7292100295

1. TĄPNIĘCIE, SKŁONNOŚĆ DO TĄPAŃ I ZAGROŻENIE TĄPANIAMI

Problem skłonności górotworu do tąpań ma charakter globalny, a tąpnięcia są powszechnym zjawiskiem w świecie, występującym podczas eksploatacji różnych surowców (rys. 1.1).

Górnictwo węglowe		Górnictwo rudne
• Europa (Polska,		• rudy miedzi (Polska)
Czechy, Niemcy,		• uran (Czechy)
Słowenia)		• wapienie
•Azja		ołowionośne (Wielka
(Rosja. Indie, Chiny)		Brytania)
• Ameryka		• kopalnie złota
(USA, Kanada. Chile)		w żyłach
• Australia (Nowa Płd.		kwarcytowych
Walia, Oueensland,		(Australia)
Australia Zachodnia)		• rudy cynku i ołowiu
• Afryka (RPA)		(Niemcy) • złoto i diamenty w kwarcytach (Witwatersrand, RPA)

Górnictwo solne		Górnictwo skalne
• sól kamienna		• odkrywka marmuru
i karnalit (Niemcy)		w Montpelier,
• sól potasowa		Vermont (USA)
(Francja)

Rys. 1.1. Występowanie tąpnięć w górnictwie światowym

Rozprzestrzenienie złóż węgla kamiennego w świecie powoduje, że jest on wydobywany na wszystkich kontynentach, przy czym większość wydobycia dotyczy węgli energetycznych. Największe znaczenie gospodarcze mają węgle występujące w rozległych basenach paleozoicznych górnego karbonu i permu. Zagłębia węglowe wieku górnokarbońskiego prowincji euroamerykańskiej występują w strefie od zachodniej części Ameryki Północnej przez Europę, Afrykę Północną do Azji Zachodniej (Bilans... 2009). Złoża wieku permskiego są eksploatowane w Europie, Azji Środkowej i Wschodniej, Australii, Afryce Południowej i Ameryce Południowej. Złoża wieku mezozoicznego i kenozoicznego są znacznie mniej rozprzestrzenione w świecie i występują w Ameryce Południowej.

1.1. Definicja i sens fizyczny zjawiska tąpnięcia

Naturalne właściwości środowiska geologicznego mają decydujący wpływ na występowanie większości zagrożeń naturalnych, które indukuje działalność górnicza. Wśród nich są wstrząsy górotworu i tąpnięcia w wyrobiskach górniczych. Zjawiska te są rezultatem zniszczenia struktury górotworu w wyniku kruchego pękania skał i dynamicznego przemieszczania, w znacznej odległości od wyrobiska (wstrząs górotworu) i/lub w jego bezpośrednim otoczeniu (tąpnięcie).

7