7483798552

III Konferencja Dendrochronologów Polskich - Rogów, 9-11 lutego 2016

Przestrzenne uwarunkowania zmian w górnoreglowych ekosystemach świerkowych w świetle depozycji zanieczyszczeń atmosferycznych na przykładzie Sudetów

Marek Błaś *, Michał Godek, Mieczysław Sobik, Mariusz Szymanowski, Piotr Owczarek *marek.blas@uni. wroc.pl

Celem opracowania było wykazanie przestrzennych prawidłowości pomiędzy dynamiką wzrostu świerka pospolitego, a zmianami w depozycji zanieczyszczeń atmosferycznych, które dokonały się w ciągu ostatnich 50-70 lat na obszarze Sudetów. Na podstawie danych z 75 stanowisk zlokalizowanych na terenie Sudetów, przygotowano model rozkładu przestrzennego redukcji przyrostów rocznych drzew dla lat 1980-1995. W tym celu wytypowano zestaw determinantów odnoszących się do procesów związanych z dyspersją zanieczyszczeń i roli czynników meteorologicznych, zwłaszcza w kontekście ich modyfikacji przez rzeźbę terenu. Wyniki uzyskane w czasie realizacji projektu dokumentują silne lokalne kontrasty dynamiki wzrostu górnoreglowego świerka, które należy wiązać ze zróżnicowanym polem depozycji zanieczyszczeń atmosferycznych. Najgłębsze spadki tempa przyrostów świerka były notowane przede wszystkim w pozycjach szczytowych i grzbietowych oraz w górnych partiach dowietrznych stoków o ekspozycji NW - a zatem w miejscach szczególnie predysponowanych do wzmożonej depozycji zanieczyszczeń z osadów mgielnych. Przeciwległe, zawietrzne partie stoków w obrębie tych samych szczytów, jak również niżej położone partie stoków dowietrznych charakteryzowały się wyraźnie mniejszym zaburzeniem tempa wzrostu drzew. Zgodnie z uzyskaną formułą, wartość zmiennej (szerokość przyrostów rocznych w latach 1980-1995) spada wraz z: rosnącą wysokością n.p.m., korzystniejszą wystawą stoków na wiatr z kierunków NW i SE oraz odsłonięciem rzeźby na sektor NW. Z kolei skala redukcji przyrostów rocznych maleje wraz z przesuwaniem się w kierunku wschodnim oraz rosnącym zasłonięciem na adwekcję wilgotnego powietrza z sektora NW. W związku z powyższym, zaprezentowany model w dość satysfakcjonujący sposób uwypukla słabnący wpływ zanieczyszczeń wzdłuż profilu NW-SE oraz pokazuje istotną rolę lokalnej rzeźby terenu.