672580763

86 Pejoratyuiizacja uiyrazóu) — Periodyzacja literatury

tycznych, jak np.: Abstrahując od empirycznych ekstremów, formułujemy ogólne hipotezy.

Pejoratywizacja wyrazów. Zjawisko nadawania wyrazom zabarwienia ujemnego, zwykle uwarunkowane społecznie (np. ujemnego odcienia w znaczeniu nabrały wyrazy : lokaj, kapitalista itp.).

Pentametr antyczny. Wers sze-ściostopowy daktyliczny, w którym trzecia i szósta stopa jest katalektyczna, pozbawiona dwóch sylab krótkich (nie akcentowanych). Określa się go również jako pięciostopowiec złożony z dwóch symetrycznych połówek, z których każda zawiera dwa i pół daktyla — co jest mniej ścisłe. Występuje zwykle w parze z heksametrem, tworząc dystych elegijny. Wzór:

-w, — v(v), —/- w, -w,— (Sss, Ss(s), S/Sss, Sss, S). Np.:

lll(e) ego/qui fue'rim, tene/rorum/lusor

[a/morum (hehs.) Quem legła,/ut no/ris, //acripe/ po9te-

[ri tan. (pent.)

(Ovidius: Tristium libri, IV).

Pentametr polski. Naśladownictwo pentametru antycznego przy użyciu stóp akcentowych zamiast iloczasowych. Występuje, tak jak antyczny, w połączeniu z heksametrem. Np.:

Barwą nie/pomnych/ wieków/, śniedzią

[po/sępną o/mroczon, (hehs.) Taki z gę/stego. mchu/ spodem prze/

[bijał się/rym. (pent.)

(S. Okraszewski: Wspomn enie oko-

[lic Rzymu).

Pentapodia. Wers złożony z pięciu stóp. Np. pięciostopowiec tro-cheiczny:

Ledwie | słowo, | już | nas [ rozpłojmienia, Lica | w ogniu, | serce | mocniej | bije.

(A. Słonimski: Liberie).

Peon pierwszy. Stopa o wzorcu — v v v (S s s s).

Peon drugi. Stopa o wzorcu v — v v (s S s s).

Peon trzeci. Stopa o wzorcu w—v (ssSs), używana w metryce polskiej. Może być również interpretowana jako dwa trocheje, powstałe przez wzmacnianie akcentów pobocznych. Np.:

Panieneczki, mieszczaneczki polewają

[ogródeczki.

Posypują żółtym piaskiem drobne, kręte,

[ująskie steczki. (J. Iwaszkiewicz: Ogrodniczki).

Peon czwarty. Stopa o wzorcu vw — (sss S).

Percepcja dzieła literackiego.

Poznawanie dzieła literackiego. Proces przyswajania sobie treści dzieła literackiego w odróżnieniu od poznawania innych tworów piśmiennictwa (np. naukowych) polega nie tylko na rozumieniu pojęciowym i wyobrażeniowej re-konsirukcji przedstawień (konkretyzacji), lecz również na przeżyciu estetycznym,

Por. Recepcja dzieła literackiego.

Periodyk zob. Czasopismo.

Periodyzacja literatury. Naukowo uzasadniony podział historii literatury na okresy, zależny od kryteriów światopoglądowych, jako podstawy przy interpretacji i hierarchizacji dzieł literackich. (Według dawnych kryteriów pe-riodyzację przeprowadzano na podstawie mechanicznej chrono-logizacji, powierzchownej oceny prądów i dat powstawania arcydzieł; kierunek marksistowski badań przeprowadza podział równo-