8812711357

np. środek leczący „gnijące dziąsła” składał się z raków rzecznych utłuczonych „na kaszę” z korzeniami łopianu i wódką (tak nazywano wodę aromatyczna) bławatkową¹⁴.

Niewiele później, bo w 1620 r., ukazało się w Krakowie dzido „Taiemnice Alexego Pedemontana Medykay Philosopha”, przetłumaczone z łaciny na polski przez Sebastiana Śleszkowskiego¹⁵. W tej popularnej i wielokrotnie tłumaczonej na różne języki europejskie pracy włoskiego autora sporo miejsca poświęcono przepisom na środki poprawiające wygląd i zapach ciała. Były to środki przeciw: „gniciu nozdrzy i śmierdzeniu z ust”¹⁶, „ustnemu smrodowi i żołądka”¹⁷, „na rozpadliny ustne warg i wszelkie zapuchłe”¹⁸, „przeciw rozsiedleniu skóry”¹⁹, na „zganianie z lica ogorzałości, śniadości, pieg, krost, wągrów”²⁰, na „bielenie lica”²¹, na „spędzenie czerwoności zbytniej”²², na „rumienienie lica” i na „odmładzanie lica i zmarszczków rozpędzenie”²³, na „bielenie zębów” i „wycieranie zębów zaplugawionych”²⁴, na różne choroby skórne²⁵, przeciw „rośnieniu cycków” i na „wygładzanie i wytężenie cycków”²⁶, a także o wonnościach, w tym do perfumowania rękawiczek i mydeł toaletowych²⁷. Tak więc, na początku XVII w. upiększanie sprowadzało się do wybielenia zębów i eliminacji lub zakamuflowania nieprzyjemnego zapachu z ust oraz, w przypadku kobiet, korekty wyglądu twarzy i piersi. Prawie dwa wieki później, w przetłumaczonym z języka francuskiego przez W. Karczewskiego i wydanym drukiem w 1793 r. w Warszawie „Dykcyonarzu powszechnym Medyki, Chirurgii i Sztuki Hodowania Bydląt” skrytykowano stosowanie środków upiększających, jednak zamieszczono szereg receptur na ich wykonanie²⁸.

Pierwszą w języku polskim definicję „kosmetyki” opublikował w 1864 r. w „Encyklopedii Powszechnej” Fryderyk Henryk Lewestam (1817-1878), dziennikarz i krytyk literacki pochodzenia duńskiego, pracujący naukowo w warszawskiej Szkole Głównej. Zaznaczył, że słowo to pochodzi z greckiego „kosmos”, czyli „piękny”, a oznacza:

¹⁴    Ibidem, s. 1177.

¹⁵    A. Pedemontana Medyka y Philosopha Taiemnice. przekład Sebastiana Śleszkowskiego. Kraków 1620. -Autor ukrywał się pod pseudonimem, prawdopodobnie był to Girolamo Ruscelli (1500-1566).

^l6Ibidem, s. 29.

¹⁷    Ibidem, s. 30.

¹⁸    Ibidem, s. 32.

¹⁹    Ibidem, s. 33.

²⁰    Ibidem, s. 35.

²¹    Ibidem, s. 36-37.

²²    Ibidem, s. 41.

²³    Ibidem, s. 52-55.

²⁴    Ibidem, s. 59.

²⁵    Ibidem, s. 66.

²⁶    Ibidem, s. 83-84.

²⁷    Ibidem, s. 242-252.

²⁸    Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, t. 39, Warszawa 1905, s. 114.

6