8344043991

Studia europejskie - dyscyplina badań i kierunek kształcenia Q

Europa jako przedmiot badań od początku znajdowała się w kręgu zainteresowań nauki o polityce, a w szczególności jej subdyscypliny - stosunków międzynarodowych. Stopniowe autonomizowanie się nauki o stosunkach międzynarodowych i znajdowanie przez nią własnej tożsamości spowodowało, że istnieje swoisty spór o miejsce problematyki europejskiej jako przedmiotu badań. Rozwój integracji europejskiej, a tym samym pojawienie się jakościowo nowych problemów społecznych, ekonomicznych, politycznych a także aksjologicznych wymaga interdyscyplinarnego spojrzenia na ten przedmiot badań. Nie wystarczy badać kwestii integracji z perspektywy tradycyjnych punktów odniesienia przypisywanych zarówno politologii (państwo, władza), jak i stosunkom międzynarodowym (organizacja międzynarodowa). Stwierdzenie to pozostaje aktualne nawet w kontekście zadeklarowanego przez Traktat lizboński statusu prawno-ustrojowego Unii Europejskiej jako organizacji międzynarodowej. Złożoność procesów integracji warunkuje interdyscyplinarny charakter badań aż do momentu wyodrębnienia się samodzielnej dyscypliny - studiów europejskich.

Historia badań europejskich wskazuje, że najpierw, wraz z powstaniem wspólnot europejskich, głównym przedmiotem ich zainteresowań były kwestie procesu jednoczenia się Europy. Takie ujęcie zapoczątkował m.in. Dawid Mitrany w swojej pracy A Working Peace System (1943), który jeszcze w czasie II wojny światowej projektował prawno-międzynarodowe, polityczno-instytucjonalne i gospodarcze procesy integracji.

Rozwój i pogłębianie procesów integracji europejskiej determinują współcześnie profesjonalizację nauk o Europie, w tym pojawienie się nowej terminologii i nowych kodów wymiany. Taka sytuacja przekonuje o małej przydatności zamykania jej w granicach jednej dyscypliny. Dynamiczny charakter przemian i ich wielopoziomowość oraz wielopłaszczyznowość wymaga zaakceptowania tego, że wiedza o procesach europejskich ma multidyscyplinarny charakter.

Przydatne przy podejmowaniu badań europeistycznych jest zakreślenie paneuropejskich ram dyskursu nad Europą. Taki sposób podejścia, uwzględniający wielowymiarowość i wielopoziomowość idei Europy, choć obecny w dyskusjach naukowców, ciągle jest deficytowy. Perspektywa paneuropejska byłaby najbardziej efektywna w rozpoznawaniu społecznych, ekonomicznych, politycznych i kulturowych dylematów Europy, wykazaniu jej specyfiki i odrębności, a także ukazaniu jej kontekstu globalnego. Rozszerzenie się terytorialne integracji europejskiej oraz jej pogłębianie wymagają analizowania różnych wymiarów funkcjonowania UE: normatywnego, instytucjonalnego, relacjonalnego i funkcjonalnego. Wciąż pojawiają się nowe problemy, tj. legitymizacja UE i jej instytucji, kształtowanie się europejskiego krajobrazu partii politycznych, stanowienie unijnych aktów prawnych