9621686301

Historia wojskowości

czającej liczby taborów. Jego żołnierze brali udział w walkach z partyzantami, osłonach konwojów i pacyfikacjach. Na swoje konto wpisali zwycięską bitwę pod Coastla (12 września 1863 r.), oblężenie Oajacca (16 stycznia - 8 lutego 1865 r.) oraz równie bohaterską i tragiczną jak Cameron potyczkę o hacjendę Santa Isabel, stoczoną w lutym 1866 r. Kiedy okazało się, że Maksymilian nie jest w stanie narzucić swego panowania Latynosom, Napoleon III postanowił wycofać ekspedycyjny korpus marszałka Francoisa Baza-ine’a. W październiku 1866 r. Napoleon 111 podpisał konwencję, w której ustąpił cesarzowi Maksymilianowi Pułk Cudzoziemski. Liczył on wówczas 8 batalionów piechoty, 2 szwadrony jazdy (tzw. cazadores), 2 baterie górskie, kompanię saperów i kompanię pociągów. Już jednak dwa miesiące później cesarz anulował tę konwencję i odwołał Legię do Afryki. Pułk Cudzoziemski wyruszył z Vera Cruz między 18 a 27 lutego 1867 r.; nieliczne pododdziały zostały w Ameryce do czerwca. W marcu i kwietniu poszczególne esze-lony wylądowały w Oranie, skąd kierowano je do Mascary, Sidi bel Abbes i Saidy. 468 legionistów pozostało w Meksyku na zawsze.

W roku 1892, armia meksykańska wystawiła pod Cameron pomniczek z inskrypcją: QUOS HIC PLUS LX ADVERSI TOTIUS AGMINIS MOLES CONSTRAVIT / VITA PRIAM QUAM VIRTUS MILITES DESERVIT GALLICOS. / DIE XXX MENSI APR. ANNI MDCCCIAIIU. Dziś w miejscu bitwy (leżącym przy jednej z głównych ulic miasteczka

Villa-Tejeda) stoi mauzoleum. Spoczywają w nim i legioniści, i Meksykanie. Wybrukowany kamiennymi płytami plac kończy się ścianą, na której cesarskie orły przyglądają się dobrze znanemu napisowi Virtuti Militari.

Roman Marcinek

¹    Cytat za: P. Hornung, Die Legion, Monachium 1981, s. 114.

²    Wincenty Morzycki (1814-?), kadet w Korpusie Kadetów w Kaliszu, podczas powstania służył jako podporucznik 17. Pułku Piechoty Liniowej. Wraz z korpusem gen. Ramorino przeszedł do Galicji, gdzie został internowany przez Austriaków w Ołomuńcu. Choć złożył przysięgę na wierność carowi w 1832 r., ostatecznie wybrał jednak emigrację i w sierpniu tego roku trafił do zakładu w Bour-ges. W roku 1839 przebywał w laClayette. Kartoteka Zbigniewa Zacharewicza i R. Bielecki, Słownik... t. III, s. 171.

³    R. Bielecki, Polacy w Legii Cudzoziemskiej 1831-1879, Warszawa 1992, s. 260.

⁴    Cameron, Algier 1952, s. 11.

⁵    J. Grobicki, Szlakiem bojowym pradziadów. Wspomnienia o żołnierzach polskich na emigracji w latach 18311878, Londyn 1956.

⁶    Leon Górski przebywał w niewoli przez cztery miesiące; wypuszczony 31 VIII1863 r., wrócił do Francji, aby 14 XII 1864 r. w wojskowym szpitalu Val de Grace w Paryżu umrzeć na tropikalną odmianę dezynterii. Górski urodził się w Nimes 1 III 1844 r. Był synem Józefa Polikarpa Górskiego ijeanne Louise Champagne. W1.1853-1854 uczył się w Szkole Batignolskiej. 11 VII 1872r. zaangażował się w Lyonie do Pułku Cudzoziemskiego na 3 lata. Najpierw jako fizylier służył w Afryce, a potem trafił do Meksyku. Otrzymał Medal Meksyku. Por. R. Bielecki, op. cit., s. 144.

⁷    W wolnym przekładzie: Tu 60 stanęło przeciw całej nieprzyjacielskiej armii, która ich zmiażdżyła. Życie wcześniej niż odwaga opuściło żołnierzy francuskich. 30 kwietnia 1863

Konspekt nr 2/2007 (29)