6700449556

20

rażona w Deklaracji z Ałma-Aty z roku 1976 (potwierdzona 15 lat później na konferencji w Rydze, a ostatnio w Tallinie [11]. W końcu Karta Ottawska i inne deklaracje związane z ideą promocji zdrowia (sprawy są omówione szerzej w rozdziale o promocji zdrowia).

Nowe zdrowie publiczne to wykorzystanie całej dotychczasowej spuścizny działań na rzecz zdrowia uwzględniające także nasze (współczesne) spojrzenie, wynikające z rozwoju wiedzy, znaczenia przestrzegania praw człowieka, a także pojawiających się nowych zagrożeń [3]. Dwa zagadnienia muszą być jednak omówione szerzej.

Jedno dotyczy nierówności zdrowia, a drugie prozdrowotnego rozwoju środowiska człowieka w kontekście szeroko stosowanego pojęcia zrównoważonego rozwoju. Chodzi o to, aby zrównoważony rozwój miał także swój element prozdrowotny. Nierówności społeczne i materialne powodują nierówności zdrowia. Jest to fakt ogólnie znany i wystarczająco udowodniony. Zatem jednym z celów zdrowia publicznego jest badanie czynników politycznych, społecznych i behawioralnych, które leżą u podstaw tych nierówności, a następnie stosowanie tej wiedzy w praktyce zdrowia publicznego do opracowania i wdrożenia efektywnych działań, zmierzających - najszerzej mówiąc - do niwelowania nierówności. Należy także zwrócić uwagę, że zdrowie często widziane jest jako wtórny efekt rozwoju społeczeństw, którego odniesieniem jest wzrost ekonomiczny. Im zdrowsze społeczeństwa, tym bardziej efektywne jest ich ekonomiczne funkcjonowanie; zdrowie warunkuje bogactwo. Bezrefleksyjna akceptacja takiego kierunku może jednakże spowodować traktowanie wzrostu ekonomicznego jako celu samego w sobie; pomijanie szerszych konsekwencji społecznych, w tym także możliwości negatywnego wpływu na zdrowie ludzi w perspektywie średnio- i długoterminowej. Wysoki wzrost gospodarczy państw nie zawsze przekłada się wprost na sytuację ludzi (a pośrednio na stan zdrowia ludności), ponieważ zależy to także od redystrybucyjnej interwencji państwa, a nie tylko od „niewidzialnej ręki rynku”. Jeżeli „niewidzialna ręka rynku” Adama Smitha w ogóle istnieje [31].

Nowe zdrowie publiczne jest syntezą klasycznego zdrowia publicznego takiego jak było praktykowane w ciągu stuleci - oraz współczesnych osiągnięć nauki, które mogą mieć odniesienie do zdrowia i choroby, takich jak: medycyna kliniczna, ale również nauki społeczne, jak psychologia i socjologia, epidemiologia i demografia, ekonomia, zarządzanie i inne. Istotne znaczenie należy przypisać doświadczeniom płynącym z ewaluacji dotychczasowego funkcjonowania systemów zdrowotnych. Nowe zdrowie publiczne może być postrzegane jako dyscyplina obejmująca „wszystko, co jest ważne dla zdrowia” [18].

Miller i Wysocki tak definiują nowe zdrowie publiczne:

Nowe zdrowie publiczne (NZP) jest nauką i kompleksowym postępowaniem zmierzającym do zachowania i umacniania zdrowia ludności w wymiarze makrospołecznym i lokalnym. Podstawą tego postępowania jest naukowe rozpoznawanie zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz inicjowanie i organizowanie skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągania pożądanych standardów zdrowia. Cel ten uzyskuje się poprzez wdrażanie podstawowych funkcji zdrowia publicznego, a zwłaszcza przez kształtowanie nawyków zdrowego stylu życia, realizację programów promocji zdrowia, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom o znaczeniu społecznym, kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych oraz zapewnienie powszechnego i równego dostępu do opieki medycznej [45].

Ta trafna definicja nowego zdrowia publicznego kładzie nacisk na wielosektorowość strategii i działań, jak również podkreśla aspekty związane z zarządzaniem i promocją zdrowia¹³.

13) Oczywiście istnieje wiele różnych definicji nowego zdrowia publicznego. To, co jednak łączy to przekonanie, że podstawową przesłanką poprawy zdrowia gatunku ludzkiego jest równość, sprawiedliwość oraz nasze działania, uwzględniające także tworzenie korzystnych struktur społecznych [2].