6740342594

14

JANINA KACZANOWSKA

jest rekombinacja wewnątrz genu np. wśród krów, metodami stosowanymi dla mikroorganizmów, bo nie jest możliwe przebadanie 10 milionów krów.

Tak więc zastrzeżeń zarówno teoretycznych, jak i wynikających z właściwości obiektów żywych jest co niemiara.

II

Można jednak zwiększyć prawdopodobieństwo słuszności interpretacji badanych zjawisk w szeregu przypadków eliminując niektóre braki: Przeważnie duży stopień korelacji między zjawiskami określanymi jako przyczyna i skutek niewątpliwie zwiększa szanse słuszności wnioskowania, podobnie jeżeli uwzględnimy jakość narzędzi badawczych, a także gdy stwierdzimy nie-istotność ich ingerencji. Trzeba więc wyeliminować np. wpływ bólu w rozważaniach nad reakcjami organizmów na cały pzereg czynników lub też — czy badany obiekt nie jest po prostu niszczony przez narzędzie badawcze. To są rzeczy oczywiste. Ale oprócz tego w biologii występują zjawiska specyficzne uczenia się i tresury, zmieniające np. reakcje na bodziec u zwierząt. Na tej właśnie bazie rozwinęła się chociażby cała teoria odruchów warunkowych Pawłowa. Przecież nie jest normalną reakcją zwierzęcia na dzwonek wzmożony ślinotok, a jednak ten dźwięk w procesie nabywania odruchów warunkowych stał się stałym bodźcem dla tresowanego psa.

Z drugiej strony same narzędzia badawcze określają nam kategorię odpowiedzi w eksperymencie. Wiadomo na przykład, że zmysł słuchu u nietoperzy odgrywa rolę w orientacji przestrzennej. Nietoperze o zupełnie zalepionych oczach poruszają się bez przeszkód w skomplikowanych labiryntach, o ile tylko mają nie-zalepione uszy. Ale dopiero znajomość aparatury wychwytującej ultradźwięki pozwoliła zrozumieć zjawisko echolokacji nietoperzy, polegające na wsłuchiwaniu się w odbijane od przeszkód wysłane przez nietoperza ultradźwięki. A przecież z kolei aparatura ultradźwiękowa nie wykryje nam np. zjawisk reakcji na podczerwień wielu organizmów, a z pewnością o całym szeregu zjawisk w ogóle nie mamy nawet pojęcia. Sam instrument badawczy zawęża i ogranicza w ograniczony sposób wynik eksperymentu. Rozważanie roli i ograniczeń samego warsztatu na pewno zwiększa szansę prawidłowej interpretacji.

Przekonanie o słuszności postawionej hipotezy wzrasta też, jeżeli jest ona niesprzeczna z innymi hipotezami i jeżeli daje się ją rozciągnąć i włączyć w cały system hipotez. Nie zawsze,