W wyniku rozpadu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich powstało 15 państw, które musiały określić swoje miejsce i rolę w regionie i/lub świecie, zakres prowadzonej zagranicznej polityki gospodarczej i wyznaczyć kierunki ekonomicznego rozwoju. Trzy z nich: Litwa, Łotwa i Estonia od momentu uzyskania niepodległości obrały kierunek proeuropejski i 1 maja 2004 roku, podobnie jak Polska, przystąpiły do Unii Europejskiej. Ponieważ oznacza to, że współtworzą one obecnie z naszym krajem Unię Europejską przyjmując podobne rozwiązania, prawne i instytucjonalne w relacjach gospodarczych, państwa te nie były przedmiotem zainteresowania w niniejszej monografii.
Badany obszar obejmuje gospodarki 12 pozostałych państw: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy i Uzbekistanu. W stosunku do wymienionych państw stosowane są również nazwy: obszar postradziecki, państwa postradzieckie, państwa poradzieckie, kraje byłego ZSRR.
Wymienione jako obszar badawczy kraje po rozpadzie ZSRR szukały różnych form wzajemnej współpracy ze względu na silne zależności i powiązania gospodarcze, produkcyjne, infrastrukturalne oraz chęć zapewnienia bezpieczeństwa w regionie. Decyzje o uczestniczeniu bądź nie danego państwa w danej inicjatywie zawsze miały charakter nie tylko ekonomiczny, ale również polityczny i w dużym stopniu warunkowały zagraniczną politykę ekonomiczną danego kraju. Z tego powodu w monografii uwzględniono ten czynnik biorąc pod uwagę inicjatywy o największym znaczeniu z pespektywy Polski Wschodniej. Należą do nich:
Wspólnota Niepodległych Państw (WNP). Porozumienie podpisane 8 grudnia 1991 roku w wyniku rozpadu ZSRR. Do Wspólnoty Niepodległych Państw należą: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan i Uzbekistan. Turkmenistan zmienił swój status na obserwatora. Ukraina w marcu 2014 roku podjęła decyzję o wystąpieniu z WNP choć nigdy nie ratyfikowała porozumień. Gruzja wystąpiła z WNP 17 sierpnia 2009 roku w wyniku konfliktu zbrojnego między Rosją a Gruzją w 2008 roku. Na obszarze WNP, mimo podpisania blisko 1000 porozumień, niewiele weszło w życie. Nadal nie powstała strefa wolnego handlu, więc na płaszczyźnie handlowej, inwestycyjnej stosunki gospodarcze opierają się głównie na porozumieniach bilateralnych.
Unia Celna między Rosją, Białorusią i Kazachstanem. Powstała na obszarze Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EaWG). Do EaWG należą również Kirgistan i Tadżykistan, które do Unii Celnej na razie nie weszły. 29 maja 2014 roku podpisano umowę o przekształceniu Unii Celnej
KAPITAŁ LUDZKI
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego