7293648333

Na tle przywołanej refleksji genologicznej łatwiejsze wydaje się podjęcie próby wyjaśnienia zawartych na początku tego szkicu wątpliwości zgłoszonych wobec trenów. Z jednej strony będziemy więc musieli odnieść się do zagadnienia atrakcyjności tego gatunku, jako dostępnego „modelu pisania”, z drugiej strony - należy określić, nawet w przybliżeniu, aktualny stan „horyzontu oczekiwań”, przekładający się w poszczególnych konkretyzacjach na możliwe „czynności genologiczne” odbiorcy.

Tren, z greckiego threnos, czyli „lament”, „biadanie”, „opłakiwanie”, jak powszechnie wiadomo, wyrasta z rytuału żałoby. Pytanie: „czy treny są jeszcze możliwe?”, staje się zatem zasadne m.in. w kontekście współczesnej „nie-przyzwoitości żałoby” i eliminowania śmierci z życia społecznego. Jak zauważa Philippe Aries, „człowiek uporczywie pogrążony w żałobie zostaje bezlitośnie wykluczony ze społeczeństwa”, sprawy śmierci „zostały obłożone interdyk-tem”¹⁶. Warto natomiast zauważyć, że gatunki poezji epi-cedialnej realizowane były w sposób naturalny w ramach kultur wyposażających człowieka w kodeksy „przewidujące, jak okazywać innym uczucia na ogół niewyrażalne”¹⁷. Poezja żałobna zjawiała się jako użycie takiego właśnie „stosownego” języka kodeksu i rytuału. Jak konstatuje Aries: „Dziś kodeksów tych nie ma. Znikły pod koniec XIX i w XX wieku”¹⁸. Dziś „żałoba jest chorobą”, a społeczeństwo w ramach „nieuznawania śmierci”: „nie może już znieść widoku rzeczy związanych ze śmiercią”¹⁹. I jeszcze jeden cytat z góry* - tak jak langue poprzedza każde zrealizowane w niej parole -ale z całą pewnością zjawiają się zawsze - tak od strony nadawcy, autora, jak od strony odbiorcy, czytelnika - w mniej lub bardziej dokładnie wyznaczonej przestrzeni hermeneutycznej, gdzie gatunki jako takie, więc jako pewne ustalone już i historycznie okrzepłe paradygmaty istnieją; (,..]jako zasób form tradycji literackiej”.

¹⁶    Ph. Aries: Człowiek i śmierć. Tłum. E. Bąkowska. Warszawa 1992, s. 568.

¹⁷    Ibidem.

¹⁸    Ibidem.

¹⁹    Ibidem, s. 572.

196