7349812225

SYNTU/A

ogóle. Problem ten, który [...] sprowadza się do pytania, na jakich d r o -g a c h może dojść do scalenia wiedzy o szczegółowych faktach historycznych w wiedzę o dziejach, jest nic od dziś problemem najgłębiej niepokojącym historyków i nie tylko historyków. Nigdy chyba nic by 1 len problem tak palący i aktualny, jak w chwili obecnej.” ^1,7

I łij

„Rzeczywiście bez syntezy trudno jest żyć" ' -jak to formułuje J. Adamus. „Każdy z nas nosi w sobie jakąś syntezę, świadomą lub nieświadomą, przepracowaną lub naiwną wiarę przejmowaną od autorytetów.” ^LW „Jeśli nic ma wiedzy prawdziwej o przeszłości - nie może też być świadomości kierunku dokonywających się przemian. A bez tego trudno żyć - twierdzi W. Kula. - Bez lego życic jest jak lot międzyplanetarny, tam, gdzie żaden kierunek nic jest kierunkiem »w prawo« ani »w Icwo«, gdzie nic ma wschodu, ani zachodu, północy, ani południa, gdzie nic istnieje »w górę«, ani »w dół«, »w przód«, ani »w lyl«.” ¹⁴⁰ „Bez syntezy - pisa! u progu okresu międzywojennego Stanisław Kutrzeba na marginesie Duclm dziejów Polski Antoniego Chołoniewskiego - ani ogól żyć nie umie, ani też monograficznie nic da się bez takiej busoli pracować.” ¹⁴¹ Historykowi „trudno jest żyć” bez syntezy zarówno w swojej pracy, jak i jako obywatelowi. „Synteza przenika całą pracę history-

1 JO

ka.” ‘ „[...] Wdziera się do nauki historycznej nawet wówczas, gdy ujęcie syntetyczne nic leży w zamierzeniach badawczych historyka. W każdej pracy historycznej dochodzi silą rzeczy do spojrzenia na takty badane w świetle wiedzy szerszej, wiedzy o dziejach w ich całokształcie.” ^I4' Inna rzecz, iż zawsze „znajdą się [...] cechowi historycy, którzy uważają syntezy i historyczne ideologie za coś obcego swemu fachowi, a interesują się jedynie faktografią. Niejednokrotnie bywają nawet znakomitymi faktografami.” ¹⁴⁴ Nadto „nie zawsze można [...] podzielić jednego człowieka na dwie niejako osoby, w historyku żyje obywatel, a w obywatelu historyk. Jeżeli jest jakaś racja w twierdzeniu, że nie tylko uogólnienia powstają z syntezy szczegółów, ale i uogólnienia wywierają pewien wpływ na obraz szczegółów, to laickie uogólnienia obywatela mogą wywierać jakiś wpływ na prace historyka i na-

137    W. M o s z c z e ii s k a: Metodologii historii.... s. 413.

138    J. A d i) ni u s: Monarchizm i re/uihlikanizm..., s. 23. 130 I d o ni: O kierunkach..., s. 42-43.

no W. Kulo: Wokół historii..., s. 13.

NI

za: M. II.

S. Kutrzeba: Wartości historyczne l *olski. S e r e j s k i: Historycy o historii..., s. 58 1.

Cilos Narodu” T. 25, 1^ŁM7, nr 284-286; cyt.

M2 i. A d a m u s: Mmiarchizni i rejmhU!;anizm..., s. 98. N3 W. M o s Z c z e ii s ka: Metodologii historii..., s. 350.

i i i J. Adamus: Monarchizm i re/mhlikanizm..., s. 107. ..Wyłączny monografizm” może dać przyzwyczajenie „do preferencji dla cytatu źródłowego i pewnej bojaźliwości w myśli uogólniającej"* (ibidem, s. 110, przyp. 24). Jednak ..sama dobra wola obiektywizmu nie wystarczy” (ibidem, s. 85, przyp. 133).

3 Synteza dziejów Polski..