7349812452

NOWE TECHNOLOGIE A BIBLIOTEKA 419

DETERMINIZM TECHNOLOGICZNY

Od długiego okresu obserwujemy wzrost tempa wprowadzania środków technicznych w różne sfery naszego życia. Już w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku zaczęto mówić o interesującym zjawisku determinizmu technologicznego, polegającym - ogólnie rzecz biorąc - na wpływie urządzeń technicznych na relacje zachodzące w życiu społecznym. Wpływ ten okazuje się większy niż z pozoru można by przypuszczać, ponieważ dotyczy bardzo różnych sfer życia, także obszaru mentalnego. Determinizm technologiczny jest bowiem źródłem przekonania „o nieustannym postępie” (w znaczeniu historycznym), „rozwoju” itp. W węższym znaczeniu pojęcie determinizmu technologicznego zaczęło występować m.in. w koncepcjach komunikowania masowego. Przyjęto tezę, że jedną z najbardziej podatnych na kształtowanie przez technologię sfer życia społecznego jest przekaz informacji. Mówiąc nieco bardziej precyzyjnie: teoretycy determinizmu technologicznego są przekonani, że na sposób oddziaływania informacji na człowieka wpływ ma również to, jakimi metodami technicznymi jest przekazywana. Niektórzy z nich znajdują korelacje pomiędzy wykorzystywaniem określonych urządzeń technicznych a sposobem postrzegania rzeczywistości przez ich użytkowników (Levinson, 2006; Postman, 2004; McLuhan, 2004).

Rozważania, toczące się w głównym nurcie dyskusji nad determinizmem technologicznym, przeniesiono następnie na koncepcje społeczeństwa informacyjnego (Webster, 1995). To zaczęło prowokować do wystąpień na tematy pojawiające się na ich obrzeżach. Wiele, co wydaje się oczywiste, w tym kontekście napisano i powiedziano.

BADANIA NAD BARIERAMI INFORMACYJNYMI W BIBLIOTEKACH (LIBRARYANXIETY)

O determinizmie technologicznym można mówić od momentu wprowadzenia urządzenia technicznego w jakąś sferę życia człowieka. Wówczas mamy do czynienia z pierwszymi symptomami wpływu techniki na zachowania społeczne ludzi; w kolejnych fazach tego procesu wpływ ten się pogłębia. Problemy, pojawiające się w momencie wprowadzania urządzeń technicznych, są także interesujące w kontekście działalności współczesnych bibliotek. Zagadnienie to stało się jednym z wielu elementów badań nad barierami informacyjnymi w bibliotekach. (W literaturze anglojęzycznej kompleks badań nad barierami informacyjnymi w bibliotekach określa się terminem library anxiety - w dosłownym tłumaczeniu „lęk przed biblioteką” lub „niepokój w bibliotece”.) W języku polskim nie pojawiało się jego powszechnie akceptowane tłumaczenie, dlatego najczęściej używa się terminu angielskiego, lub po prostu mówi się o barierach informacyjnych w bibliotekach (Swigoń 2006, tam obszerna literatura problemu).

Obecnie istnieje wiele typologii wspomnianych barier. Pierwsze z nich pojawiły się w połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku (Mount, 1966). Teoretyczne fundamenty badań współczesnych dały C. A. Mellon (1986) oraz S. L. Bostick (1992). Ostatnia z wymienionych autorek zaproponowała najpopularniejszy podział czynników wywołujących bariery informacyjne w bibliotekach. Podzieliła je na: 1) problemy związane z personelem biblioteki (barriers with staff), 2) bariery afektywne (affective barriers), 3) bariery