75612

Dr. Andrzej Pieczewski Historia Gospodarcza

Wykład III - Ukształtowanie się gospodarki rynkowej i kapitalistycznej w XVII - XVIII w

3 faza:

•    W okresie Królestwa Polskiego (KP) można było rozwijać działalność gosp., wprowadzono podatki pośrednie i bezpośrednie. Najważniejsza dziedzina była gospodarka, postęp w rolnictwie, zmiany w administracji itd.

Czynniki zewnętrzne:

•    handel czarnomorski - dostęp do Gdańska zamknięty przez Prusy, ale korzystano z dostępu do Morza Czarnego - rozwój handlu;

• dochody gromadzone w polskich bankach (przyczynił się do tego magnat Protazy „Roch" Potocki);

•    akumulacja entreprenerska (dostawcza) - dostawy związane z zaopatrzeniem wojska - armii Napoleona - powstawały tak fortuny, później proces tej akumulacji został zatrzymany;

•    sprzyjająca polityka wobec KP - rozwój handlu

•    pobudzenie procesów gosp. przez najwybitniejszego finansistę - księcia Ksawerego Drudzkiego-Lubeckiego

•    polityka celna prowadzona przez Rząd KP - cła początkowo zmniejszano, a później całkowicie zniesiono granicę między KP, a Rosją. Polskie towary eksportowano bez cła, natomiast towary rosyjskie -importowane podlegały ocleniu (prócz surowców produkcyjnych) - największy wpływ na rozwój gospodarki.

3) Nowy ustrój agrarny:

Ziemie polskie - rolnictwo opóźnione w porównaniu z zachodem. Ukształtował się nowy ustrój agrarny. Podstawą tego planu było uwłaszczenie chłopów (nadanie im ziem na własność, zniesienie pańszczyzny i innych obowiązków). W XVIII w Europa Zach. miała już długo funkcjonujący nowy ustrój, w którym chłopi byli posiadaczami ziemi, najwcześniej dokonano tego w zaborze pruskim (pruska droga do kapitalizmu w rolnictwie)-przeprowadzone odgórnie przez Parlament (trwało to od 1808 do 1850 r.).

1811 - uwłaszczenie chłopów; pańszczyzna sprzężajna - tyłko chłopi z własnymi narzędziami pracowali na polu pana

1848 - uwłaszczenie w zaborze austriackim - związane z Wiosna Ludów w Europie i z napięciem społecznym w Galicji - cesarz uchwalił ustawę antyuwłaszczeniową (Galicja miał mało ziem, więc tylko połowa chłopów ją uzyskała

1864 - uwłaszczenie w KP pod wpływem Powstania Styczniowego i zmiany ustroju agrarnego w Rosji. Najkorzystniejsze dla chłopów, pozyskali 8% ziem, a chłopi bezrolnej otrzymali w sumie 500 tysięcy hektarów do podziału.

Uwłaszczane przynosiło zyski chłopom, bezrolnym przyznawano dobra skarbowe.

Skutki uwłaszczenia:

•    właścicieli folwarków musieli gospodarować uwzględniając rachunek ekonomiczny (musieli płacić za najemną siłę roboczą - nie było chłopów pańszczyźnianych);

•    wiele folwarków upadło - demoralizacja szlachty (przegrywali majątki);

•    nowe formy gospodarstw - więc niektórzy sprzedawali majątek;

•    postęp agrokultury; wprowadzenie innowacji (zwłaszcza zabór pruski), aby zwiększać efektywność;

•    chłopi musieli nauczyć się gospodarować własną ziemią; do tej pory byli przyzwyczajeni do pracy na pańskim, nadal odrabiali pańszczyznę;

•    ewolucja struktury agrarnej (zabór pruski - 17-24 h, KP 7h, a w Galicji 3h).

4) Rewolucja przemysłowa:

Dokonuje się przełom w rozwoju przemysłu, przejście od manufaktury do fabryki, od pracy ręcznej do maszynowej. Duży wpływ na rozwój miała zmiana ustroju - liberalizacja (wolny handel). Anglia przodowała w