6931257561

_MEDIA    na    swiecie

Zeszyty PRASOZNAWCZE

Kraków 2003    R. XLVI, nr 1-2 (173-174)

STANISŁAW MICHALCZYK

główne nurty w niemieckiej nauce o komunikowaniu masowym

Dzisiejszy krajobraz medialny Niemiec jest konsekwencją splotu różnych czynników natury historycznej, kulturowej, gospodarczej, politycznej, społecznej itd. To samo dotyczy rozwoju medioznawstwa i jego miejsca w nauce niemieckiej, dodajmy: miejsca ważnego ze względu na dorobek i rolę społeczną. Niniejszy artykuł - oparty na obserwacji zjawisk medialnych w Niemczech i analizie literatury przedmiotu - próbuje wskazać na charakterystyczne kierunki badań i myśli medioznawczej w tym kraju w ostatnich latach. Nie pretenduje - rzecz jasna - do wyczerpania obszernego zagadnienia¹.

Wskażmy w tym miejscu na ogólne czynniki określające rozwój niemieckiej nauki o komunikowaniu masowym i wyznaczające kierunki refleksji nad mediami i komunikowaniem masowym. Na wstępie konieczne i pożyteczne wydaje się przeanalizowanie kilku podstawowych pojęć związanych z samym określeniem i nazwaniem dyscypliny naukowej zajmującej się refleksją nad mediami. Najczęściej funkcjonują tutaj określenia: Kommunikationswissenschaft, Medienwissenschaft i Puhlizistikwis-senschaft.

a) Kommunikationswissenschaft (dosłownie: nauka, wiedza o komunikowaniu) to termin dziś najbardziej rozpowszechniony. Zawiera go w tytule bądź w treści wiele prac poświęconych komunikowaniu masowemu. Wywodzi się bezpośredni z tradycji anglo-amerykańskiej (communication stu-dies, communication research, theories of communication). Choć ma szeroką pojemność, najczęściej oznacza się nim studia nad komunikowaniem medialnym, tj. zapośredniczonym (Medienkommunikation). Kommunikationswissenschaft jest nauką społeczną (Sozialwissenscha.fi) i ma charakter interdyscyplinarny zarówno ze względu na przedmiot rozważań i badań, jak i stosowane metody i techniki².

1

Analizowane tutaj zagadnienie było już przedmiotem zainteresowania polskich medioznawców. Zob. np. W. P i s a r e k: Badania nad komunikowaniem masowym w RFN i Berlinie Zachodnim, Zeszyty Prasoznawcze 1974 nr 4, s.43-62; Z. Oniszczuk: Relacje między mediami a systemem politycznym w niemieckiej nauce o komunikowaniu, Zeszyty Prasoznawcze 2000 nr 3-4, s. 99-105; E. Szczęsna: Europejska teoria empiryczna: hipoteza spirali milczenia E. Noelle-Neumann, [w:] Nauka o komunikowaniu. Podstawowe orientacje teoretyczne. Red. B. Dobek-Ostrowska, Wrocław 2001, s. 113-123.

2

Zob. np. R. B u r k a r t: Kommunikationswissenschaft. Grundlagen und Problemfelder. Umrisse einer