7928718113

możliwie największego poziomu bezpieczeństwa główny cel ich aktywności, co krótko podsumował J. Stańczyk stwierdzeniem, że „(...) bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka i grup, a jednocześnie najważniejszym ich celem”^{1 2}. Stąd też w analizach dotyczących bezpieczeństwa coraz częściej wskazuje się, że jest ono określonym stanem, ale też i procesem ciągłym, systematycznym działaniem podejmowanym przez podmiot na rzecz jego tworzenia i utrzymania. Jak twierdzi E. Nowak, „(...) bezpieczeństwo jako najwyższa wartość i potrzeba jednostek, grup społecznych, państw i wspólnot wielopaństwowych jest wytworem, swego rodzaju produktem wszystkich podmiotów bezpieczeństwa, które muszą być do tego przygotowane i zdolne”³.

Aby zrozumieć w pełni współczesne znaczenie terminu „bezpieczeństwo”, należy sięgnąć do jego genezy i prześledzić, w jakim kierunku przebiegały i przebiegają zresztą do dzisiaj zmiany jego paradygmatu³.

Jakkolwiek refleksja nad bezpieczeństwem towarzyszy człowiekowi niemalże od zarania dziejów, to pierwsze, względnie spójne koncepcje bezpieczeństwa wykształciły się w ramach nauk o bezpieczeństwie dopiero w drugiej połowie XX wieku w okresie zimnej wojny⁴. Podstawą ich teoretycznej konstrukcji był, ukształtowany w wyniku porządku westfalskiego⁵, sposób podejścia do polityki bezpieczeństwa, której głównym przedmiotem ochrony stało się państwo narodowe.

W dwubiegunowym ladzie politycznym okresu zimnowojennego, przy utrzymującej się stale groźbie konfliktu zbrojnego z użyciem broni masowej zagłady między rywalizującymi blokami, w podejściu do problematyki bezpieczeństwa dominował paradygmat realistyczny, wyrosły na postwestwalskiej wizji stosunków' międzynarodowych. Konsekwencją tego było państwocen-tryczne podejście do powyższego pojęcia, a także przyjęcie terminu „bezpieczeństwo narodowe” jako podstawowej kategorii pojęciowej na gruncie nauk o bezpieczeństwie. W ujęciu realistycznym, bezpieczeństwo odnoszono prawie wyłącznie do sfery militarnej (polityczno-wojskowej), a zagrożenie rozumiano

12

1

   J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, wyd. cyt., s. 8. Należy' w tym miejscu podkreślić, że w psychologicznych koncepcjach potrzeb bezpieczeństwo zajmuje ważną pozycję i nadaje się mu fundamentalne znaczenie dla człowieka (między' innymi w teoriach A. Maslowa i C. Alderfera).

2

   E. Nowak, Zarządzanie kryzysowe w sytuacji zagrożeń niemilitarnych, Warszawa 2007, s. 11.

3

   Por.: A. Urbanek, Koncepcja human security a kształtowanie środowiska bezpieczeństwa społeczności lokalnych, [w:] Zarządzanie kryzysowe. Podstawowe problemy, G. Kędzierska. A. Peploński (red.). Białystok 2012.

4

   Por.: M. Madej, Zagrożenia asymetryczne państw obszaru transatlantyckiego, Warszawa 2007, s. 23.

5

   Kończący wojnę trzydziestoletnią Pokój Westfalski (1648 r.) stał się podstawą ukształtowania nowego ładu w stosunkach między narodowych, zwanego porządkiem westfalskim. Zob.: M. Pietraś, Bezpieczeństwo państwa w późnowestfalskim środowisku międzynarodowym, [w:] Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, S. Dębski. B. Górka-Winter (red.), Warszawa 2003, s. 162-163.