8565557840

56 OPRACOWANIE PRZEDMIOTOWE

zapewne wpłyną na ogólną ocenę i wykorzystanie Słownika. Trzeba jednak pamiętać, że odzwierciedla on stan konkretnego katalogu, a przy tym jak każdy słownik — przyjmuje pewne rozwiązania arbitrlane. Na tę arbitralność chciałabym zwrócić szczególną uwagę.

Jest rzeczą oczywistą, że wiele przedmiotów ma więcej niż jedną nazwę. Często nie ma wątpliwości, że jedna z nich jest preferowana w języku naturalnym, a inne funkcjonują tylko w pewnych sytuacjach. Jest jednak wiele przypadków, w których preferencja nie jest wyraźna i trzeba było przyjąć rozwiązania arbitralne, np.:

Papiery wartościowe Akcje Akrobatyka — Gimnastyka akrobatyczna Nazwy własne Imiona własne Industrializacja Uprzemysłowienie

Słownik zawiera też innego rodzaju synonimy, które można określić jako funkcjonalne, w przeciwieństwie do językowych, np.:

Statki budownictwo Budownictwo okrętowe Informatyka — Elektroniczne przetwarzanie danych Kucharstwo Desery; Zupy

W przykładach tych mamy do czynienia z sytuacją, gdy pewne tematy (wcale nie równoznaczne) zostały wyeliminowane, a ich zakresy znaczeniowe włączone do innych. Tym samym podjęto decyzję

0    rezygnacji z jednego tematu na rzecz innego, najczęściej szerszego zakresowo. Oba typy synonimów mogą budzić wątpliwości co do trafności wyboru, np. dlaczego Promieniowanie jonizujące medycyna, a nie Choroba popromienna, dlaczego Promieniowanie słoneczne, a nie Energia słoneczna, dlaczego Klęski elementarne, a nie Katastrofy żywiołowe. Pytań takich można byłoby postawić więcej. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, iż ważne jest, aby obydwie (lub więcej) formy były zarejestrowane w Słowniku i połączone odsyłaczami całkowitymi ich brak byłby mankamentem.

Pewne wątpliwości dotyczyć też mogą relacji nadrzędności. Po pierwsze dlatego, że relacja ta dotyczy nie tyłko nadrzędności zakresowej, ale i tematycznej, stąd wrażenie pewnego pomieszania tematów nadrzędnych. Po drugie widoczna dbałość Autorek o podanie tematów nadrzędnych przy każdym temacie sprawia czasem wrażenie sztuczności, np.: Nauki przyrodnicze < Nauka, Nauki społeczne < Nauka, Komunikacja < Gospodarka; Technika. Niezależnie od wrażenia sztuczności

1    oceny trafności sformułowań należałoby na to zagadnienie spojrzeć oczami użytkownika i zastanowić się. co dla niego jest ważne. Moim zdaniem najważniejsza jest możliwość wykonania przejść w górę lub w dół i to Słownik zapewnia. Mając powyższe na uwadze proponuję, abyśmy oceniali słowniki tego typu z punktu widzenia wypełnienia pola kojarzeniowego, tzn. czy wychodząc od dowolnego terminu (tematu) mamy możliwość prowadzenia wyszukiwania którąś ze wskazanych dróg. Jeśli drogi te co chwila nam się urywają, słownik niezbyt dobrze spełnia swoją rolę. Omawiany Słownik daje takie możliwości, choć i tu czasem możemy poczuć się bezradni. Na przykład nie ma tematu Inżynieria genetyczna, choć zapewne jakieś dokumenty o tym zagadnieniu w- katalogu BN już były, brak Harcerstwa, Skautingu, choć są tematy: Czerwony Krzyż, Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego (formalnie możemy traktować te tematy jednakowo); brak Ochrony środowiska, choć są odsyłacze Ochrona mienia. Ochrona zabytków. Nie znaczy to, że tematy te nie istnieją, raczej zabrakło odsyłaczy, bo np. Ochrona środowiska to Środowisko człowieka ochrona itd.

Oceniając przydatność słownika zwykle interesuje nas stopień szczegółowości słownictwa i jego zasób. Trzeba powiedzieć, że Słownik zawiera wiele tematów o wąskim zakresie, obok szerszych zakresowo, np.: Koń, Koń angielski. Koń arabski; Teatr, Teatr amatorski, Teatr cieni. Teatr dziecięcy i młodzieżowy. Teatr lalek. Teatr studencki. Taka szczegółowość słownictwa zapewnia adekwatne wyrażenie treści dokumentów i zwiększa potencjalny zasięg Słownika.

Zadaniem każdego słownika jest kierowanie do właściwego słowa, terminu. Słownik haseł przedmiotowych ma podsuwać tematy uznane za główne, pokrewne wobec nich, nadrzędne, podrzędne, synonimiczne. Jeżeli zadanie to spełnia — jest dobry, nawet gdybyśmy mieli zastrzeżenia co do preferowanych form tematów lub ich powiązań. Ważne jest, aby w słowniku istniały odpowiednie odsyłacze. Myślenie każdego człowieka o przedmiocie jest tak zindywiduali-