7186604138

Musisz się z tym pogodzić aż do twojej nowej inkarnacji, mistrzu, że dzieł twoich już nikt nie czyta, a moje malutkie, tak przez ciebie bagatelizowane Słówka mają już dziesiąty nakład. O tobie by słuch zaginął, gdyby czasem kto z mego powodu

0    tobie nie wspomniał, a ja jestem wciąż świeży i aktualny

1    moje manifesty czyta cała Polska — nie tylko czyta, żyje nimi i stosuje się do nich. Tylko śniegi zimowe i ruń wiosenna odnawiają się na twoim grobie, ale twoje literackie Śniegi i Runa przeminęły bezpowrotnie, natomiast Słówka są nieśmiertelne! ⁵⁵.

Czarny humor? Zawiść? Tak. Ale również irytacja, że w tej grze o prawdę i fałsz Boy parodiuje autora Patuby. Parodiuje — partacząc. Stąd pamflet, bo jak tu się bronić przed tym, którego „dyspozycja wyśmiewacka będzie zawsze u ludzi nieśmiertelna”⁵¹’ — pomnożyć dyspozycję. Rzecz w tym, iż choć Irzykowski zadeklarował, że do Młodej Polski nie należał, to z jej fermentów korzystał, więc do pewnej wspólnoty bodźców z Boyem się przyznaje (ale już nie do punktów dojścia) — i najpewniej ważne dlań byłoby narzucenie wizji epoki przedwojennej, jeszcze jednej, własnej „dyspozycji”. Tu wszakże sukces zarezerwowany jest dla Boya Żeleńskiego. Pozostał więc tylko pamflet o „beniaminku”.

Szlakiem duszy polskiej Przybyszewskiego, tom wydany w czasie wojny w 1917 roku, był wyraźnym początkiem procesu mitolo-gizowania Młodej Polski, jej upartego kontynuowania idei romantyzmu, twardej opozycji wobec „episjerskiego” materializmu o pozytywistycznym rodowodzie. Konstruuje Przybyszewski historiozoficzne hipotezy:

A jednakowoż ta epoka pozytywizmu, która bynajmniej w literaturze nie rozpoczęła się „Prawdą" Świętochowskiego, ale już od 1850 roku wszechwładnie panoszyć się jęła — raz jeszcze to podkreślam — była dla wytworzenia się Młodej Polski niesłychanie doniosła, była tym, czym był tzw. „upadek" literatury polskiej po Kochanowskim — „upadek", z którego dźwignął się Duch polski w romantyzmie⁵⁷.

Nazwa staje się sztandarem, emblematem: powtarzalność rozmaitych osiągnięć Młodej Polski przekracza miarę stylistycznego smaku. Czytamy więc, że: „Młoda Polska to gwałtowna reakcja

⁵⁵    K. Irzykowski: Beniaminek. Rzecz o Boyu Żeleńskim. W: I d e m: Walka o treść. Beniaminek. Kraków 1976, s. 440—441.

⁵⁶    Ibidem, s. 441.

⁵⁷    S. Przybyszewski: Szlakiem duszy polskiej. Poznań 1917, s. 89.

130