7349812261

64 S y; i teza (I z i ej ó w Polski...

brzynskiego - przeciwstawiona kategorii „wolności” w koncepcji J. Lelewela - nic jest przeciwstawieniem „siły” poza prawem i moralnością, rozumianej jako założony program przemocy, prawu i moralności przed „sity” ^l<M. Opozycja syntezy M. Bobrzyńskiego wobec syntezy J. Lelewela nic do tego się sprowadza.

M. Bobr/.yński przeciwstawia „dogmatowi” syntezy J. Lelewela, którym jest -wedle niego - „wolność społeczna i polityczna”, wbrew deklaracjom opisu „prawdy dziejowej”, inny „dogmat” - „silę i sprężystość władzy rządowej”. Powstaje zatem problem: Jak należy rozumieć kategorię „władzy rządowej”? Pojęcie to wydaje się w koncepcji M. Bobrzyńskiego plconastycznc. Idzie tu o władzę szeroko ujmowaną, a nic o rząd, w znaczeniu wąskim - władzę wykonawczą, czy wręcz gabinet. Władza jest zawsze „rządowa”. Pojęcie „władzy rządowej” funkcjonuje zatem w myśli M. Bobrzyńskiego w znaczeniu „rządności”.

„Siła i sprężystość władzy rządowej” to - według M. Bobrzyńskiego - państwo. Nic ma tu, ostatecznie, dylematu: zarządzanie - wolność; ani alternatywa: centralizm - deccnlralizm nie odgrywa głównej roli. Władza - „silna i sprężysta” - to nic taka czy inna forma rządu. „Nic należy zgoła do tych, którzy szczęście narodu uważają zależnym od jednej, ulubionej przez nich formy rządu, czy to republiki, czy monarchii, czy wreszcie arystokracji - twierdzi M. Bobr/.yński. - Każda forma rządu jest dobni, która w danych warunkach zapewnia narodowi i państwu pieczę jego interesów, silny rząd i ogólny rozwój.” ¹⁰⁵ Wedle niego, „jakim jest rząd, absolutnym, konstytucyjnym, czy nawet republikańskim, - jest to tylko drugorzędna kwestia, bo na pierwszy plan w organizacji państwa i społeczeństwa wysuwa się pytanie, jakim jest stosunek rządu do narodu, czego się r/ąd mianowicie w podatkach i usłudze wojennej może od narodu domagać i do czego nawzajem wobec narodu jest obowiązanym.

Konfrontacja syntezy dziejów Polski M. Bobrzyńskiego z syntezą dziejów Polski J. Lelewela tworzy - w zamierzeniu M. Bobrzyńskiego - podział logiczny. Myśl M. Bobrzy lis ki ego jest przeciwstawieniem myśli J. Lelewela w tym rozumieniu, że stanowi jego negację, a negacja łącznie z tym, co negowane, daje uniwersum. Z lego nasuwa się wniosek, że - przyjmując istnienie wspólnej dla obu ujęć podstawy (stworzonej przez J. Lelewela teorii syntezy oraz koncepcji tożsamości) -poza syntezę J. Lelewela i jej negację, którą tworzy synteza M. Bobrzyńskiego, w

1*1 M. Kobrzyński pisze o pierwszej wojnie światowej, że ..w czteroletnich zapasach i zwycięstwach wyczerpała się energia niemieckiego narodu, stawiająca silę przed prawem". M. B o b r z y ńs k i: Dzieje Polski w zarysie. T. 3: Dziejeporozhhtroww Warszawa-Kraków-Lubiin-Lód/.-Poznań-Wilno-Zakopane 1931, s. 379 ). A tak charakteryzuje program narodowej demokracji z przełomu XIX i XX wieku: „Wystąpili z teorią, że w polityce narodu rozstrzygać powinien tylko egoizm narodowy, nie zaś jakieś etyczne zasady. Na polityce egoizmu wyrosły Prusy, tylko na niej wskrzesić się może Polska. Zrywali w ten sposób - komentuje M. Kobrzyński - z całą polityką narodu polskiego, który szczycił się tym, że, szanując prawa sąsiednich narodów, unię z nimi przeprowadzał i potęgę swoją gruntował."(Ibidem, s. 317).

s. 215.

1*5 I d e ni: Sejmy ptdskie za Olbrachta i Aleksandra (1876). W: i d e m: Szkice i stadia... T.l,

i*6 I d e m: O /Podziale..., s. 51.