7648594441

Wstęp

wykład historii filozofii, tylko sama historia filozofii jest jedynym środkiem do tego, by naprawdę wyczerpująco odpowiedzieć na to pytanie. Oczywiście nie taka historia filozofii, która sprawozdawczo szereguje daty, życioiysy i wypowiedzi, lecz historia rozwoju problematyki filozoficznej, pozwalająca zrozumieć wewnętrzne prawidłowości tego rozwoju. Dlatego też historia filozofii (okoliczność nie mająca odpowiednika w żadnej innej nauce) jest sama dyscypliną filozoficzną, i to dyscypliną tak ważną, że aż niezbędną. Ukazuje nam ona, czym filozofia jest, jakie ma znaczenie dla rozwoju ludzkiej świadomości, ludzkiej kultury. Jest zatem jednocześnie uprawianierr) filozofii na temat filozofii”¹. Z tych uwag wynika w pierwszej kolejności potrzeba określenia związku między filozofią Kanta i Hegla, zwłaszcza sposobu jego przedstawienia w ramach historii filozofii. Dał temu wyraz Karl Jaspers, który w nawiązaniu do Platona tak oto scharakteryzował ten rodzaj filozofowania: „Platon jest najstarszym filozofem, którego studiując, zdobywamy świadomość metodologiczną filozofowania. Stąd cudowne wyzwolenie, które i dzisiaj może dzięki niemu następować. Platon obudził z drzemki pochopnych oczywistości, w jakiej się znajdowali, mimo całej wspaniałości ich spekulatywnych wizji, myśliciele presokratej scy — podobnie Kant obudził się z drzemki, w której od czasów Kartezju -sza dogmatycznie ujmowano metafizykę i nowoczesne przyrodoznawstwo jako jeden twór”². W podobnym duchu wypowiadał się Bertrand Russell. W Przedmowie do Dziejów filozofii Zachodu stwierdził, że „filozofowie są w równej mierze skutkami i przyczynami: są skutkami warunków społecznych, w których żyją, a także życia politycznego i instytucji, i swej epoki; są jednak również (jeśli dopisze im szczęście) przyczynami zapatrywań, które wywierają wpływ na kształt życia politycznego i instytucji czasów późniejszych”³. W tym, co powiedział Russell, widać bezpośrednią zależność między czasami, w jakich przyszło żyć i tworzyć danemu filozofowi (na przykład Kantowi i Heglowi), i jego myślą —jej rozwojem i recepcją. Russell położył przy tym nacisk na fakt nieco innego przedstawiania myśli danego filozofa. W cytowanej pracy pisał: „[...] próbowałem pokazać każdego filozofa, na tyle, na ile można to zrobić, nie uchybiając prawdzie, jako produkt jego milieu, jako człowieka, w którym w skrystalizowanej, skondensowanej formie

1

   E. von Aster: Historia filozofii. Tłum. J. Szewczyk. Warszawa 1969, s. 17.

2

   K. Jaspers: Wiara filozofiami wobec Objawienia. Tłum. G. Sowiński. Kraków 1999, s. 556.

3

^s B. Russell: Dzieje filozofii Zachodu i jej związki z rzeczywistością polityczno-społeczną od czasów najdawniejszych do dnia dzisiejszego. Tłum. T. Baszniak, A. Lipszyc, M. Szczubiałka. Warszawa 2000, s. 5—6.