7349811138

RETROKONWERSJA W LICZBACH

Zbiory naszych bibliotek liczą miliony woluminów. W samej Bibliotece Narodowej jest ich ok. 5 milionów. W dużych bibliotekach akademickich karty katalogowe są także liczone w milionach. Na retrokonwersję całości zbiorów mogą pozwolić sobie tylko niektóre biblioteki. Trzeba tu dokonywać pewnych wyborów, zwłaszcza kierując środki finansowe. Uważam, że najpilniej wymagają konwersji opisy książek polskich wydanych w XX wieku, tj. te, które mamy w kartotekach Bibliografii polskiej 1901-1939 (ok. 400 tys.) oraz te, które zostały zarejestrowane w Przewodniku Bibliograficznym od 1946 r. Jeśli przyjmiemy średnio 10 tysięcy opisów ogłaszanych w Przewodniku Bibliograficznym w ciągu 1 roku, oznacza to, że do skonwertowania mamy ok. 500 tys. opisów. Przyjmując, że ok. 160 tys. opisów z lat 1980-1995 już zarejestrowano w BN na nośniku (wymagają one jeszcze pewnych korekt i doprowadzenia do postaci USMARC), to pozostaje ok. 350 tys. opisów, które trzeba przenieść na nośnik elektroniczny. Tak więc, licząc tylko książki polskie z XX wieku, mamy ok. 750 tys. opisów do retrokonwersji i prawdopodobnie niewiele mniej książek zagranicznych. Tylko w katalogu centralnym książek zagranicznych BN zarejestrowano ok. 400 tys. opisów, a jest to tylko część książek zagranicznych znajdujących się w bibliotekach polskich. A przecież zbiory biblioteczne to także inne typy dokumentów i dokumenty sprzed XX wieku.

Według szacunków przeprowadzonych w BN na jeden opis bibliograficzny książki wraz z opracowaniem rzeczowym i hasłami wzorcowymi przy opracowaniu metodą „z klawiatury" trzeba poświęcić ok. 1,5 godziny, natomiast na jeden opis skumulowany czasopisma należałoby poświęcić 4,5 godziny. Przy założeniu, że 1 godzina pracy kosztuje w tej chwili przynajmniej 6 zł, oznacza to sumę ok. 3 min. zł na opracowanie książek powojennych. Gdyby zastosować metodę półautomatycznej konwersji, można by było prace te wykonać 3 - 4 razy szybciej, ale trzeba by zainwestować w odpowiedni sprzęt. Zadajemy sobie jednak pytanie, czy jest to opłacalne w skali kraju, jeśli te 3 min. zł podzielimy np. na 200 bibliotek, które z tych opisów skorzystają, włączając je do swoich katalogów. Sądzę, że w skali kraju jest to przedsięwzięcie opłacalne.

Doświadczenia czeskie¹ wskazują, że koszt opracowania jednego opisu bibliograficznego techniką optyczną (OCR/ICR) połączoną z korektami „ręcznymi” wynosi 1,6 $, a jest to najtańsza i najbardziej efektywna technika, przy tym nie wymagająca wyłączenia kart z katalogu. W Bibliotece Narodowej w Pradze dziennie skanuje się 30 tys. kart. Potrzebny jest do tego sprzęt bardzo wysokiej jakości - skanery, które są w stanie odczytać zarówno tekst drukowany, jak i pisany ręcznie, które nie reagują na kolor i grubość papieru oraz tzw. jukę boxses do przechowywania obrazów. Do tego firma czeska COMDAT opracowała program przenoszenia tekstu do formatu UNIMARC. Ta ostatnia czynność odbywa się z udziałem bardzo doświadczonych bibliotekarzy, którzy znają opis bibliograficzny i strukturę formatu. Tak przygotowane opisy przeładowywane są do bazy danych. Zwykle w zagranicznej firmie komercyjnej koszt przeniesienia jednego opisu na nośnik w postaci MARC wynosi ok. 3 $, a przy tym trzeba na jakiś czas wyłączyć karty z katalogu, aby przekazać je firmie lub przesłać ich kopie, co podnosi koszty. Trzeba dodać, że firmy przenoszą tylko

5

1

O technikach i metodach retrokonwersji zob. E. Krysiak: Konwersja serwisów bibliograficznych na nośniki elektroniczne w: „Czwarta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów 7-9 czerwca 1995" (w druku).