8331763931

10 Janusz Kaliński

s. 4]. Główny Urząd Statystyczny podawał przyrost podatników sektora prywatnego w 1989 roku o 168,3 tys. {Rocznik Statystyczny, 1990, s. 141], natomiast Paweł Glikman oceniał przyrost małych i średnich firm w latach 1989-1991 na 641 tys. [Glikman, 2000, s. 337].

Są to dane zdecydowanie odbiegające od podawanych przez Sadowskiego dla uzasadnienia wątpliwej tezy o przełomowych zasługach ministra Wilczka. Dwa miliony nowych firm (według Sadowskiego) czy 641 tys. (według Glikmana) mogły powstać tylko w wyniku synergii, jaką stworzyły ustawy grudniowe oraz nowe elementy polityki gospodarczej w ramach planu Balcerowicza. Nie do przecenienia były nowe warunki pobudzania działalności indywidualnej, które umożliwiły wprowadzenie demokratycznego systemu politycznego.

Przed powstaniem rządu Mazowieckiego zmiany systemowe zaznaczyły się w obszarze drobnej wytwórczości i w handlu wewnętrznym. W całym 1989 roku liczba podatników w rzemiośle podniosła się o 24% , a w usługach o 19%; przybyło 12,7 tys. spółek prawa handlowego, 338 spółek z udziałem kapitału zagranicznego i 55 przedsiębiorstw zagranicznych. W handlu liczba prywatnych punktów sprzedaży, zazwyczaj drobnych, wzrosła o 67%, a zatrudnienie o 30%. Jednak udział prywatnych punktów handlowych w ogólnej sprzedaży detalicznej wynosił tylko niecałe 5% [Rocznik Statystyczny, 1990, s. 141, 418-419]. Zdecydowanie marginesową rolę odgrywał sektor prywatny w przemyśle, handlu zagranicznym i transporcie.

U schyłku lata 1989 roku współwystępowały instytucje i instrumenty ekonomiczne pochodzące z odmiennych systemów gospodarczych ze zdecydowaną przewagą ukształtowanych w gospodarce centralnie kierowanej. Swoista hybryda gospodarcza, której nie towarzyszyły zdecydowane działania stabilizacyjne, wbrew intencjom jej twórców, nie osłabiała, a wzmacniała zjawiska kryzysowe i problemy „gospodarki niedoboru”. Ich szczególnym wyrazem była hiperinflacja jesienią 1989 roku przy utrzymujących się głębokich niedoborach towarowych [Kaliński, 2009, s. 51].

Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna dowodziła nieskuteczności cząstkowych reform inicjowanych przez władze komunistyczne. Niezmiennie dążyły one do utrzymania ekonomicznego fundamentu rządzenia, który tworzyła państwowa własność podstawowych segmentów gospodarki. Dopiero zasadnicze zmiany polityczne latem 1989 roku stworzyły warunki do skutecznych działań w gospodarce podjętych przez, pierwszy po II wojnie światowej, demokratyczny rząd.

W wygłoszonym 12 września expose premier Mazowiecki wskazał dwa główne problemy, przed którymi stanęła Polska - przebudowa polityczna państwa i wyprowadzenie kraju z katastrofy gpspodarczej. Podkreślił przy tym silne związki między demokratycznymi przemianami ustrojowymi a odbudową i rekonstrukcją gospodarki. Premier jednoznacznie stwierdził: Rząd podejmie kroki inicjujące przejście do nomczęsnej gospodarki ryn-komj wypróbowanejprzęz kraje rozjrinięte [Domarańczyk, 1990, s. 148]. Zadanie to przyjął wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz przy udziale krajowych i zagranicznych doradców. W październiku 1989 roku został zaakceptowany przez Radę Ministrów „Program gospodarczy rządu — główne założenia i kierunki” [Rząd ogłosił..., 1989, s. 1-4], a jego rozwinięciem był pakiet ustaw uchwalonych prze sejm pod koniec grudnia 1989 roku i na początku 1990 roku.