7960663309

zamienionego na ratusz, zniknęła ciekawa wieża dachowa z barokowym hełmem, nadajacym właściwy wygląd sylwecie całego miasta, widnej z dala z za Wisły. W r. 1906 rozebrano drewniany kościół w Mszanie, n szcząc malowidła świętych w architektonicznych ujęciach, wykonane przez malarza Stanisława Cichoniow-skiego z Chełmna w r. 1694. jak o tern objaśniał napis na odwrotnej stron.e ołtarza.

Na własne oczy przekonałem się niebawem po przewrocie w Toruniu, że w jednym z kościołów nader cenny średmow eczny o-braz pokryty był cały biała pleśnią (niedługo potem starannie odnowiony przez prof. Rutkowskiego). a w krużgankach dawnego klasztoru Benedyktynek w żarnowcu. po odchyleniu kam ema posadzki. wytryskała woda. Proboszcz oświadczył mi. że zwracał się w tej sprawie bezskutecznie o pomoc do rządu prusk ego.

Wybierający się na zwiedzenie dawnego krzyżackiego zamku w Malborgu spodziewa się. że ogląd-n e budowlę o pierwotnym charakterze. pełną wspomnień i pamiątek. Tymczasem zawiedzie się srogo. Po zn szczeniach. dokonanych po zaborze Pomorza przez

Prusy, zamek był w zupełnej ruinie, tak że wiele trzeba było odtwarzać, głównie na mocy gdańskich budowli, nie zawsze jednak szczęśliwie. Gorzej było z we-wnętrznem urządzeniem. Po usunięciu późniejszych dodatków z polskich czasów, zapanowała przeraźliwa pustka, którą starano się wypełń ć podobiznami dawnych sprzętów i przedmiotów. Przysłano olbrzymią ilość rogów jelenich i łos owych, z których porobiono świeczniki i pa»aki o wyglądzie. który mówi sam za s e-bie. Witraże, ławki, stoły, stołki i t. d. naśladują dawne, malowidła ścienne udają gotyk, słowem u-rządzono wielką nowoczesną fabrykę antyków. Gorliwość swą posunięto do tego stopnia, że w kuchni zamkowej nałożono na rożen całe cielę z masy papierowej, żeby ukazać zwiedzającym. jak odbywało się pieczenie za czasów krzyżackich. Doskonała nauka poglądowa dla szkółek początkowych. coś w rodzaju panopticum, niegodnego powagi starych murów.

Z nad dolnego ramienia Wisły przenieśmy się teraz nad jej górny bieg. na Wawelskie wzgórze. Zamek niszczony i łup.ony za wojen szwedzkich, za postoju Moskali za konfederacji barskiej, odnawia się dziś i urządza starannie. Niema tu podrobionych sprzętów. ale wszystko jest dawne, prawdziwe, pochodzące z darów i zakupów. Na Wawelu co najwyżej można się nie zgadzać z pew-nemi szczegółami odnowienia, w Malborgu każdego europejczyka razić musi całość. Zd ecia fotograficzne wnętrz Wawelskiego i Mal-borskiego zamku są doskonałcml przykładami odnoszenia sic polskiego i pruskiego do zabytków przeszłości.

Rząd polski zorganizował znacznie lepiej w calem państwie o-pickę nad zabytkami, n ż dawny rząd pruski, mianując nie konserwatorów. spełniających swe zadanie obok innych zajęć, ale osobnych urzędn ków konserwatorskich w województwach, którzy dotąd przeprowadzili cały szereg koniecznych prac. Biskup pomorski J. E. Stanisław Wojciech O-koniewski swoim zamiłowaniem sztuki i opieką nad zabytkami daje wspaniały przykład swemu duchowieństwu. W tym dziale przysłowie o polskiej gospodarce okazało sę nietylko nicuz sadnio iic, ale raczej odwrócić je należy do tych. którzy je wymyślili.

Ks. Dr. TADEUSZ POMIAN

KRUSZYŃSKI.

Profesor U. J.

TWIERDZA MYŚLI POLSKIEJ — INSTYTUT BAŁTYCKI

(Wywiad u Prezesa Zarządu Instytutu, p. starosty krajowego

Wincentego Łąckiego)

Po siedmiu latach istnienia toruński Instytut Bałtycki stał sie dziś wybitną placówką, jednym z niezmiernie doniosłych czynników polskiej obrony przeciw słom wrogiej propagandy i agitacji, zuchwale fałszującej przeszłość i teraźniejszość. naukę i fakty w służbie zaborczych apetytów i knowań. Wszyscy wiemy, jak doskonale wrogowie nasi rozumieją olbrzymią wagę naukowego podkładu dla wszelkiej akcji politycznej. dyplomatycznej, publicystycznej. dla wszelkich na tych terenach posunięć i poczynań. Nie od dziś i me od wczoraj Niemcy wyspecjalizowali się po mistrzowsku w nastawianiu wszelkich gałęz-i wiedzy w myśl wskazań swego nacjonalizmu i imperializmu. Uczynili to już przed wojna światowa dla usprawiedliwienia, dla zalegalizowania swych dawnych dziejowych zbrodni i rabunków, oraz dla przygotowania nowych przv-czem potężne umysły — Momm-sen. 1 reitschkc. aby wymienić tylko najgłośniejszych — stanęły w służbie wojującego pangerma-nizmu. W okresie powojennym dzieło to doprowadzili do najwyższego natężenia, kolosalnym nakładem sił i środków usystematyzowali i zorganizowali możliwie najpotężniej. Obok niezliczonej armji umysłów i piór pracują dziś w jego służbie cztery welkie specjalne ..naukowe'* instytucje: .,ln-stitut fur ostdeutsche Wirtschaft'⁴ w Królewcu.—„Jnstitut fur Welt-wirtschaft und Seeverkchr" w Ki-lcwiji. „Osteuropa-lnsntut" we Wrocławiu, — „Deutsches Au-siand-ltistitut" w Stuttgardzie.

Przeciwstawienie tej ofensywy fałszu, obronę przeciw niej, reprezentuje w Polsce Instytut Bałtycki. O wartości jego pięknej pracy, o zasługach i cennych płociach jego działania w służbie prawdy i sprawiedliwości świadczy między innemi bardzo dobitnie i wymownie wściekłość, jaką zaszczyca go hakatvstvczna propaganda kłamstw*. Aby się przekonać, wystarczy zajrzeć do najnowszego, wielkiego, „pomnikowego" dzieł.a tej propagandy, do księgi „Deutschland und der Kor-ridor“. Instytut Bałtycki jest tam „piętnowany" wielokrotnie na ho-norowem mijescu w*śród sil. które potężnie „psują robotę" niemieckiej akcji „korytarzowej" i rewizjonistycznej.

Wobec doniosłej roli. iakq w coraz znakomitszej mierze odgrywa Instytut Bałtycki, zwróciliśmy się do Prezesa jego Zarządu, p. Starosty Krajowego Pomorskiego, Wincentego Łąckiego z prośba o udzielenie dla czytelników „Morza" syntetyzujących ntormacyj o Instytucie i o jego akcji.

— Instytut Bałtycki — mówi p. starosta Łącki — pracuje od lat przeszło siedmiu. Pierwsze zebranie zafożyoelskic odbyło sic w Toruniu dnia 31 sierpnia 1925 roku pod przewodnictwem ks docenta Stanisława Kozerowskiego. Instytucja rozpoczęła prace naukowy od stycznia 1927 roku.

6