9733773912

Pięć gatunków górskich (Centaurea mol lis, Chamaenerion pal ust re, Lei troi urn verniun, My-ricaria germanica, Scrophularia scopolii) prawdopodobnie ma na badanym terenie wyłącznie stanowiska synantropijne. Spotykamy tu także gatunki, które poza siedliskami naturalnymi często występują na terenach przekształconych — apollty (Abies alba, Alchemii la crinita, A. glabra_f Alnus incana, Matteucia struthiopteriSy Ranunculus serpens ssp. nemoro-sus, Sambucus racemosa) albo mają na badanym obszarze stanowiska rozproszone (Aconi-tum Yariegatuniy Alchemii la glaucescens, Al-lium ursinum, Bupleurum longifolium, Eąuisetum rariegatum, Galium rotundifolium, Goodyera repens, Gymnocarpium robertianum, Huperzia selago, Pleurospermum austriacum, Polygonatum verticillatum, Polystichum acule-atutru Pulsatilla vernalis, Ribes alpinum, Jofiel-dia calyculata, Yaleriana sambucifolia, Yeroni-ca montana). Gatunki z tej grupy nie mają na badanym obszarze wyraźnej granicy zasięgu i występują przeważnie w całym kraju, chociaż zwykle większość ich stanowisk zlokalizowana jest na południu Polski.

W przypadku kilku gatunków północny kres zasięgu stanowi przełom Warty (Asplenium viri-de, Cotoneaster integerrimus, Gentianella lute-sceriSy Phyllitis scolopendnwń). Możemy również wyróżnić liczną grupę taksonów, których większość stanowisk koncentruje się w południowej części Wyżyny. Kres zwartego zasięgu wielu z nich (Riscutella laevigata, Gardami -nopsis halleri, Centaurea oxylepis, Ghaerophyl-lum hirsutum, Doronicum austriacum, Euphor-bia serrulata, Gentianella germanica, Gymna-de ni a conopsea, Lunaria rediviva, Malaxis monophylloSy Oreopteris limbosperma, Petasites albus — ryc. 36. Phyteuma orbiculare, Senecio ovatus, Stachys alpina. Thesium alpinum) przebiega wzdłuż Pasma Smoleńsko-Niegowonickie-go. Dla innych gatunków granicę zasięgu stanowi pasmo wzniesień położone na linii Wolbrom — Krzeszowice (Aconitum moldavicum, Alchemilla walasii, Anthriscus ni t i da, Aruncus sylvestris, Dactylorhiza samb ucina, Dentaria glandulosa — ryc. 37, Eąuisetum te/mateia. Geranium phaeum, Lysimachia nemorum, Myosotis decumbens ssp. kerneri, Senecio nemorensis, Yeratrum lobelianum). Kilka gatunków zwartym zasięgiem dochodzi od południa tylko do doliny Wisły (północnej granicy Pogórza Karpat) i na badanym terenie ma jedynie pojedyncze stanowiska (Gentiana asc.lepiadea, Polystichum brau-niiy Prenanthes purpurea, Rosa pendulina, Sal-via glutinosa — ryc. 38).

Nieliczne są gatunki, które przywędrowały na badany obszar od zachodu {Dentaria enneaphyl-los — ryc. 39, Melampyrum sylvaticum) albo od wschodu (Carex ornithopoda, Lathyrus laeviga-tuSy Senecio aurantiacus). Odnotowano tu również kilka gatunków, które w Polsce poza badanym obszarem występują wyłącznie w górach. Niektóre z nich uznano obecnie za wymarłe {Scopolia carniolica, Traunsteinera globosa), a inne występują tu nadal (Knautia kitaibelii, Saxifraga paniculata, Yaleriana tripteris).

Koncentrację stanowisk wszystkich gatunków górskich ilustruje ryc. 40. Największe ich liczby są charakterystyczne dla południowej części Wyżyny, głównie terenu Ojcowskiego Parku Narodowego (DF4844 — 51 gat., DP5804 — 34 gat., DI*4843 — 29 gat., DF4822 — 27 gat.). Na północy stanowiska gatunków górskich są wyraźnie rzadsze — większe ich skupienia występują w rezerwacie „Parkowe” (DE9620 — 21 gat.) oraz w okolicach rezerwatu „Smoleń” (DF2724 — 19 gat.).

5.1.7. Gatunki wskaźnikowe starych lasów

Na badanym terenie występuje duże zróżnicowanie lasów pod względem ich wieku, stopnia zachowania oraz przynależności fitosocjologicz-nej. W 1999 roku M. Hermy i in. opublikowali listę 132 gatunków występujących w północno-zachodniej i środkowej Europie, które mogą być uznane za wskaźnikowe dla starych lasów liściastych. Są to przeważnie gatunki niezdolne do rozprzestrzeniania się na większe odległości, które bardzo wolno zajmują nowe tereny. Podobny wykaz dla Polski, obejmujący 155 gatunków, przedstawili Z. Dzwonko, S. Loster (2001). Ma on istotne znaczenie dla ochrony przyrody, ponieważ na podstawie licznego występowania gatunków' należących do tej grupy mogą być identyfikowane szczególnie cenne obszary leśne.

Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej odnotowano 136 wskaźnikowych gatunków starych lasów (tabela 8), co stanowi prawie 88% wszystkich, które występują w naszym kraju. Do tej grupy należy 17 gatunków zaliczonych do ustępujących oraz 31 prawnie chronionych. Pod względem przynależności fitosocjologicznej są to głównie gatunki z klas Querco-Fagetea (111) 47