7648595134

PB ZE GL. Al) PIŚMIENNICTWA. 247

mie niniejszym, obok prac Zakrzewskiego i Pawińskiego o Batorym, figurują także i Kraushara „Czary na dworze Batorego^.

^rfo niekrytyczne postępowanie we wyborze źródeł daje się przede wszystkie m odczuć przy sprawach religijnych. Pominąwszy, że wypadek takiego znaczenia, jak sobór trydencki, jest zbyty kilkoma słowy,, że autor nie zna, a przynajmniej nie wymienia, tak znakomitego dzieła, jak Maurenbrechera „Geschichtc der Katholischen Reformation^Łt, w wielu ustępach niniejszego tomu wieje wprost duch antykatolicki.

Ustęp o inkwizycyi hiszpańskiej na str. 50 jest zdaniem naszem streszczeniem odnośnego ustępu w dziele PrescotCa t. I. str. 274 sqq. Prócz kilku źródeł kronikarskich , ów autor powołuje się głównie na. Llorente „Histoire critique de rinquisition d’Espagne. Paris 1818 ^{1 2}, Trzeba wiedzieć, że Llorente, ksiądz hiszpański, sekretarz inkwizycyi, libertyn, oskarżony o zdradę stanu i sprzeniewierzenie 11 milionów z dóbr zakonów, do których zniesienia w Hiszpanii się przyczynił, su-spendowany z urzędu kapłańskiego, wspierany przez loże masońskie w Paryżu , pisze niemoralne powieści, dalej „Polityczne portrety pa-pieży^Łi, w których Grzegorza Wielkiego zowie przedajnym pochlebcą, Grzegorza VII największym potworem i najgorszym krzywdzicielem ludzkości ³ Tymczasem dzieło jego o inkwizycyi nazywa Pres co U jedyną wiarygodną historyą tejże instytucyi, i jako taką ją zużytkowuje. Ze historyk protestant, piszący w r. 1839, p amfie cistę historycznego wysoko ceni, nic dziwnego, lecz że autor, piszący dla publiczności w r. 1889, pomimo dość licznych prac nowszych na tern polu, z tak wątpliwego źródła czerpie wiedzę, to chyba dowodzi grubej nieostrożności ze strony autora. To też powstanie inkwizycyi hiszpańskiej przypisuje p. Korzon wpływowi strasznego Torkwemady, który, będąc spowiednikiem młodocianej Izabeli, wymógł na niej przyrzeczenie, że będzie używać władzy na wytępienie herezyi.

Szkoda, że autor opisując dość szeroko jaskrawemi barwy okrucieństwa inkwizycyi, nie znalazł miejsca na przytoczenie tego, czego nawet Prescott opuścić nie zaniechał, cytując opowiadanie współczesnego wypadkom proboszcza Los Palacios ⁴. Mówi on o Maranosach ł,i* wychrzczonych żydach, przeciw którym inkwizycya była wymierzoną: „Był to naród niezmiernie przebiegły i ambitny, który najważniejsze

ran

295.

1 i 1828 str. 200.

1

   Gesćhichte der Regierung Ferdinands und Isabellas der Katholichen Spttnien. (tłumaczenie.)

2

   Prescott w cytow. dziele t. I.

3

   Czasopismo Katholik 1824 str.

4

¹ Prescott str. 24L