologiczny. W Polsce pierwsze lata po wojnie były dość demokratyczne, bo jeszcze nie w pełni wprowadzono ustrój socjalistyczny, później się to zmieniło. PZPR utworzono w 1948 r. Zajęła ona miejsce innych partii politycznych. Wprowadzono monopol na władzę. Po 1948 r Polską rządzili wybitni działacze komunistyczni: Bolesław Bierut, Jakub Berman, Hilary Minc, Roman Zambrowski. Monopol władzy był odczuwalny we wszystkich płaszczyznach życia w kraju. Część społeczeństwa popierała socjalizm, nie można więc powiedzieć, że był on nam narzucany.

-    Trzecia przesłanka - uzależnienie od ZSRR. Wpływy te były bardzo rozległe, ale Stalin tak sprytnie czynił, że nie było tych wpływów widać. Najważniejsze dla ZSRR było opanowanie strategicznych odcinków społeczno-gospodarczych. Rozbudowane wpływy wojskowe. Dowódców wojskowych mieliśmy głównie radzieckich. Organizacja represyjna - NKWD. Płaszczyzna ideologiczno-polityczna - budować taki system jak w ZSRR. Budować gospodarkę oparta na wzorcach sowieckich. Po kilku latach udało się zrealizować podstawowe założenia, znaczny w tym był udział społeczeństwa.

4) Kształtowanie się mechanizmów centralnego planowania i zarządzania:

Centralny Urząd Planowania - CUP. Na jego czele stał Czesław Bobrowski - ekonomista (bardzo ciekawy człowiek), zmarł niedawno. Starał się wykorzystać doświadczenie wojenne, wypracowane w Londynie. Wykorzystanie wzorów radzieckich, w pewnym stopniu też wzorów zachodnich. Plan 3-letni był największym osiągnięciem. Bazował na poglądach, które przygotowały różne ośrodki polityczne. System gospodarczy był wtedy mieszany. Funkcjonowały 3 sektory gospodarcze:

państwowy

spółdzielczy

prywatny

CUP zajmował się planowaniem gosp., sprawował niektóre funkcje wykonawcze. Trwało to do 1948 r. Likwidację CUP poprzedziła dyskusja cup-owska zainicjowana przez PPR, aby przedstawiając swoje rozwiązania, wyeliminować z planowania CUP. Działacze PPR przyszli zjednoczenie i mieli za sobą władze, więc ta konfrontacja zakończyła się ich zwycięstwem. Działacze CUP nie byli tak dobrze przygotowani. PPR zarzucił m.in., że CUP uznaje prymat konsumpcji nad produkcją, uwzględnia model trójsektorowy, włącza usługi do wyliczania dochodu narodowego. Na miejsce CUP utworzono w 1949 r PKPG - Państwową Komisję Planowania Gospodarczego. Na czele stanął Hilary Minc. Powstało planowanie centralne, wydawane dyrektyw, instrukcji jak w ZSRR. Przedsiębiorstwa nie miały żadnej samodzielności. Najważniejsza w planowaniu była partia. Wpływ na bieżącą działalność gospodarczą. PKPG nazywano superrządem. Mieli władzę wykonawczą dotyczącą wszystkich spraw gospodarczych. Planowanie dot. od spraw głównych do szczegółowych.