7186604292

nictwa Narodowo-Demokratycznego. W literaturze Młodej Polski, tak mocno promującej estetyczne zobowiązania, było niemało politycznego wrzenia (i podziałów). Nie inaczej było w dwudziestoleciu. Kilka przykładów. Skamandryci, opisał to zjawisko Janusz Stradecki, spotkali się ze zdecydowaną opozycją „paseistycz-no-prawicową” z jednej strony, a z lewicową z drugiej strony¹. Zygmunt Wasilewski, akcentując narodowy charakter literatury, wskazuje na jej rozdarcie moralne w niepodległej politycznie Polsce; rozdarcie między dwoma biegunami: dążeniem do afirmacji i skłonnością do negacji, związków z historycznym duchem ziemi i obcością wobec niego². To perspektywa konserwatysty, sympatyka endecji.

Przegląd opinii krytycznych i publicystycznych na temat futuryzmu w Polsce najwyraźniej wskazuje, że sterowane one były politycznie; publicyści Narodowej Demokracji dopatrywali się w futuryzmie nihilizmu, bolszewizmu i degeneracji, w kręgach PPS-u okazywano więcej zrozumienia i pobłażliwości dla literackich ekscesów. Stanisław Lam — w artykule Literatura polska w r. 1922 — proponował symptomatyczną periodyzację literatury polskiej. Pisał:

Kto wie, czy jednym z nich [etapów historii literatury — J.J.] nie będzie np. okres wpływów rosyjskich na literaturę polską [...] — drugi okres reakcji przedrewolucyjnej, trzeci wreszcie, który historyk nazwie chaosem i bezprogramowością, a ciągnący się od r. 1918 po dziś dzień, a może jeszcze w długie lata następne^{3 4}.

Porządek literatury wyznaczony politycznymi wpływami, presjami, zawirowaniami — oto propozycja Lama; trudno orzec, czy w pełni reprezentatywna, ale zapewne nieprzypadkowa. W żartobliwej formie odnotował podziały Słonimski:

W restauracji „Astoria", w jednym pokoju, w 1918 r. zbierał się na skromnych obiadkach cały Parnas odrodzonej ojczyzny. Na pewno przy oknie siadali endecy: Makuszyński, Nowaczyński, Perzyński. Nasz „lewicowy” stół był liczniejszy. Łączyły się tam nie tylko stoły, ale i pokolenia. Królowała Bronisława Ostrowska, bywał Stefan Żeromski, Lechoń, Wieniawa, czasem Sławek^r\

72

1

   J. Stradecki: W kręgu Skatnandra. Warszawa 1977, s. 83—93.

2

   Por. Z. Wasilewski:    Wspomnienia. O Janie Kasprowiczu i Stefanie

Żeromskim. Warszawa 1927, s. 5—8.

3

   S. L a m: Literatura polska w r. 1922. „Tygodnik Ilustrowany” 1923, nr 2.

4

   A. Słonimski: Alfabet wspomnień. Warszawa 1989, s. 135.