6931257868

III. WYŻYNA MAŁOPOLSKA.

Po wschodniej stronie śląskiej kotliny, górując nad jej zapadłym obszarem, rozsiadł się szeroko wielki wyż Małopolski. Szeregiem progów szerokich podnosi się kraj; niby płaskie a rozległe stopnie olbrzymich schodów prowadzą na szczyt wyżyny, piętrząc się jedne nad drugiemi. Każdy z tych progów odpowiada występowaniu nowych twardych — ku wschodowi coraz młodszych — skalnych pokładów; każdy rozpoczyna się mniej lub więcej stromem zboczem i cięgnie się dalej równą płaszczyzną wyżynną. Gdzie nowa warstwa skalna pojawia się na powierzchni, tam teren wznosi się na wyższy poziom, i tu na wyniosłości w płaski roztacza się obszar, aż nowy pokład nowego wzniesienia, nowego progu nie wywoła. Warstwy skalne tworzą tu potężny kompleks, lekko ku północnemu wschodowi nachylony, a urywający się stopniowo nad śląską kotliną. Kompleks ten niegdyś pewno rozciągał się daleko na zachód i na śląskie zagłębie węglowe zachodził. Dzisiaj pokrywa ta jest zmyta — zwrócone w stronę Śląska poszarpane głowice skalnych ławic wskazują zasiąg postępującego zniszczenia.

Nie każda z ty cli ławic równie wyraźnie zarysowuje się w obszarze wyżu. Jedne, złożone z skał twardych i opornych, zaznaczają się w terenie wybitnym progiem — inne, miększe, lekkie tylko i łagodne wywołują wzniesienia. Pierwszy taki wyraźny próg wywołują u granic śląskiego niżu skały formacyi tryjasowej, wapienie, a przedewszystkiem kruszconośne dolomity.

29