7349812439

412 ARTYKUŁY

Proces analizy danych jest traktowany bardziej jako sztuka niż nauka, chociaż oczywiście używane są formalne, systematyczne i logiczne procedury służące do wygenerowania konstrukcji i związków między nimi. Badacz poprzez indukcję ma przecież nadzieję zbudować teorię, która wyjaśniłaby zebrane dane (Preissle i LeCompte, 1984, s. 4,166-167).

Zapis badań etnograficznych ma też specyficzny wymiar dydaktyzmu. Formuła prowadzonej narracji powoduje, że czytelnik staje się bardziej dociekliwy niż ma to miejsce przy innego rodzaju sprawozdaniach. Etnograf powinien więc dosłownie cytować sformułowania używane przez informatora, by przedstawiany opis był zgodny z rzeczywistością przez niego widzianą. Tu należy też brać pod uwagę i odnotowywać bezsłowne wyrazy komunikacji (Patton, 1997, s. 181; Stewart, 1998, s. 5). Finałem może być zintegrowanie rezultatów badania z odpowiednimi studiami, które mieszczą się w wyznaczonych teoretycznych ramach (Preissle i LeCompte, 1984, s. 195), oczywiście o ile jest to zgodne z obranym paradygmatem etnografii. Z drugiej strony, zasadą kończącą działanie uczonego nie jest generalizowanie, lecz postawienie hipotezy o możliwą postawę lub związek przedmiotu badań (Taft, 1988, s. 62).

ETNOGRAFIA A BADANIA BIBLIOLOGICZNE

W rodzimych opracowaniach metodologicznych z zakresu bibliologii etnografia w prezentowanym tu ujęciu nie jest dostrzegana. Pojawiają się jedynie uwagi koncepcyjne i zalecenia proceduralne w odniesieniu do innych, klasycznych metod jakościowych. Przykładowo, u Jerzego Ratajewskiego przy owych metodach znajdujemy charakterystykę tylko badań porównawczych. Z kolei Jacek Wojciechowski pisząc nt. obserwacji, co prawda nadmienia

0    praktyce formułowania hipotezy roboczej post factum, wy raźnie jednak pojmuje tę technikę w tradycyjnym, a nie etnograficznym sensie (Wojciechowski, 1999, s. 43-44). Również niezwykle skromnie etnografię akcentuje się w polskich podręcznikach badań pedagogicznych (np. u Tadeusza Pilcha), których perspektywy metodologiczne często wykorzystują bibliotekoznawcy. Zapewne dzieje się tak, ponieważ na pierwszy rzut oka obraz konstrukcyjny etnografii może wydawać się właściwie tożsamy z odpowiednim w metodzie obserwacji, która zdominowała spojrzenie na możliwości oglądu badanej empirii. Tymczasem, jak pamiętamy, obserwacja jest jedynie techniką służącą do zmysłowego poznawania określonego fragmentu rzeczywistości. Wszystkie natomiast późniejsze procedury są różne w obu ujęciach. Niemniej

1    niezależnie od tych trudności autonomizacyjnych etnografii, Alex Stewart zauważa, że jej metodologia wciąż rozwija się w różnych dyscyplinach (Stewart, 1998, s. 2). Tym samym nowe próby odkrywania zjawisk i zależności między nimi, są jak najbardziej na miejscu.

Przede wszystkim w etnograficznych badaniach jakościowych pamiętać należy, że wiele projektów badawczych może i powinno „pochodzić” z eksplorowanego środowiska, a zadaniem badacza jest, co najwyżej wybór, które środowisko poddać szczegółowemu poznawaniu. W metodologii nauki o książce i informacji, jakościowe badania terenowe szerokie zastosowanie znajdują zwłaszcza w takich przejawach życia społecznego dziejącego się na gruncie funkcjonowania biblioteki, świata książki, jak: działania zwyczajowe, epizody, spotkania, role czy relacje. Innymi słowy, wszędzie tam, gdzie naturalne środowisko da nam więcej danych, niż sztuczne warunki wytworzone wskutek