10
Omawiając różne aspekty otoczenia, trzeba również pamiętać o otoczeniu konkurencyjnym, w jakim działają podmioty rynkowe, jak też o otoczeniu instytucjonalnym, tak ważnym w utrwalaniu się systemu rynkowego w Polsce.
Przedmiotem analizy w niniejszej pracy są wybrane problemy dotyczące determinant z otoczenia ekonomiczno-społecznego, wpływające na zachowania podmiotów rynkowych, głównie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Praca obejmuje wątki zarówno teoretyczne, jak i empiryczne. Dotyczą one ważnych zagadnień z zakresu polityki mikro- i makroekonomicznej.
Pierwszych siedem rozdziałów ściśle związanych jest z podjętym tematem pracy, natomiast pozostałe dwa są natury bardziej ogólnej, choć również w swej wymowie dotyczą omawianego w pracy problemu.
Gospodarstwa domowe stanowią najważniejszy podmiot każdej gospodarki. Ich decyzje ekonomiczne w sposób bezpośredni wpływają na procesy wzrostowe i rozwojowe w gospodarce, te z kolei oddziałują zwrotnie na warunki życia ludności. Gospodarstwom domowym poświęcono w pracy cztery pierwsze rozdziały.
W rozdziale pierwszym skoncentrowano się na analizie wpływu wahań koniunkturalnych na sytuację gospodarstw domowych. W polskiej gospodarce w ciągu ostatnich lat odnotowano istotne zmiany w zakresie wskaźników makroekonomicznych, wynikające głównie z oddziaływania wielu czynników zewnętrznych, a zwłaszcza następstw ostatniego kryzysu finansowego, który doprowadził do ogólnoświatowego spowolnienia wzrostu gospodarczego. Przeprowadzono wnikliwą analizę zmian sytuacji ekonomicznej rodzimych gospodarstw domowych w latach 2004-2008 na tle wahań koniunkturalnych.
Przedmiotem rozważań w rozdziale drugim są programy socjalne i ich wpływ na zachowania jednostek. Analizie poddano, w jakim stopniu wysokość świadczeń, charakter beneficjów i stopień ingerencji w wolność jednostki wpływają na stopę bezrobocia. Podkreślono, że programy socjalne mające charakter transferów pieniężnych, zmniejszają indywidualną podaż pracy, ale też w połączeniu z odpowiednio skonstruowanym systemem podatkowym mogą zwiększać stopę aktywności zawodowej ludności. Polska polityka społeczna pierwszej połowy lat 90. ubiegłego wieku była nastawiona głównie na łagodzenie skutków transformacji systemowej, obecnie zaś głównym jej zadaniem staje się podniesienie stopy aktywności zawodowej ludności, zwłaszcza kobiet.
Rozdział trzeci poświęcony jest działaniom gospodarstw domowych na rynku edukacyjnym. Wskazano na szeroko rozumiany system edukacji jako istotny element tzw. otoczenia ogólnego firmy, który wpływa na postawy członków gospodarstw, kształtując tym samym ważny składnik otoczenia konkurencyjnego firmy, jakim są dostawcy pracy. Przeprowadzono ekonomiczną analizę procesu inwestowania gospodarstw domowych w kapitał ludzki, wyeksponowano także rolę wiedzy jako dominującego dzisiaj czynnika produkcji.