9814371954

52

JAROSŁAW GRZYBCZAK

w związku z tym, co się dzieje w Polsce, obawy (29,4% wobec 21,9% dla ogółu badanych) oraz stwierdzających pogorszenie sytuacji materialnej własnych gospodarstw domowych (25,6% — „znaczne pogorszenie”).

Podobnie, a nawet jeszcze wyraźniej, kształtują się zależności między wyrażanymi nastrojami a popularnością SLD, korelującą dodatnio z gorszymi nastrojami i gorszą oceną zmian poziomu życia. Jednak osoby wiążące z rozwojem sytuacji w Polsce nadzieje, skłonne by były — w większym stopniu niż SLD (8,3%) — poprzeć AWS (15,4%) i UW (10,7%). Oczywiście przedstawione wskaźniki (z końca 1999 r.) nie są prognozą wyników przyszłych wyborów. Odzwierciedlają one jedynie hierarchie preferencji politycznych tych osób, które takie preferencje już mają, a więc tylko nieco ponad 1/4 ankietowanych. Zdecydowana większość Polaków, w tym nawet tych, którzy deklarowali chęć udziału w wyborach parlamentarnych i prezydenckich (ponad 1/2 ankietowanych) nie miała jeszcze swoich kandydatów. Świadczy to o niskim stopniu politycznych identyfikacji polskiego społeczeństwa oraz że na ostateczne wyniki wyborów (może nawet na wyniki wyborów prezydenckich) decydujący wpływ będą miały głosy osób niezdecydowanych, a więc też w dużym stopniu przebieg kampanii wyborczych. Wystąpienia kandydatów w trakcie kampanii wyborczych czasem zawierają informacje przedstwiające elementy programu ich ugrupowań, najważniejsze dla nich cele i wartości. Zbieżność tych poglądów z poglądami większości wyborców oczywiście zwiększa szansę danej partii na wygraną. Jakie zatem hasła mogą najbardziej liczyć na aprobatę Polaków?

W kilku badaniach OBP UJ (realizowanych w latach 90.) przedstawiliśmy badanym pięć par przeciwstawnych sądów o charakterze teleologiczno-aksjo-logicznym na temat zasad, wg których należy rządzić w' Polsce oraz celów i wartości ważnych dla naszego narodu¹. W kwestionariuszach ankiet zamieściliśmy 10 następujących twierdzeń (obok odsetki osób wyrażających akceptację danego sądu w badaniach z maja 1992 r., czerwca 1994 r. i listopada 1999 r. — oznaczone grubszą czcionką):

W Polsce dziś:

1.    Potrzebne są rządy silnej ręki, nawet ograniczające swobody obywatelskie (34,5; 41,0; 41,6).

2.    Dominującą część gospodarki powinno posiadać państwo (50,4; 47,2; 49,4).

3.    Państwo powinno zapewnić opiekę socjalną swoim obywatelom (82.1; 83,0; 86,8).

4.    Powinniśmy umacniać naszą narodową odrębność, bo zbytnie wiązanie się z innymi krajami może zagrażać polskim tradycjom i wartościom (50,5; 45,9; 52,3).

5.    Jedynie respektowanie wartości chrześcijańskich we wszystkich dziedzinach życia oraz większy wpływ Kościoła na politykę państwa może przynieść Polsce powodzenie (17,6; 23,6; 24,1).

1

Szerzej na temat zasad konstruowania tych sądów W. P i s a r e k: Pięciowymiarowy model świadomości społecznej. Zeszyty Prasoznawcze 1992, nr 1 -2, s. 151-154.