2964938861

NAUKOWEGO I SPOŁECZNEGO. 303

dość znaną, a jednak nader uwagi godną, że ci żołnierze, którzy umieli się modlić, umieli zawsze i zwyciężać Jakże podniosłem! są słowa, któremi wielki bohater Jerzy s Frundsberga (umarł 1528 r.) zwykł był swych żołnierzy przed walką do męstwa zachęcać: „Dzieci! wołał, wprzód oczy ku niebu, potem na wroga!" A skoro wszyscy padli na kolana, wołał znowu: „Nuże, w dobry czas, w imię Boże!...^u przed bitwą pod Pawią (25 lutego 1525 r.) zwołał odgłosem bębnów wszystkich dowódców, a stanąwszy wśród ich koła, rzekł: „Kochani bracia i synowie! Całe wojsko, cudzoziemskie zaciągi i Hiszpanie, piechota i konnica, chcą zachować cesarzowi (Karolowi V) księstwo medyolanskie i Francuzom (Franciszkowi I) go nie oddadzą. I ja dlatego tu przybyłem. Spodziewam się więc, że stawicie razem ze mną czoło nieprzyjaciołom, jak przystoi na pobożnych Niemców. Mamy wprawdzie przed sobą dumnego wroga, lecz czy nie pobiliście już tyle razy jego najlepszych wodzów i wojska i czyż nie możecie także i teraz spodziewać się, z pomocą Boga, pewnego zwycięstwa? Czyż nie powinniśmy wszystkiego dokonać, aby uratować naszych kochanych braci w Pawii? Kto tego chce, niech podniesie rękę“ ! Wtedy podnieśli wszyscy rękę i krzyknęli: Z Bogiem! Jerzy nasz, tyś jest ojcem nas wszystkich, życie chętnie za ciebie i za tę sprawę położymy^u!

Jan Terlclaes hrabia Tilly, bohater z wojny trzydziestoletniej, był nie tylko jednym z najznakomitszych, lecz także z najbardziej wierzących wodzów swego czasu. Bardzo charakterystycznem jest, że wódz ten wychowywał się u Jezuitów. Walczył on, potykał się i zwyciężał z hasłem św. Ignacego, które wziął sobie za prawidło życia: Omnia ad maiorem gloriam Del (Wszystko na większą chwalę Bożą!). Bohater ten prawdziwie katolicki, surowych obyczajów i pełen zaparcia się siebie zwycięzca w 36 bitwach, utkwił wzrok przy konaniu (1632) w stojący przy łożu śmiertelnem krucyfiks i rzekł: „W Tobie Panie zaufałem; dlatego nie będę zawstydzony na wieki".

Inny bohater wojny trzydziestoletniej, marszałek polny Gotfryd Henryk hrabia Pappenheim, najwaleczniejszy z dowódzców Tillego zwany także, z powodu swej nieokiełzanej śmiałości „katolickim Bajardem wojny trzydziestoletniej^M, był jak najzupełniej oddany wierze katolickiej i cesarzowi, a żołnierze jego, równie go kochali