6700450131

Trudno tworzyć programową podstawę edukacji, opartą o wartości, które nie znajdują szerszego społecznego zrozumienia. Jest to również poważne wyzwanie w kontekście społecznie rejestrowanych zjawisk towarzyszących procesowi globalizacji, jak sposób życia, pracy czy obyczajów, które (łagodnie mówiąc) nie wydają się przystawać, do dość mocno ugruntowanych w tradycji polskiej: wartości rodzinnych i religijnych, braku kultu i poszanowania pracy.

Te generalne zastrzeżenia nie zmieniają rysującego się obrazu powinności edukacyjnych państwa, w szczególności na rzecz wzmocnienia obronności tak w ujęciu personalnym (wyposażenia obywateli w wiedzę i umiejętności przydatne dla własnej obrony), jak również w konsekwencji strukturalnym (umiejętność współdziałania i tworzenia organizacyjnych warunków dla obrony). Ujmując zagadnienie edukacji obronnej jako proces realizowany w relacji państwo-obywatel, należy wskazać zarówno na te aspekty, które wynikają z potrzeby wzmocnienia państwa, jak też i inne, związane z przygotowaniem mentalnym społeczeństwa do funkcjonowania w układzie relacji globalnych.

Umacnianiu państwa sprzyjało będzie propagowanie systemu wartości zapewniającego poczucie tożsamości i związek z „własną grupą odniesienia”, jako gwarancja bezpieczeństwa - utrzymania więzów grupowych i w konsekwencji identyfikacji wspólnego (narodowego) interesu. Ważnym obszarem działań państwa pozostaje przygotowanie obronne, które może być rozumiane jako wyposażenie obywateli w niezbędny zasób wiedzy i umiejętności niezbędnych w sytuacji konfliktu zbrojnego. Należy przy tym zauważyć, że propagowanie tego rodzaju przygotowania wzmacnia więź obywatela z państwem, może być również przydatne obywatelowi w zestawie umiejętności pomocnych dla odparcia agresji w jej wymiarze indywidualnym.

Poprawa funkcjonowania instytucji państwa będzie możliwa, gdy w jego ramach stworzone zostaną warunki do aktywności ludzi młodych, wchodzących w dorosłe życie. Niezbędna jest tu również aktywizacja procesów upodmiotowienia obywateli, w tym przekazywania wiedzy, koniecznej do świadomego uczestnictwa w systemie demokratycznym, tak w zakresie wpływania na decyzje dotyczące indywidualnych i grupowych spraw ludzi, jak też identyfikacji i artykułowania własnych interesów. Wiąże się z tym wyposażenie w umiejętności niezbędne do utrzymania się w warunkach wzrostu konkurencji na rynku pracy (problem bezpieczeństwo ekonomicznego czy też socjalnego).

Wyzwaniem dla edukacji w jej wymiarze obywatelskim jest również znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak przezwyciężyć biurokratyczne ograniczenia w zakresie gospodarowania zasobami ludzkimi. Syndrom rewolucji informacyjnej nie pozwala bowiem na utrzymywanie w tak szerokim zakresie dotychczasowego modelu pracy - utożsamianego ze stylem urzędniczym i coraz bardziej złożonymi procedurami postępowania, gdy można założyć, że realnie istniejące dziś możliwości techniczne przyniosą równie złożone wyzwania dla bezpieczeństwa ludzi i ich organizacji.

Można przy tym zauważyć, że powiększanie się enklaw zapóźnienia cywilizacyjnego będzie skutkowało wzrostem przemocy. W konfrontacji z tym zjawiskiem w jego różnych wymiarach, należy raczej zmierzać do promowania postaw ukierunkowanych na tworzenie bezpiecznego środowiska, a w tym zakresie atutem jest wiedza o człowieku i jego funkcjonowaniu w społeczności, także stałe wzbogacanie umiejętności i instrumentów działania, a nie sztywne trzymanie się reguł i procedur, których walor ochronny jest często znikomy. W tym zakresie zmianom w działaniu instytucji państwa musi towarzyszyć z jednej strony uaktywnienie postaw społecznych wobec problemu bezpieczeństwa, z drugiej zaś wzmocnienie funkcji kontrolnych nad instytucjami bezpieczeństwa, aby nie stanowiły one zagrożenia dla systemu demokratycznego.

Globalizacja rodzi również potrzeby otwarcia na nowe możliwości w zakresie komunikowania się w skali świata. Wyzwania edukacyjne są widoczne również w tym

11