7292100281

0.5 0.4

-0.3

|-0.2

-0.1

Rys. 3.29. Obraz ścianek otworu wiertniczego badanych sondą SBS z zaznaczeniem przebiegu spękań i szczelin

-[m] 0

3.6. Rozpoznawanie zaburzeń geologicznych w zaleganiu pokładów węgla w aspekcie skłonności do tąpań

Zaburzenia geologiczne występujące w pokładzie węgla wpływają na zmianę pierwotnego stanu naprężenia w górotworze i powodują występowanie zjawisk geodynamicznych, w tym wstrząsów i tąpnięć. Często są również przyczyną decyzji o pozostawieniu resztek eksploatacyjnych w pokładach, które wpływają niekorzystnie na stan naprężenia w górotworze, w rejonie ich występowania, w postaci rozległych stref koncentracji naprężeń. Przykładem są strefy ścienienia pokładu, w których eksploatacja nie jest możliwa, a czasem nieopłacalna i pozostawiona parcela staje się resztką, wokół której powstają strefy niestabilne (Goszcz 2004). Struktury fałdowe, stanowiące jedną z form zaburzeń geologicznych w zaleganiu pokładów węgla, są również miejscami koncentracji naprężeń ściskających. Badania prowadzone w GZW wykazały podwyższony stan naprężeń zarówno w synklinach i w antykiinach struktur fałdowych, jak i w skrzydle fałdu, przy czym w skrzydle fałdu występują pionowe i poziome dodatkowe naprężenia ściskające, sprzyjające zagrożeniu tąpaniami (Krawiec 1971).

Spośród zaburzeń geologicznych występujących w pokładach węgla, z uwagi na skłonność górotworu do tąpań i zagrożenie tąpaniami, szczególnie istotne są nieciągłe zaburzenia tektoniczne. W wyniku prowadzonej eksploatacji górniczej często uaktywniają się strefy uskokowe, które są źródłem wzrostu zagrożenia wystąpienia zjawisk geodynamicznych, w tym tąpnięć w wyniku dodatkowych naprężeń dynamicznych i lokalnych zmian właściwości fizyczno-mechanicznych górotworu oraz resztkowych naprężeń tektonicznych (brak przemawiających dowodów, które wykluczają ich obecność w GZW). Badania wykazały, że w skrzydle zrzuconym uskoku występują naprężenia ściskające, a w skrzydle wiszącym naprężenia rozciągające, co oznacza, że większe zagrożenie tąpaniami jest w przypadku eksploatacji w skrzydle zrzuconym (Goszcz 1999). Doświad-

68