8658359689

Psychologia 23

Pomijając zadania diagnostyczne i leczenie ambulatoryjne, pomoc uczniom z CERAC była naprawdę skomplikowana. Jednym z ważniejszych problemów stały się ograniczenia poznawcze, które w znacznym stopniu zawężały zakres zajęć, jakie powinno się przeprowadzić. Dlatego musieliśmy układać nasze działania tak, aby zaproponować dzieciom program szkolny i terapeutyczny dostosowany do ich potrzeb, a równocześnie zróżnicowany i przyjemny. Z drugiej jednak strony, niektóre zachowania patologiczne zmuszały nas w wielu wypadkach do działania z dużą stanowczością. Jako przykład skomentuję przypadek chłopca, który przyjechał do CERAC w wieku trzynastu lat i przejawiał bardzo groźne zachowania autoagresywne, objawiające się gryzieniem swojego przedramienia, czego efektem były poważne rany na ciele. Oceniwszy jego zachowanie, postanowiliśmy działać w następujący sposób: kiedy atak się zaczynał, chłopiec był fizycznie unieruchamiany przez wychowawców. W tym czasie nie patrzyliśmy na niego, ani nic do niego nie mówiliśmy. Naszym celem było niedopuszczenie do kolejnych samookaleczeń, przy równoczesnym poświęcaniu dziecku minimum uwagi. Jednocześnie obniżaliśmy stopniowo dawki środków psychotropowych, które w chwili wejścia chłopca do CERAC-u były bardzo wysokie, byliśmy bowiem przekonani, iż nie potrzebował tylu leków, a mieliśmy pewność, że próg bólu został u niego sztucznie podwyższony przez stosowane leki. Rezultat działań terapeutycznych okazał się wyraźnie pozytywny, lecz efektywne obniżenie częstotliwości i intensywności autoagresji nastąpiło dopiero po kilku miesiącach.

ASPEKTY RODZINNE

Fakt zajmowania się wysoko funkcjonującymi dziećmi z autyzmem pozwolił mi z bliska obserwować dramaty rodzinne z tą chorobą związane i jestem przekonany, że właśnie to było powodem, dla którego analiza sytuacji rodzin dotkniętych autyzmem powoli przerodziła się w jedno z moich głównych zainteresowań naukowych. Zachowania rodziców wobec ekstremalnych problemów związanych z dzieckiem dotkniętym tak poważną psychopatologią,

zmuszały mnie do rozmyślań nad tym, w jaki sposób najlepiej pomóc tym rodzinom, by ich chore dziecko lepiej zachowywało się w domu. Oczywistą rzeczą było, że program całościowej pomocy wymagał koordynacji wielu elementów, takich jak porady i kształtowanie zachowań rodziców, programy domowe i sposoby na odpoczynek. Jednak wtedy nie dysponowaliśmy jeszcze argumentami, które umożliwiłyby rozwój tego programu. Pomoc dla osób autystycznych w moim kraju dopiero zaczynała się rozwijać, a potrzeby były ogromne. Z tego powodu nasza praca z rodzicami skoncentrowała się najpierw na rozwinięciu psychologicznych i edukacyjnych programów domowego oddziaływania, a celem było wywołanie zmian w zachowaniu dziecka oraz w procesie postrzegania autyzmu przez rodziców. Działalnością, jaka nas najbardziej satysfakcjonowała, gdyż przynosiła wyjątkowo dobre wyniki, była bezpośrednia interwencja w domu chorego dziecka, w celu modyfikacji niektórych jego zachowań. Jako przykład wspomnę dziewczynkę, która przed przybyciem do naszego zakładu przez wiele lat przebywała na chronionej farmie dla dorosłych osób z autyzmem. Marta, teraz już dziewczyna dorosła i silna, zachowywała się agresywnie, aby zwrócić na siebie uwagę rodziców. Jednym z najbardziej anormalnych sposobów funkcjonowania był jej codzienny rytuał. Zaraz po wyjściu ojca do pracy dostawała ataków wściekłości, podczas których ciągnęła matkę za włosy, domagając się, by ta zatelefonowała do ojca. Tata musiał opuścić miejsce pracy, wrócić do domu i odwieźć Martę swoim samochodem na farmę.

Taka sytuacja powtarzała się każdego ranka i zakłócała życie rodzinne. Wywoływała też strach matki przed agresją fizyczną ze strony własnej córki. Zdecydowaliśmy, że wychowawca będzie przychodził rano, gdy Marta jeszcze śpi i czekał w ukryciu, aż rozpocznie się atak, aby nagle pojawić się i zganić ją za złe zachowanie. Pierwszego dnia zaskoczenie dziewczynki było ogromne i Marta natychmiast przestała zachowywać się agresywnie. Równolegle z tymi działaniami uczyliśmy matkę, jak stawiać czoło atakom wściekłości córki, gdyż obecność ukrytego w domu wychowawcy dawała jej poczucie bezpie-