7349812207

SYNTEZA 17

cii, warunek koherencji syntezy, a więc po prostu jej istnienia, fundament tworzenia „konstrukcji syntetycznych, czyli syntez”' .

Kategoria: „synteza historyczna” służy do określania opracowań, które - jak twierdzi Wanda Moszczcńska - „zmierzają do uogólnień historycznych wyższego rzędu” ²¹. Współczesna metodologia historiografii - w ujęciu J. Topolskiego - proces tworzenia syntezy streszcza następująco: „(1) zadaniem badania historycznego jest wyjaśnianie, tzn. wskazanie sposobu i przyczyn, rozwoju układów; (2) dła prowadzenia skutecznych badań historycznych, zmierzających w efekcie do wyjaśnienia rozwoju układów, konieczna jest świadomość o niemożności oddzielenia obserwacji od teorii.” „Kronika pisana jest z konieczności z perspektywy

i

kreta, a historia m u s i być pisana z perspektywy orla.”

Teoria to fundament historiografii - przedmiot analiz lej części jej metodologii, która zajmuje się tzw. wiedz;} pozaźródłową. Teoria jest dla historiografii ważna dlatego, że - jak pisze J. Topolski - „nic da się oddzielić procedury ustalania faktów i wyjaśniania przyczynowego od pracy konstrukcyjnej” ~⁴. Ta ostatnia zaś musi mieć podstawę. „Z tezy o niemożności oddzielenia obserwacji od teorii wynika [...] koncepcja wiedzy poza źródłowej”²⁵ - twierdzi J. Topolski. Było i jest tak dlatego, „że wpływ podmiotu poznającego na efekty poznania jest znaczny, dając obraz procesu poznawczego daleko odbiegający od pozytywistycznych poglądów o możliwości biernego odzwierciedlania świata przez podmiot poznający. Wpływ ten jednakże nie dotyczy tylko historii.” Koncepcja wiedzy pozaźródlowcj opiera się na uznaniu, że „tzw. fakt historiograliczny jest konstruowany dopiero w wyniku wzajemnego stopienia się informacji źródłowych i poza źródłowych”²⁷. „W ten sposób fakt historyczny stałby się odpowiednikiem przedmiotu badania historycznego oraz pod

Oli

postacią tzw. faktu historiograficznego próbą rekonstrukcji tego przedmiotu.”

Wiedza poza'źródłowa - rozumiana jako „pryzmat, przez który patrzymy na rzeczywistość, (...) obraz świata, który nosimy w sobie, stopniowo go wzbogacając”²⁰ - także ma swoje źródła. Powstaje zatem problem „źródeł wiedzy pozaźródlo-

20    Idem: Metodologia..., s. 520.

21    W. M o s z e z e ń s k «i: Metodologii historii zarys krytyczny. Warszawa 1977, s. 148.

22    J. To polski: Metodologia..., s. 9.

23    Ibidem, s. 539.

21 Ibidem, s. 517.

25    Ibidem, s. 10.

26    Ibidem, s. 296.

27    Ibidem, s. 199.

28    Ibidem, s. 205.

2o Ibidem, s. 522.

2 Synteza dziejów Polski...