75608

Dr. Andrzej Pieczewski Historia Gospodarcza

Wykład IV- Początki kapitalizmu monopolistycznego

- Eksport kapitału - wiele monopoli eksportowało kapitał do innych państw po to, by zainwestować. Wspierały to kartele międzynarodowe, których powstało wówczas wiele. Zakończony został podział kolonialny. Nowym zjawiskiem było ustalenie stref wpływów ekonomicznych i politycznych w Europie i krajach rozwiniętych.

Największe były monopole: angielskie, amerykańskie, niemieckie - związane z rozwojem gospodarczym Niemiec -1 potęga gospodarcza po zjednoczeniu (1871).

4) Specyficzne cechy gospodarki monopolistycznej na ziemiach polskich.

Różnice w pozostałych funkcjonujących monopolach w USA i Europie, a na ziemiach polskich:

- Monopole na Górnym Śląsku, w Okręgu Poznańskim i KP powstawały podobnie jak w Europie Zachodniej, po 1870 r. decydował poziom gospodarczy, który był wtedy dość wysoki. Na Górnym Śląsku było duże ożywienie w monopolach, jeśli chodzi o monopole w przemyśle ciężkim (5 koncernów zatrudniało V* pracowników, m.in. Huta „Laury", Huta „Bismarck") - przemysł ciężki był potrzebny do rozwoju innych gałęzi i do wyposażenia armii.

• W KP był to proces późniejszy i dużo wolniejszy niż na Górnym Śląsku. Najpierw nastąpił rozwój karteli i syndykatów, później pojawiły się koncerny. Była tam przewaga produkcji włókienniczej.

Cechy specyficzne:

1.    Wpływ polityki zaborców;

2.    Inny skład kapitału finansowego (ziemski, przemysłowy, bankowy, obszarniczy), związane to było ze strukturą gospodarki - przeważało rolnictwo;

3.    Powstawały duże organizacje gospodarcze - z jednej strony funkcjonowały duże monopole i drobne, średnie przedsiębiorstwa z drugiej strony (w Europie po pojawieniu się monopoli tamte zbankrutowały);

4.    Skłonność do monopolizacji niektórych branż: hutnictwo, górnictwo, włókiennictwo, metalurgia -powodem były: duży popyt na ich produkty, nowe lub mocno zmodernizowane zakłady potrzebujące pieniędzy na ich dalszy rozwój, na korzystanie z nowych metod;

5.    Eksport kapitału z ziem polskich (na ziemie wschodnie, np. z ŁOP do Rosji, Poznański - z wielkim rozmachem inwestował w Rosji);

6.    Specyficzny rynek wewnętrzny:

Ziemie polskie były zróżnicowane pod względem rozwoju gospodarczego, z czego wynikało zróżnicowane zapotrzebowanie. Produkcja monopolistyczna nie zawsze znajdowała miejsce na rynku konsumpcyjnym. Funkcjonowały inne nakłady. Utrzymywał się przemysł przedindustrialny (kreował go inny rynek) -gosp. naturalna (wschodnia ściana). Przeważała gosp. niezmonopolizowana.

5)    Powstanie gospodarki światowej;

6)    Pojawienie się nowych gospodarczych mocarstw:

Oba razem punkty zawrę:

Powstanie gospodarki światowej nie pozbawiło Europy przewodnictwa. Przed 1914 r. przypadała na nią więcej,

niż połowa światowego handlu i produkcji. Trzy z czterech mocarstw światowych, były państwami europejskimi.

Model gospodarki europejskiej był przejmowany przez państwa pozaeuropoejskie. Głównymi czynnikami

integrującymi gospodarkę światową były:

- handel międzynarodowy - po 1900 r. tempo obrotów towarowych wzrastało o około 4,5% rocznie. W latach 1876-1880 około 67% handlu dokonywało się w Europie. W 1913 r. na Europę przypadało 61%, na Amerykę 24%, na Azję 11% i na Afrykę 4%. Na gospodarkę atlantycką przypadało 75% obrotów handlu światowego. USA, mając wielką i zróżnicowaną gospodarkę, były mniej uzależnione od handlu zagranicznego niż inne państwa. W1914 r. zajmowały 4 miejsce wśród eksporterów.