8658359740

Mario KJiś

Proces rozumienia tekstu w badaniach psychologicznych

Rozumienie tekstów pisanych jest specyficznie ludzką zdolnością, która od dawna wzbudza zainteresowanie przedstawicieli wielu dyscyplin nauki, takich jak filozofia, lingwistyka, psychologia, socjologia, psycholingwistyka, krytyka literacka i inne.

Ta umiejętność, po osiągnięciu stosownego poziomu sprawności, stymuluje dalszy rozwój poznawczy i intelektualny człowieka, umożliwia też międzypokoleniową

transmisję osiągnięć nauki i kultury

Umiejętność czytania nabywana jest w trakcie nauki i stanowi podstawę kariery szkolnej ucznia. Słabo opanowana sprawność czytania ze zrozumieniem utrudnia uczniom przyswajanie nowej wiedzy, co skutkuje brakiem postępów w nauce. Z kolei trudności w opanowaniu umiejętności czytania i przyswajania nowej wiedzy powodują, na zasadzie ujemnych sprzężeń zwrotnych, zanik (osłabienie) zainteresowań czytelniczych uczniów, czego efektem jest deprywacja ich potrzeb kulturowych. Niepokoić może fakt, że pewien procent uczniów, zarówno z niższych, jak też z wyższych klas szkoły podstawowej, a nawet z gimnazjum, napotyka na trudności w opanowaniu trudnej sztuki czytania ze zrozumieniem. Z badań prowadzonych w Polsce w latach 1990-1995 wynika, że od 10% do 25% uczniów szkól podstawowych przejawia tego rodzaju trudności. Zjawisko to obserwowane jest powszechnie w codziennym życiu szkoły, nagłaśniane w mediach i potwierdzone wynikami empirycznych badań. Wynika z nich, że dorośli również doświadczają trudności w rozumieniu tekstów pisanych.

Badania prowadzone w latach 1994-1995 przez pracowników Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Ireneusza Białeckiego wykazały, że znaczny procent dorosłych Polaków nie rozumie tego, co czyta (od prostych tekstów zamieszczanych w prasie poczynając, po różne rodzaje instrukcji). Dotyczy to zwłaszcza rozkładu jazdy pociągów, wykresów publikowanych w prasie, rachunków bankowych. Za jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy prof. Jerzy Bralczyk uznał fakt przeobrażenia współczesnych społeczeństw (w tym znacznej części społeczeństwa polskiego) w cywilizację obrazkową. Ludzie czerpią wiedzę o świecie z telewizji, natomiast zainteresowanie informacją pisaną zanika. Zdaniem prof. Jana Miodka, odbiorcy telewizyjni przyswajają sobie różne wzorce zachowań bez ich analizy i refleksji nad tym, czy wzorce te mają charakter pozytywny i czy warte są naśladowania. I. Białecki twierdzi, że znaczna część społeczeństw dotknięta została tzw. analfabetyzmem funkcjonalnym, który dotyczy osób potrafiących co prawda pisać i czytać, lecz napotykających na trudności w zrozumieniu informacji prezentowanych w formie pisanej.

Psychologiczne analizy zasad rozwoju poznawczego ujawniły, że inteligencja rozwija się w miarę aktywizowania wielu sprawności umysłowych, których podstawę stanowi język. A zatem, zdolność czytania ze zrozumieniem stanowi istotne narzędzie poszerzania zasobów wiedzy o świecie, ale także kształtowania ludzkiej inteligencji. Przejawy trudności w opanowaniu umiejętności czytania ze zrozumieniem, jakie manifestuje pewna ilość uczniów, mogą budzić niepokój. Taki stan rzeczy mobilizuje do poszukiwania przyczyn trudności oraz sposobów zaradzenia im.