7648595033

NAUKOWEGO I SPOŁECZNEGO. 149

cznemi rozpaczeniami. Struła nas tem bardziej, że dniem wprzód w historyku weneckim, Molmenti, czytaliśmy opis ostatnich lat istnienia rzeczypospolitej św. Marka (1785), a w nim znaleźliśmy taki ustęp: „Śpiewaczka Banti unosiła publiczność do szaleństwa. Todi, inna śpiewaczka, rozbudziła taki zapał, że drukowano sztychy z jej portretem, otoczonym wieńcem i geniuszami z podpisem: Yenetiis anno Todi (w Wenecyi roku Todi — niby pierwszego roku ery Todi). Przed dwustu laty, rok zwycięstwa odniesionego nad flotą turecką w zatoce Lepante, nazwany został annus mctoriae nrnalis (rok zwycięstwa mor-skiego)“, a dalej zdanie: „Podobne (jak z Todi i Banti) uwielbienia publiczne dla aktorów i aktorek zdarzają się zwykle w epokach upadku i rozkładu społeczeństw^.

W grudniowym zeszycie Przeglądu umieściliśmy, zgadzając się na nie najzupełniej, słowa Nowej Reformy, protestujące przeciw nie-myślącemu się skończyć „królestwu śpiewaków i aktorów⁴*. Do tego protestu przyłączył się obecnie w paru oględnych słowach Czas w fej-letonie Panem et Circenses ¹ :    „Dziś więcej prawie nadają wagi spra

wozdaniu z nowej komedyi, niż sprawozdaniu z posiedzenia parlamentu ; dobry aktor tyle znaczy, co minister, a prima donna sto razy więcej, niż najlepsza matka rodziny... Ostatnie dziesięć lat ubiegłych wykazują nam smutną statystykę teatrów, które padły pastwą płomieni, grzebiąc pod zgliszczami setki widzów. Nie jestżeto palec Boży, wskazujący — nie na szkodliwość sztuki dramatycznej, ale na przesadną rolę, którą obecnie odgrywa w świecie⁴⁴ ?

Dziwna to, a rzadka harmonia: dzienniki podejrzy wane o semi-tyzm i o antisemityzm, postępowe i zachowawcze, warszawskie, krakowskie, petersburskie ; Kraj, Słowo, Przegląd Katolicki, który z uznaniem parę ustępów ze Słowa powtórzył, Rola_f Czas, Nowa Reforma, wreszcie Przegląd Powszechny na jedno się godzą i cechują dzisiejsze królowanie teatrów i aktorów, jako smutny symptom upadku ; wyznają wprost lub między wierszami, że więcej mamy stosunkowo igrzysk niż chleba, chleba równie dla duszy jak i dla ciała, więcej nieraz igrzyskami niż chlebem się zajmujemy. — Ciekawa tylko rzecz, na jak długo obowiązywać będzie sojusz ten przeciw fanatyzmowi teatralnemu zawarty; czy wszystkie przytoczone i nie przytoczone tu dzienniki, które tak otwarcie i odważnie postawiły zasadę: „Teatr nie jest najważniejszą rzeczą dla naszego społeczeństwa, nie jest pierwszym i najistotniejszym warunkiem narodowego bytu i dobrobytu, szczęścia na

¹ Z 13 grudnia 1889.